Vücudumuzda insülin hormonu yiyeceklerle aldığımız şekeri kandan dokulara taşımakla görevlidir. İnsülin hormonun yetersizliği veya kullanılmaması sonucunda kandaki şeker dokulara geçemez. Yani kan şekeri yükselir ve şeker hastalığı oluşur. İki tür şeker hastalığı vardır.
Daha çok çocuklarda ve gençlerde görülen ve vücutta insülin eksikliği ile oluşan şekli Tip 1 Diyabet olarak adlandırılır. Bu tip şeker hastalığının neden ortaya çıktığı tam olarak açıklanamaz.
Tip 2 diyabet en fazla görülen şeker hastalığı tipidir. Vücutta insülin direnci oluşuyor yani insülin var ama görevini yapamıyor. Bu tip şeker hastalığı genelliklle yaşlılarda görülürken günümüzde artık gençlerde de karşımıza çıkmaktadır. Ailesinde şeker hastası olanlar kilolu ve şişman kişiler 40 yaş ve üzerinde olanlar hamilelik sırasında gebelik diyabeti yaşayanlar tip 2 diyabet için risk taşımaktadır. Bu tip şeker Tip 1 diyabetin aksine geciktirilebilir veya önlenebilir bir sağlık sorunudur. Şişmanlık artıkça Tip 2 diyabet riski de artmaktadır. Son çalışmalarda nüfusumuzun %14 ü şeker hastasıdır. Şişmanlıkla birlikte risk yükseldiği için önümüzdeki yıllarda daha yüksek oranlarda şeker hastasına sahip olacağız.
Önlemek için ne yapılabilir?
Şeker hastalığından korunmanın en iyi yolu şişmanlığın önlenmesidir. Enerji alımının azaltılması kilo kaybı ve düzenli fiziksel aktiviteyi kapsayan yaşam tarzı değişiklikleri şeker hastalığı riskini önemli ölçüde azaltabilmektedir.
Neden şeker hastalığını önemsiyoruz?
Kan şekerinin yüksek olması kalp hastalıkları böbrek hastalıkları gibi kronik hastalıklara körlük ve sinir sistemine ait nörolojik problemler neden olur. Bu hastalıkların önlenebilmesi için şeker hastasının kan şekerini ve kan basıncını kontrol altında tutması çok önemlidir. Şeker hastalığı ile yüksek tansiyon ve kolesterol yüksekliği iyi arkadaşlardır ve yollarına çoğunlukla birlikte devam ederler. Şeker hastası olan kişilerin tansiyonlarını kontrol ettirmeleri ve kan lipit düzeylerine baktırmaları gerekir.
Şeker hastalığının erken dönem belirtileri nelerdir?
İnsülin direnci ile birlikte kilo artışı gözlenir. Şeker hastalarının hep zayıfladıkları düşünülür. Ama bu durum kan şekeri çok yükseldiğinde hastalık ilerlediğinde ortaya çıkar. Şeker hastası olmadan önce veya hastalığın ilk dönemlerinde kilo artışı ve kilo vermekte zorluk yaşanır. Sık acıkmak doyma hissinin azalması tatlı ve karbonhidratlı yiyeceklere karşı ilginin artması şeker hastalığı öncesinde görülen diğer sorunlardır.
Şeker hastalığını kontrolünde neler yapılmalı?
İlk yapılması gereken düzenli doktor kontrollerine gitmek ve verilen ilaçları düzgün kullanmaktadır. Beslenme tedavisi şeker hastalığının neden olacağı hastalıkları önlemek ve yaşam kalitesini artırmak için en önemli tedavidir. Şeker hastalığında beslenme tedavisi kişinin yaşam tarzı ve ilaçlarına uygun şekilde kişiye özel hazırlanmalıdır. Genel olarak yapılması gerekenler şöyle özetlenebilir.
Kişinin fazla kilosu var ise mutlaka zayıflamaya çalışmalıdır. Şeker ve tuz tüketimi mümkün olduğu kadar azaltılmalıdır. Az ve sık beslenmeye çok dikkat edilmelidir.
Günlük yağ alımı azaltılmalıdır. Yağ seçiminde zeytinyağı tercih edilmeli kızartma kavurma gibi yağlı yiyeceklere dikkat edilmelidir. Hazır paketlenmiş ürünler mümkün olduğu kadar az tüketilmelidir.
Sebze ve meyve tüketimi artırılmalıdır. Ancak meyvelerin fazla tüketilmemesine özen gösterilmelidir.
Tam tahıllı ekmek gibi posa oranı yüksek besinler tercih edilmelidir.