Kuduz; köpek, kedi, at, eşek, inek, keçi gibi evcil hayvanlar ile ayı, çakal, domuz, kirpi, kokarca, köstebek, kurt, tilki, sansar ve yarasa gibi yabani memeli hayvanları hastalandıran bir virüs hastalığıdır. Türkiye’de kuduz vakalarının %90’ı köpek kaynaklıdır. Kuduz hastalığının önlenmesinde erken müdahale hayati önem taşımaktadır. Köpek, kedi gibi hayvanlar tarafından ısırılan ya da tırmalanan ya da temas kuran kişilerin mutlaka doktora başvurması ve mümkün olan en kısa zamanda kuduz aşısı yaptırması gerekmektedir. Kuduzun ilk bulguları arasında baş ağrısı, öksürük, ateş, etkilenen bölgede uyuşma-karıncalanma, ağızda köpürme, saldırganlık ve anormal davranışlar görüllür.

Kuduz Nedir?

Kuduz; genellikle virüse karşı enfekte olan hayvanlardan ısırık, tükürük ve beyin/sinir sistemi dokusuyla yakın temasla bulaşan ve erken önlem alınmadığında kişiyi ölüme kadar götürebilen bulaşıcı bir hastalıktır.

Hem hayvanlarda hem de insanlarda görülen zoonal bir bulaşıcı hastalık olan kuduz kişiyi felç ve komaya sokabileceği gibi ölüme de götürebilir çünkü virüs vücutta ilerledikten sonra kuduzun tedavisi söz konusu değildir. 

Kuduz hastalarında, ısırılan yerde karıncalanma veya kaşıntı hissi, kas ağrıları, baş ağrısı, yorgunluk, uykusuzluk, hayal görme, iştahsızlık, mide bulantısı, sinirli ve saldırgan davranışlar, tükürük salgısında artış ve sudan korkma gibi belirtiler görülür.

İnsanlarda görülen kuduz hastalığının en büyük nedeni sokak köpekleridir. Çünkü kuduz virüsünü insanlara bulaştırma riski en yüksek olan hayvanlar sokak köpekleri olarak bilinir. Bu nedenle sokak köpeğiyle tükürük yoluyla yakın temasa girenler ve ısırılma vakası yaşayan kişiler belirtilerin ortaya çıkmasıyla vakit kaybetmeden sağlık kuruluşuna başvurmalı ve kuduz aşısı olmalıdır.

Kuduz Çeşitleri Nelerdir?

Kuduz hastalığının iki çeşidi bulunmaktadır.

Öfkeli kuduz hastalığı: Öfkeli kuduz hastalığı bulaşan kişilerde, hiperaktif ve düzensiz davranışların yanında; uykusuzluk, endişe, bilinç bulanıklığı, ağızda aşırı tükürük ve köpürme belirtileri ile ortaya çıkmaktadır.

Felçli kuduz hastalığı: Kuduz hastalığının bu formunun ortaya çıkması daha uzun sürmektedir. Kuduz enfeksiyonu bulaşan hastalar yavaş yavaş felç olduktan sonra komaya girerek yaşamını yitirmektedir. Dünya Sağlık Örgütü'nün verilerine göre insan kuduz vakalarının çoğu felçli kuduz formunda olmaktadır.

Kuduz Hastalığının Nedenleri Nelerdir?

Kuduz hastalığı, kontrolsüz, aşısız sokak köpeklerinin yaygın olduğu ülkelerde daha sık görülmektedir. Kuduz virüsü enfekte bir evcil ya da yabani hayvanın salyası yoluyla bulaşmaktadır. Enfekte hayvanın başka bir hayvanı ya da insanı ısırması yoluyla kuduz virüsü yayılmaktadır. Enfekte bir hayvanın tükürüğünün açık bir yaraya, göz veya ağız mukoza zarlarına bulaşması yoluyla da kuduz hastalığı bulaşabilmektedir. 

Kuduz Belirtileri Nelerdir?

Enfekte bir hayvan tarafından bulaşan kuduz genellikle ilk birkaç hafta belirti göstermez ancak virüs merkezi sinir sistemine ulaştıktan sonra grip benzeri semptomlar yaşanmaya başlar. Kuduzun en yaygın ilk bulguları arasında baş ağrısı, ateş, öksürük, ısırılan bölgede uyuşma-karıncalanma, ağızda köpürme, yutma güçlüğü, saldırganlık, anormal davranışlar ve bilinç bulanıklığı yer alır.

Genel olarak kuduz belirtileri şunları içerir:

• Ateş
• Öksürük
• Isırılan bölgede uyuşma, karıncalanma veya ağrı
• Ağızda köpürme
• Huzursuzluk ve saldırganlık
• Baş ağrısı
• Anormal davranışlar
• Bilinç bulanıklığı
• Mide bulantısı ve kusma
• Işık korkusu
• Nöbet ve koma
• Hızlı nefes alma
• Kas ağrısı
• İshal
• Halsizlik ve yorgunluk
• Hiperaktivite
• Yutma güçlüğü
• Halüsinasyonlar
• Anksiyete
• Kas seğirmesi
• Su içme korkusu 
• Yüz felci
• Uykusuzluk

Zaman içinde gelişen bu belirtiler ilerleyerek kişide koma, felç, akciğer yetmezliği ve sonunda da ölümle sonuçlanabilir.

Hangi Hayvanlar Kuduz Hastalığına Yakalanabilir?

• Köpek
• Kedi
• İnek
• Keçi
• At
• Yarasa
• Yaban gelinciği
• Kunduz
• Çakal
• Tilki
• Maymun
• Rakun
• Kokarca
• Dağ sıçanı

Kimler Kuduz Hastalığına Yakalanma Riski Taşıyor?

Kuduz hastalığı günümüzde gelişmiş ülkelerde daha az görülmektedir. Ancak bazı bölgeler ve hayvanlara yakın yaşayan insanların kuduz hastalığına yakalanma riski daha yüksektir. Kuduz Asya ve Afrika’da her yıl onbinlerce kişinin ölümüne neden olmaktadır.

Kuduz hastalığı riski daha yüksek olanlar şunlardır;

• Vahşi hayvanlara daha fazla maruz kalınabilecek bölgelerde bulunmak
• Aşılara ve önleyici tedavilere ulaşmanın zor olduğu kırsal bir bölgede yaşamak
• Gelişmekte olan ülkelere seyahat etmek
• Kamp alanlarında vahşi hayvanlara maruz kalmak

Kuduz Nasıl Bulaşır?

İnsana bulaştığında ölüm oranı çok yüksek olan kuduz virüsü, enfeksiyon kapan hayvan ile yakın temas kurmakla birlikte hayvan ısırması ve tahriş olan cilt/mukoza zarını yalaması yoluyla hem hayvanlardan hayvanlara hem de insanlara bulaşır ve ciddi sonuçlar doğurur.

Kuduz Hastalığı Nasıl İlerler?

Kuduz virüsü kişiye bulaştıktan sonra beş farklı aşamada ilerlemektedir. Boyun ve baş kısmından ısırılan kişilerde hastalık daha hızlı ilerlemektedir. Kuduz hastalığının kuluçka dönemi genellikle 3 ile 12 hafta arasında değişebilmektedir. Ancak bazı durumlarda 5 gün ile 2 yıl arasında sürebilmektedir. Kuduz hastalığı şu aşamalarda ilerlemektedir; 

• Kuluçka
• Prodrom
• Akut nörolojik dönem
• Koma
• Ölüm

Kuduz hastalığı ortaya çıktıktan, semptomlar başladıktan sonra tedavisi mümkün değildir, hastaların tamama yakını yaşamını yitirir.  Ölüm riski çok yüksek olan kuduz hastalığından korunmak için özellikle kuduz riski yaratan yaralanma ve temas yaşayan kişilerin mutlaka kuduz aşısı yaptırması gerekmektedir.

Ne Zaman Kuduz Hastalığından Şüphelenip Doktora Başvurulmalıdır?

Tanımadığınız herhangi bir sokak hayvanı ya da aşısız bir hayvan tarafından ısırılma veya tırmalanma durumunda sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekmektedir. Kuduz olduğundan şüphelendiğiniz bir hayvan tarafından ısırılmanız durumunda ise bu daha da önem kazanmakta ve mutlaka tıbbi yardım almanız gerekmektedir. Isırığın ve yaranızın yerini ve büyüklüğünü değerlendirip hayvanın durumunu da sizinle birlikte sorgulayan doktorunuz kuduz konusunda nasıl bir tedavi uygulanacağına karar verecektir. Ayrıca ısırılıp ısırılmadığınızdan emin değilseniz bile tıbbi yardım almanız önemlidir. 

Kuduz Teşhisi Nasıl Konulur?

Kuduz hastalığının erken evresini tespit edebilecek herhangi bir test ve tetkik bulunmamaktadır. Semptomların başlangıcından sonra kuduz hastalığının olup olmadığını belirlemek için kan, doku veya tükürük testi gibi testler kullanabilir. Hastanın kuduz şüphesi olan evcil ya da vahşi bir hayvan tarafından ısırılması durumunda doktor hemen enfeksiyonu önlemek için kuduz aşısı yapacaktır.

Kuduz Aşısı ve Kuduz Tedavisi

Kuduz ölümcül bir hastalıktır ve hastalık ortaya çıktıktan sonra başarılı bir şekilde tedavi edilmesi mümkün değildir. Kuduz hastalığına karşı en etkili korunma yöntemi hastalığa yakalanmamaktır. Bunun için kuduz virüsüne maruz kaldığı düşünülen hastaya hemen enfeksiyonun yerleşmesi ve gelişmesini önlemek için kuduz aşısı yapılmalıdır.

Gerekli durumlarda aşıyla birlikte kuduz virusuna karşı antikor içeren serum da uygulanarak virüsün hastalığa neden olması engellenebilmektedir. Doktorun gerek gördüğü durumlarda ise hastayı ısıran hayvan bulunarak kuduz virüsü taşıyıp taşımadığı araştırılabilir.

Kuduz Hastalığı Hakkında Sık Sorulan Sorular 

Kuduz nasıl anlaşılır?

Kuduz olan bir hayvan tarafından ısırıldıktan bir süre sonra, ısırılan bölgede hissizlik, su korkusu, felç, kontrol edilemeyen korku hissi ve bilinç kaybı gibi belirtiler kuduz için klinik bulgulardır. Bu şikayetler varsa kesin tanı konulması için laboratuvar testi yapılması gerekmektedir.

Bir hayvan tarafından ısırıldığınızda ya da tırmalandığınızda ne yapmalısınız?

Bir sokak hayvanı tarafından ısırılmanız durumunda mutlaka yarayı bol miktarda sabunlu su ile yıkayın. Yaranın yıkanması eğer varsa virüsün temizlenmesine yardımcı olur. Yaranın sabunlu su ile yıkanması ayrıca diğer tehlikeli mikropların da temizlenmesini sağlayacaktır.  Yaranın yıkanması aşı ihtiyacını ortadan kaldırmaz.

Kuduz hastalığı nasıl önlenir?

Kuduz hastalığı aşıyla önlenebilen viral bir hastalıktır. Kuduz virüsüne maruz kalmamak için şu önlemleri almak gerekir;

• Kuduz vakalarının görüldüğü ülkelere seyahat etmeden özellikle kuduz tehlikesine maruz kalabileceğiniz doğa yürüyüşü, kamp yeri gibi alanlarda bulunacaksanız önce mutlaka kuduz aşısı olun
• Evcil hayvanlarınızı mutlaka aşılatın
• Evcil hayvanlarınızın dışarıda kontrolsüz dolaşmasını önleyin
• Bilmediğiniz sokak hayvanına yaklaşmayın tehlikeli gördüğünüzü yetkililere bildirin
• Vahşi hayvanlarla temastan kaçının

Kuduz aşısı kuduzu önlemede etkili midir?

Kuduz aşısı zamanında uygulandığında kuduz hastalığını engellemekte son derece etkilidir. Bu nedenle kuduz şüphesi olan hayvanlar tarafından ısırılmanız durumunda mutlaka doktora başvurmanız ve kuduz aşısı yaptırmanız gerekir. 

Kuduz aşısı nasıl yapılır?

Kuduz virüsü taşıyan bir hayvan tarafından ısırılan hastaya en kısa sürede kuduz aşısı uygulanır. Kuduz aşısı, 14 gün boyunca dört doz halinde uygulanır.

Kuduz hastalığı ölümcül bir hastalık mıdır?

Kuduz hastalığı hastalık ortaya çıktıktan sonra tedavisi olmayan ölümcül bir hastalıktır. Çok az sayıda kişi kuduzdan sağ olarak kurtulabilmiştir.

Kuduz bulaşıcı bir hastalık mıdır?

Kuduz virüsü enfekte bir hayvanın başka bir hayvanı ya da insanı ısırması, tırmalaması ile yayılan bulaşıcı bir hastalıktır.

Kuduz hastaları neden su ve ışıktan korkar?

Kuduz hastaları suyu yutma güçlüğü yaşadıkları için bu korkuyu yaşamaktadır.

Kuduz hangi evcil hayvanlardan bulaşır?

Kuduz hastalığı çoğunlukla köpeklerden, daha seyrek olarak kedilerden bulaşmaktadır. Diğer hayvanlardan bulaşma daha seyrek olarak görülmektedir.

Kuduz yeme, içme, cinsellik ya da hava yolu ile bulaşır mı?

Kuduz hastalığı yeme, içme ya da cinsel yolla bulaşan bir hastalık değildir.

Sağlık Destek Sitesi tarafından hazırlanmıştır.