Diyabet pankreastan salgılanan insülin hormonu yetersizliği veya etkinliğinin azalması sonucu kandaki şeker miktarının yükselmesi ile oluşan bir hastalıktır.
Besinler tüketildikten sonra şekere dönüşmek üzere parçalanır. Daha sonra bu şeker kana geçer ve kandaki şeker yükselmeye başlar. Sağlıklı bireylerde kana geçen şeker pankreastan salgılanan insülin hormonu yardımıyla hücrelere taşınır.
Diyabetli bireylerde insülin eksik veya etkisiz olduğu için şeker hücre içine giremez ve kandaki şeker miktarı artar. Kan şekeri belli bir düzeyi geçince idrarla şeker atılmaya başlar. İdrardaki şeker miktarının artması ile sık idrara çıkma aşırı susama ve çok su içme görülür. Şeker hastalarının sağlıklı hissetmeleri ve yaşam kalitelerini artırmak için yeterli ve dengeli beslenmeyi öğrenmeleri gerekmektedir.
Diyabet tipleri aşağıdaki gibidir:
Tip 1 Diyabet: Vücut çok az insülin yapar veya hiç insülin yapmaz.
Tip 2 Diyabet: Vücut insülin yapar fakat bunu yeterli kullanamaz.
Öneriler
Karbonhidrat: Günlük enerjinin %40-50’si olmalıdır. En az 20-35 gr lif içermelidir.
Yüksek lif içerikli en iyi karbonhidrat kaynakları; taze sebze meyve kuru baklagiller (fasulye nohut mercimek) ve kepekli tahıllı gıdalardır.
Protein: Günlük enerjinin %20-30’u olmalıdır (böbrek hastalığı olmayan bireyler için).
En iyi protein kaynakları; balık derisiz tavuk hindi yağsız yada az yağlı süt ürünleri ve baklagillerdir (fasulye mercimek vb.).
Yağ: Günlük enerjinin %25-30’u olmalıdır (çoğunlukla bitkisel yağlar). En iyi yağ kaynakları; zeytin yağı kanola yağı fındık ceviz gibi yağlı tohumlardır.
Öğün atlanmamalı yemekler zamanında ve bireye özgü hazırlanmış beslenme planına göre tüketilmelidir.
Şeker ve şekerli tatlılar (bal reçel şurup çikolata vb.) tercih edilmemelidir.
Kurabiye kek pastalar beyaz ekmek ve benzeri çörekler meşrubatlar (asitli ve gazlı içecekler hazır meyve suları) tercih edilmemelidir.
Yemekler pişirilirken kızartma ve kavurma yerine ızgara haşlama veya fırında pişirme yöntemleri tercih edilmelidir.
Vücut ağırlığı kontrol altında tutulmalıdır.
Yaşam tarzı değişikliği
Diyabetli bireylerin kilo kaybı ve ciddi komplikasyonları azaltmak için yapması gereken oldukça basit: yaşam tarzı değişikliği. Tip 2 diyabetli bireylerin %80’i fazla kiloludur. Kilo kaybı iyileşmiş diyabet kontrolüyle doğrudan ilişkilidir. Kilo kaybını sağlamak ve sürdürmek için günlük aldığınız kaloriden 250-500 kcal eksilttiğiniz taktirde 1-2 haftada 0.5 kg ağırlık kaybı sağlamış olursunuz.
Sağlıklı yaşamın en önemli bileşenlerinden biri de fiziksel aktivitedir. Haftanın 2-3 günü 60-90 dk orta yoğunlukta yaptığınız fiziksel aktivite fayda sağlayacaktır. Yani haftada minimum 150-175 dk hareket etmeye çalışın.
| BESİN GRUPLARI | İÇERİKLERİ | ÖRNEKLER | GÜNLÜK PORSİYON MİKTARI |
| Ekmekler tahıllar ve diğer nişastalı besinler (bir porsiyon 15 gr karbonhidrat içerir) | Karbonhidrat (nişasta şeker lif) B vitaminleri mineraller |
Ekmek makarna tahıl fasulye bezelye mısır |
5-8 |
| Sebzeler (yarı pişmiş ya da 1 su bardağı çiğ porsiyon) | Vitamin ve mineraller ile az miktarda karbonhidrat |
Brokoli ıspanak domates ve yeşillikler |
3-5 |
| Meyve (100 gr=1 porsiyon=15 gr karbonhidrat içerir) | Karbonhidrat (nişasta şeker lif) vitamin ve mineral | Elma portakal şeftali armut kavun karpuz | 2-4 |
| Süt (200-250 ml = 1 su bardağı) | Karbonhidrat (süt şekeri) kalsiyum mineraller D vitamini protein |
Süt soya sütü yoğurt |
2-3 |
| Et tavuk balık (1porsiyon =30gr) | Protein demir vitamin ve mineral |
Kırmızı et kümes hayvanları balık peynir tofu |
8-12 |
| Yağlar (1 porsiyon=5 gr=1 tatlı kaşığı) | Doymuş ve doymamış yağ | Tereyağı bitkisel yağlar zeytin kuruyemişler | Sınırlı kullanılmalıdır |
Diyabetli bireylerin beslenme tedavileri; yaşına boyuna vücut ağırlığına fiziksel aktivite düzeyine sosyoekonomik durumuna ve beslenme alışkanlıklarına göre kişiye özel olarak bir diyetisyen tarafından hazırlanmalıdır.