• Dünya Sağlık Örgütü (WHO) genetik yapısında doğal yollarla oluşamayacak değişiklikler meydana gelmiş canlıları genetiği değiştirilmiş organizmalar olarak tanımlamaktadır.

• Bu ürünlere “Transgenik ürünler” denmektedir.

GDO NERELERDE KULLANILIYOR?

• Tarımda tıpta kağıt tekstil ve gıda sanayide kullanılmaktadır.

• Sağlık sektöründe şeker hastalarının kullandığı insülinin tamamı test kitlerinin kanser ilaçlarının aşıların ve antibiyotiklerin önemli bir bölümü modern biyoteknolojik yöntemlerle yani GDO’lu organizmalardan üretilmektedir.

• Gıda endüstrisinde genetiği değiştirilmiş mikrocanlılar (bakteriler mayalar ve küfler) ekmek bira peynir bağcılık ürünleri gibi çeşitli üretimlerde enzim ve gıda katkı maddesi olarak(stabilizatör kıvam artırıcı emülgatör tatlandırıcı koruyucu renklendirici ve tat verici gibi) kullanılmaktadır.

GDO’LARIN KULLANILDIĞI ÜRÜNLER NELERDİR?

• Domates patates mısır muz biber soya kanola ayçiçeği çilek şeftali ananas üzüm pirinç ceviz tahıl balık süt peynir sosis sucuk koyun eti ve inek et ve süt ürünleri ve birçok paketli sos krema bisküvi ve kraker gibi ürünlere de katılmaktadır.

NEDEN GIDALARIN GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLİR?

GENEL AMAÇ; Raf ömrünü uzatmak Toksik madde oranını azaltmak Antibiyotiklere direnç Herbisitlere dayanıklılık Verim artışı Allerjik etkinin azaltılması Laktoza duyarlı bireyler için süt içeriğinin değiştirilmesi gibi besine özel amaçlar literatürde mevut. Ve daha çok araştırmaya ihtiyaç vardır.

NOT:

• Muz ahududu çilek kiraz ananas biber kavun ve karpuzda halen çalışmalar devam etmektedir.

• Tahıllardan ise yalnızca çeltikte yabancı ot ilacına dayanıklılık sağlayan bir gen aktarımı yapılmıştır.

• Buğday arpa gibi yüksek ekonomik değere sahip ürünlerde henüz üretime sokulmuş bir transgenik ürün bulunmamaktadır.

GDO’NUN YARARLARI NELERDİR?

• Besin miktarını artırılması ve içeriğinin zenginleştirilmesi

Altın pirinç üretimi fazla büyüme hormonu salgılayan et üretiminin arttırıldığı balıklar

• Besinlerin alerjik özelliklerinin azaltılması

Alerjik reaksiyonların büyük bir kısmından sekiz tür besin sorumludur: Yer fıstığı yumurta inek sütü soya buğday kabuklu deniz canlıları balık fındık

• Besinlerin aşılama amacıyla kullanımı

Aşıların pahalı olması uygulanma şekli uygulanması için eğitimli personele ihtiyaç duyulması taşınması ve saklanmasının zor olması insanların sosyo kültürel yapısı gibi birçok nedenle pek çok kişi aşıya ulaşamamaktadır. Tükettiğimiz sıradan bitkilere aktarılacak genler vasıtasıyla patojen mikroorganizmaların çeşitli proteinlerini sentezleyen bitkiler elde edilerek bu bitkilerin aşı olarak kullanılmasına çalışılmaktadır.

• Besinlerin tedavi amacıyla kullanımı

Örnek: Kolera ve diyarenin önlenmesi için üretilen genetiği değiştirilmiş patatesler etkili olmuştur.

Örnek: Antihipertansif etkisi olan ovokinin içeren soya laktoz intoleransı olan bireyler için üretilmiş laktoz içeriği azaltılmış süt tedavi amaçlı örneklerdir.

• Herbisit ve pestisitlerin kullanımındaki azalmaya bağlı yararlar

Çin’de zararlılara karşı dayanıklı transgenik pamuk üreticilerin sağlık sorunlarında olumlu gelişmeler gözlenmiştir. Açıklama olarak da tarım ilacı kullanımındaki azalma gösterilirken ilaç kalıntılarının içme sularına daha az karışmasına da değinilmiştir.

GDO’NUN ZARARLARI NELERDİR?

• Artmış alerjik reaksiyon riski

Yapılan araştırmalarda; Brezilya’da soyaya aminoasit profilini güçlendirmek için fındık-ceviz gibi sert kabuklu yemiş gen proteininin aktarılması sonucu meydana gelen ürün alerjik reaksiyonları artırması nedeniyle piyasadan çekilmiştir.

• Antibiyotik direnç genleri

Antibiyotiğe dirençli bu genleri içeren GDO’ların insan ya da hayvana geçmesi sonucunda direnç oluşturması nedeniyle birçok hastalığın tedavisinde kullanılan antibiyotiklerin etkisiz kalabileceği ve ortaya çıkacak enfeksiyonların kontrol altına alınmasının zor olacağı düşünülmektedir.

• Toksik etkilerin görülmesi

Genetiği değiştirilmiş ürünlerin olumsuz reaksiyonlarından biri de toksin oluşturmalarıdır. 1967 yılında ABD‟de Lenapo patatesi olarak tanımlanan patates cips yapımında kullanılmak üzere kuru maddesi yüksek olacak şekilde geliştirilerek piyasaya sunulmuştur. İki yıl sonra bu patates türü solanin toksini oluşturması nedeniyle Amerikan Tarım Bakanlığı tarafından piyasadan toplanmıştır.

• Besin değerindeki değişmeler

• Zararlı bakterilerde dayanıklılığın artması

Herbisitlere ve böceklere dayanıklılık gibi bitkilere aktarılan yeni genetik özelliklerin çapraz tozlaşma sırasında doğal türlere yabani türlere ve böceklere kaçışı söz konusu olabilir.

• GDO genlerinin toprak su ve ekosisteme geçişi

• Biyolojik çeşitliliğin yok olması

SONUÇ

• Bu konuda yapılan birçok çalışmaya rağmen GDO’ların yararlı ya da zararlı olmaları konusunda henüz kesin bir yargı öne sürülememektedir.

• Bunun nedeni GDO teknolojisinin yeni olması ve uzun vadede nasıl bir etki göstereceğinin bilinmemesidir.

GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ GIDALAR VE AMAÇLARI