KANSIZLIK NEDİR?

Kansızlık (Anemi) kandaki kırmızı kan hücrelerinin normalden daha az oksijen taşıma kapasitesine sahip olması anlamına gelmektedir. Bu durum vücudun dokularına yeterli oksijen ulaşmamasına neden olabilmektedir.

KAN EKSİKLİĞİ (KANSIZLIK) BELİRTİLERİ NELERDİR?

Kansızlık belirtileri  kansızlığın şiddetine ve altında yatan nedenlere bağlı olarak farklılık gösterebilir. Ancak genellikle aşağıdaki belirtiler kansızlık durumunda görülebilir:

• Yorgunluk ve Halsizlik
• Soluk Cilt ve Zayıf Ten Rengi
• Nefes Darlığı
• Baş Dönmesi ve Baş Ağrıları
• Kalp Çarpıntısı ve Düzensiz Kalp Atışları
• Soğuk Eller ve Ayaklar
• Dikkat ve Konsantrasyon Problemleri
• Düşük İmmünite
• Çarpıntı

Kan Eksikliği (Kansızlık) Neden Olur?

Kansızlığın nedenleri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve tedavi altta yatan nedenin belirlenmesine dayanarak yapılır. Yaygın kansızlık nedenleri şunlardır:

1. Demir Eksikliği Anemisi

En yaygın anemi türüdür ve dünya genelinde en sık görülen beslenme yetersizliğidir. Demir hemoglobin üretimi için gereklidir. Yetersiz demir alımı emilim sorunları hamilelik kan kaybı (adet dönemi mide-barsak kanamaları) hızlı büyüme dönemleri gibi durumlar demir eksikliği anemisine neden olabilir. 

1. B12 Vitamini Eksikliği Anemisi

B12 vitamini kırmızı kan hücrelerinin sağlıklı olması için gereklidir. B12 vitamini eksikliği genellikle hayvansal gıdalardan alınan B12 vitamini yetersizliği olması mide ameliyatları ve B12 vitamini emilimini etkileyen durumlar sonucu ortaya çıkabilir.

1. Folik Asit Eksikliği Anemisi

Folik asit (folat) DNA sentezi ve kırmızı kan hücrelerinin üretimi için önemlidir. Günlük diyetle yetersiz folik asit alımı malabsorpsiyon sorunları hamilelik alkolizm bağırsak sorunları gibi durumlar folik asit eksikliği anemisine neden olabilir.

1. Kronik Hastalıklar ve Enflamasyonlar

Bazı kronik hastalıklar inflamasyon süreçleri ve bazı kanser türleri vücutta üretilen sitokin adı verilen iltihaplı proteinlerin artmasına yol açar. Bu sitokinler demirin emilimini olumsuz yönde etkileyerek demir eksikliğine neden olabilir. Uzun süreli kontrolsüz inflamasyonlar demir metabolizmasını etkileyerek azalmasına yol açabilir ve kırmızı kan hücrelerinin üretimini etkileyerek anemiye neden olabilir.

1. Hemolitik Anemiler

Kırmızı kan hücreleri vücuttaki oksijeni taşıyan hemoglobin içerir. Hemolitik anemilerde kırmızı kan hücreleri hızlı bir şekilde parçalanarak serbest hemoglobin açığa çıkar ve vücut bunu işlemekte zorlanabilir. Böylece vücuttaki hemoglobinin düzeyinin düşmesine ve dolayısıyla aneminin oluşmasına yol açar. Bu durumlar genetik olabilir veya çeşitli sebeplerle ortaya çıkabilir.

1. Talasemi ve Orak Hücre Anemisi

Kalıtsal olan bu anemi türleri kırmızı kan hücrelerinin yapısında bozukluklarla ilişkilidir. Talasemi kırmızı kan hücrelerinin ömrünün kısa olmasına ve kolayca parçalanmasına yol açar. Orak hücre anemisi kırmızı kan hücrelerinin hızlı bir şekilde parçalanmasına ve anormal orak hücrelerin damarlarda tıkanıklıklara neden olmasına yol açar. Sonuç olarak vücutta oksijen taşıma kapasitesinin azalmasına ve anemi gelişimine yol açar.

1. İmmünolojik Anemiler

Vücut bağışıklık sisteminin kendi kırmızı kan hücrelerini yabancı bir tehdit olarak algılaması ve bunlara karşı antikorlar üretmesi ile oluşur. Antikorlar kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bulunur ve onları hedef alarak yıkıma uğratır. Süreç anemiye sebebiyet verebilir.

1. Diğer Nedenler

Aplastik anemi (kemik iliği üretiminin azalması) böbrek hastalıkları lösemi gibi durumlar da anemiye sebep olabilir. Aplastik anemi kemik iliğindeki kök hücrelerin azalması veya işlevlerinin bozulması sonucu oluşan bir anemi türüdür. Böbrek hastalıklarında kırmızı kan hücrelerinin üretimi ve dolaşımı üzerinde olumsuz etkiler görülebilir. Lösemide kanserli beyaz kan hücreleri normal beyaz kan hücrelerinin üretimini engeller ve diğer kan hücrelerinin üretimini etkiler. Bu sebeple kırmızı kan hücrelerinin azalmasına ve anemi gelişimine yol açar.

Kansızlık Kilo Aldırır Mı?

Kansızlık yani anemi doğrudan kilo alımı ile bağlantılı bir durum değildir. Ancak anemi kilo alımına dolaylı olarak etki edebilecek bazı faktörlere neden olabilir:

• Enerji Seviyesinin Azalması: Anemisi olan kişilerde oksijen taşıma kapasitesinin düşmesi nedeniyle enerji seviyesi azalabilir. Bu durumda kişi daha az fiziksel aktivite yapabilir ve dolayısıyla günlük enerji tüketimi azalabilir.
• Demir Eksikliği ve Aşırı Yeme İlişkisi: Demir eksikliği anemisi demirin yetersiz alımı veya emilimi sonucu ortaya çıkar. Demir eksikliği olan kişilerde bazen "Pica" denilen durum gelişebilir. Pica anormal ve yeme dışı nesneleri (örneğin buz toprak kağıt gibi) yeme isteği olarak kendini gösterir. Sonuç olarak kişinin düzensiz ve dengesiz bir şekilde beslenmesine ve kilo değişikliklerine neden olabilir.

Ancak unutulmamalıdır ki her anemisi olan kişi bu etkileri yaşamayabilir ve bu kişilerde kilo alımı kilo verimi veya kilo değişikliği gibi durumlar birçok başka faktöre bağlı olabilir. Kilo değişiklikleri çok çeşitli etkenlerden etkilenebilir ve anemi sadece bir faktör olabilir.

Kansızlıkta Nasıl Beslenilmeli?

Kansızlıkta beslenme  vücuttaki demir ve diğer besin öğelerinin düzenli ve dengeli alınmasıyla desteklenmelidir. Kansızlık genellikle demir eksikliği anemisi olarak ortaya çıkar bu nedenle özellikle demir içeren besinleri tüketmek önemlidir. Dahası B12 vitamini ve folik asit gibi diğer besinlerin de alınması kırmızı kan hücrelerinin sağlıklı bir şekilde üretilmesine katkı sağlar. Kansızlıkta beslenme için önerilere bakacak olursak:

1. Demir İçeren Besinleri Tüketin

- Kırmızı et: Özellikle dana eti ve kuzu eti gibi kırmızı etler yüksek miktarda demir içerir.

- Yumurta: Yumurta sarısı demir ve B12 vitamini bakımından zengindir.

- Deniz ürünleri: Özellikle istiridye ve karides gibi kabuklu deniz ürünleri demir açısından zengindir.

- Baklagiller: Mercimek nohut kuru fasulye gibi baklagiller hem demir hem de lif içerir.

- Koyu Yeşil Yapraklı Sebzeler: Ispanak pazı lahana gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler demir bakımından zengin seçeneklerdir.

1. C Vitamini İçeren Besinlerden Faydalanın

- C vitamini demir emilimini artırır bu nedenle demir içeren besinlerle birlikte C vitamini içeren besinler tüketmek faydalıdır.

- Portakal mandalina limon greyfurt gibi narenciye meyveleri.

- Yeşil biber kırmızı biber brokoli gibi sebzeler.

1. B12 Vitamini ve Folik Asit İçeren Besinler Sofranızda Bulundurun

- B12 vitamini hayvansal kaynaklı besinlerde bulunur. Et balık süt ürünleri ve yumurta gibi gıdalar B12 vitamini içerir.

- Folik asit ise koyu yeşil yapraklı sebzeler narenciye meyveleri kuruyemişler ve baklagillerde bulunur.

1. Demir Emilimini Azaltan Etkenlerden Uzak Durun

- Çay ve kahve gibi içecekler demir emilimini azaltabilir. Demir içeren besinleri bu içeceklerle birlikte tüketmekten kaçının.

- Lifli gıdaların tüketimi önemli olsa da aşırı lif alımı demir emilimini azaltabilir. Bu nedenle demir içeren gıdalarla birlikte lifli gıdaların dengeli bir şekilde tüketilmesi önerilir.

- Alkolün demir emilimini azaltıcı etkisi olduğu için alkol tüketimini sınırlamak faydalı olabilir.

Kansızlık ve demir eksikliği durumunda hangi besin takviyeleri önerilir?

Kansızlık ve demir eksikliği tedavisinde doktor kontrolünde demir takviyesi kullanımı önemli bir rol oynayabilir. Doktorunuz sizin için en uygun demir takviyesini ve dozunu belirleyecektir.  Genel olarak kansızlık ve demir eksikliği tedavisinde kullanılan bazı besin takviyeleri şunlardır:

Demir Takviyeleri:

• Ferrous gluconate (mide tahrişi riski düşük)
• Ferrous sulfate (daha ucuz mide tahrişi riski var)
• Ferrous fumarate (mide tahrişi riski düşük)
• Heme demir (hayvansal ürünlerde bitkisel demirden daha iyi emilir)
• Demir polimaltozat (sıvı tablet veya kapsül formunda)

Demir Emilimini Artıran Takviyeler:

• C vitamini (portakal limon greyfurt kivi çilek domates biber)
• B vitaminleri (doktor kontrolünde)
• Folik asit (kırmızı kan hücresi üretiminde önemli doktor kontrolünde)

Diğer Takviyeler:

• Bakır (demir emiliminde rol oynar doktor kontrolünde)
• Çinko (bağışıklık sistemi ve yara iyileşmesi doktor kontrolünde)

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Doktor kontrolünde kullanın.
• Dozu aşmayın.
• İlaçlarla etkileşime girebilir.
• Hamile/emzirenler doktora danışsın.

Kan değerlerini artıran doğal içecekler nelerdir?

• Pancar suyu: Demir ve folat açısından zengindir.
• Nar ekşisi şurubu: Demir emilimini artıran C vitamini içerir.
• Kuşburnu çayı: C vitamini ve demir açısından zengindir.
• Ihlamur çayı: Demir emilimini artıran C vitamini içerir.
• Maydanoz suyu: Demir ve folat açısından zengindir.

Demir emilimini artıran besinler hangileridir?

Demir içeren besinleri tüketmenin yanı sıra demir emilimini artırmak için bu besinleri C vitamini kaynağı besinlerle birlikte tüketmek de gereklidir. C vitamini demiri suda çözünür hale getirerek ve bağırsaklardan emilimini kolaylaştırarak demir eksikliğinin önlenmesine yardımcı olur. Demir emilimini artıran besinlerden bazıları şunlardır:

C vitamini açısından zengin besinler:

• Portakal: 1 orta portakal günlük C vitamini ihtiyacınızın yaklaşık %75'ini karşılar.
• Limon: 1 orta limon günlük C vitamini ihtiyacınızın yaklaşık %100'ünü karşılar.
• Greyfurt: 1/2 greyfurt günlük C vitamini ihtiyacınızın yaklaşık %50'sini karşılar.
• Kivi: 1 orta kivi günlük C vitamini ihtiyacınızın yaklaşık %70'ini karşılar.
• Çilek: 1 fincan çilek günlük C vitamini ihtiyacınızın yaklaşık %50'sini karşılar.
• Domates: 1 orta domates günlük C vitamini ihtiyacınızın yaklaşık %20'sini karşılar.
• Biber: 1 kırmızı biber günlük C vitamini ihtiyacınızın yaklaşık %150'sini karşılar.

Diğer besinler:

• Brokoli: Brokoli C vitamininin yanı sıra demir de içeren bir besindir. 1 fincan brokoli günlük demir ihtiyacınızın yaklaşık %50'sini karşılar.
• Patates: Patates C vitamini ve demir içeren bir besindir. 1 orta patates günlük demir ihtiyacınızın yaklaşık %10'unu karşılar.
• Kuşkonmaz: Kuşkonmaz C vitamini ve demir içeren bir besindir. 1 fincan kuşkonmaz günlük demir ihtiyacınızın yaklaşık %15'ini karşılar.
• Karpuz: Karpuz C vitamini ve demir içeren bir besindir. 2 dilim karpuz günlük demir ihtiyacınızın yaklaşık %10'unu karşılar.

Demir emilimini engelleyebilecek besinlerden kaçının:

• Kafein: Kahve çay ve kola gibi kafeinli içecekler demir emilimini engelleyebilir. Bu içecekleri demir içeren besinlerden en az 1 saat sonra tüketin.
• Alkol: Alkol de demir emilimini engelleyebilir. Alkol tüketimini sınırlandırın veya tamamen bırakın.
• Kalsiyum: Süt ve yoğurt gibi kalsiyum içeren besinleri demir içeren besinlerden en az 2 saat sonra tüketin