Hipotalamus, beyinde yer alan ve vücudun ana fonksiyonlarını yöneten çok önemli bir yapıdır.

Organ ya da bez olarak tanımlanır. Çoğunlukla gri madde denen bir maddeden oluşan hipotalamus beyin ağırlığının ortalama 1/300’üne eşdeğer bir kütledir. 

Hayati hormonların salgısının yönetilmesi ve hormonal sistemle sinir sistemi arası bağlantının kurulması hipotalamusun sayesinde olur.

Vücut işleyişinin dengeli şekilde ilerlemesi, karbonhidrat - yağ - protein metabolizmasının sağlıklı işleyişi hipotalamusun sorumluluğundadır.

Ortalama olarak bir badem büyüklüğünde olan hipotalamusun şekli çam kozalağına benzer.

Bu çok fonksiyonlu mini organın farklı nedenlerle zarar görmesi durumunda ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. 

Hipotalamus Nedir?

Hipotalamus nedir, sorusunu yanıtlarken hipotalamusun görevlerinden bahsetmek yerinde olur.

Bu hormon salgılayan yapı; vücut ısısı, kalp atış hızı ve açlığı düzenleme gibi hayati görevleri olan bir beyin bölümüdür. Ortalama olarak 4 gram ağırlığında olan hipotalamus ön, arka ve orta olarak 3 bölüme ayrılır. 

Hipotalamus nedir dendiğinde salgıladığı hormonlara da mutlaka değinmek gerekir.

Dopamin, vazopressin, oksitosin gibi çok değerli hormonların salgısı hipotalamus sayesinde olur.

Vücudun canlılığı bir nevi hipotalamusa bağlıdır zira açlık hissi, vücudun optimum ısıda olması, uyku döngüsünün sağlıklı ilerlemesi, cinsel dürtüler hipotalamus tarafından yönetilir.

Bu yüzden hipotalamusun sağlığı çok önemlidir. Hipotalamusun zarar görmesi vücudun temel fonksiyonlarında ciddi problemlere yol açabilir.

Bilimsel araştırmalara göre hipotalamustaki farklı hücre grupları farklı görevlere sahiptir. Hipotalamusta 20’den çok çekirdek olduğu bilinir.

Mesela ön kısımdaki özel bir çekirdek kadınlarda doğurganlık ve cinsel aktiflik döngülerini düzenler.

Aynı zamanda bu bölümdeki hücreler tirotropin salgılanmasını da tetikler. Arka bölümde bir grup hücre sirkadiyen ritmi yani doğal uyku ve uyanıklık döngüsünü düzenler.

Bu bölümün uzantısı başka bir kısım ise metabolizmayı düzenleme sorumluluğuyla işlev görür. Ventromedial çekirdek denen farklı bir kısım ise yeme - içme ve enerji ihtiyacı konularıyla ilgilidir. 

Yaşlanmayla birlikte hipotalamusun işleyişinin nasıl değiştiği hakkında yapılan çalışmalar sürmektedir. Farelerde yapılan çalışmalarda yaşlandıkça hipotalamusta büyüme hormonu azalması görüşmüştür.

Büyüme hormonlarına dair aktifliğin korunması için ekstra müdahalede bulunulduğunda ise bu sefer de bağışıklık sistemini zayıflatıcı reaksiyonlar ortaya çıkmıştır. 

Beyinde Hipotalamus Nerede Yer Alır, Etkileri Nelerdir?

Görme, duyma, dokunma ve tat alma duyularını yöneten talamusun altında yer alan hipotalamus, sinir sistemi ve endokrin sistem arasında köprü kurmaya yardımcı olan  bezinin de üstünde konumlanır.

Hipotalamusun etkili kapsamlıdır. Vücutta hem fiziksel hem de duygusal açıdan değişimler yaşandığında dengelenmeyi sağlamada bir ustadır.

Hipotalamusun etkisi olan konular şöyle sıralanabilir:

• Terleme, su emilimi, idrar gibi yollarda vücut sıcaklığını korumak
• Vücudun su ve elektrolit dengesini sağlamak
• Sağlıklı yoğunlukta cinsel aktiviteler için tetikleme yapmak
• Korku ve nefret duygularını denetlemek
• Susuzluk ve açlık hislerini düzenlemek
• Uyku döngüsünü en verimli halde tutmak
• Kan basıncını ayarlamak
• Karbonhidrat, yağ ve protein dengesini sağlamak
• Mutluluk hissini optimize etmek

Hipotalamus Görevleri Nelerdir, Ne İşe Yarar?

Hipotalamus görevleri arasında öncelikle homeostazı düzenlemek yani değişen koşullara göre vücudun sağlıklı şekilde adaptasyonunu sağlamak gelir.

Hipotalamus için farklı mekanizmalar farklı iç denge konularında uzmandır.

Bunlar arasında uygun glikoz kullanımını sağlama, tuz ve su dengesini koruma, kan basıncını kontrol etme, uyku döngüsünü düzenleme ve vücut sıcaklığını optimize etme sayılabilir.

Bu minvalde merkezi sinir sistemi, otonom sinir sistemi ve hormonel sistem arasında bu kapsamlı mini organ adeta bir süper organizatör gibidir.  

Hormon, besin ve tuz gibi vücut metabolizmasından geçen maddelerin miktarları ve ilgili organların sinyallerine göre hipotalamusta analiz yapılır.

Değerlendirme sonuçlarına göre yeni görevler tanımlanır. Mesela çok terledikten sonra böbreklere su emilimi yapılması yönünde emir gider ve bunun için ilgili tüm birimler harekete geçer. 

Hipotalamus beyinde olduğu için hipotalamus görevleri arasında elbette beyinsel aktiviteler de vardır.

Beyinde beyin sapı, amigdala, serebral korteks, limbik ön beyin ve Broca bölümü gibi farklı alanlarla iletişim halindedir.

Bu büyük ağ sayesinde , insülin, girelin gibi hormonlar ve glikoz, yağ asidi zincirleri gibi metabolik ürünler hipotalamusa akar. 

Hipotalamus Hormonları Hangileridir?

Hormonlar anatomik sağlık için hem fiziksel değişimleri tetiklemek hem de psikolojik sağlık açısından duyguları düzenlemek için görevli olan vücut salgılarıdır.

Hipotalamusta aşağıda listelenen hormonların üretimi sağlanır.

• Dopamin: olarak bilinen dopamin memnuniyet duygusu ve motivasyonla bağlantılıdır. Hipotalamus dopamin üretir ve dopamin kan ile hipofize akar. 
• Somatostatin: Gastrointestinal sistem yani sindirimin başladığı ağızdan anüse kadar olan yol ile ilgili görev akışını düzenleyen somatostatin pankreas enzim salgısını da baskılar. 
• : Hipotalamus hormonları arasında en romantik olanı oksitosindir. Aşk hormonu olarak da bilinen oksitosin cinselliği tetikleyen, doğumdan emzirmeye kadar birçok farklı fizyolojik ve psikolojik süreci yöneten bir hormondur. 
• Vazopressin (ADH): Antidiüretik olan vazopressin hormonu, vücudun su ve idrar döngüsünün sağlıklı ilerlemesiyle ile birlikte kan basıncının kontrolünü sağlar. 
• GHRH (Growth-Hormone-Releasing Hormone): Büyüme hormonu salgılanmasını tetikleyen hormon GHRH’dir.

Hipotalamus Hastalıkları Nelerdir?

Hipotalamuslar farklı sebeplerden zarar görebilir ve çalışma fonksiyonlarında bozulmalar olabilir.

Hipotalamustaki problemler bazen birlikte çalıştığı hipofiz bezi gibi farklı yapıları da etkileyebilir.  

Hipotalamusun bozulma sebepleri şöyle sıralanabilir: Kafa travmaları, beyin enfeksiyonu, , , bulimia ya da  nedeniyle oluşan kilo kayıpları, beslenme sorunları, radyasyon tedavisi,  ve genetik bozukluklar.

Hipotalamusta oluşan problemler sebebiyle yaşanan hastalıklar; hipofiz bozuklukları, hipopituitarizm (yetersiz hipofiz hormonu üretimi), diabetes insipidus (aşırı idrara çıkmayla karakterize yalancı diyabet), kallmann sendromu (yumurtalık hormonu yetersizliği), uygunsuz antidiüretik hormon sendromu, hiperprolaktinemi (anormal prolaktin fazlalığı), santral hipotiroidizm (bir tür tiroid hormonu eksikliği),  (anormal büyüme hormonu fazlalığı) ve hipofiz devliği.

Hipotalamusun fonksiyonları bozulduğunda ortaya bazı belirtiler çıkar. Yüksek veya , kilo kaybı veya kilo alımı,  , , , kemik sorunları, kas kaybı veya zayıflığı, vücut ısısı problemleri, , ,  ve ergenliğe geç girme belirtiler arasında sayılabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Hipotalamus ne demek?

Tüm memelilerde bulunan hipotalamus sözcüğü hypo ve thalamus sözcüklerinin birleşmesinden türemiştir. Hypothalamus kelimesinin bütünsel anlamı “talamusun altında” olarak tanımlanabilir. Hypothalamus dilimize hipotalamus olarak geçmiştir. Bu mini organın kendi görevlerini anlatan bir adı yoktur. Tanımlama hipotalamusun bulunduğu yere göre yapılmıştır.

Hipotalamus çalışmazsa ne olur?

Hipotalamusun tamamen çalışmaması demek vücut fonksiyonlarının durması demektir. Hipotalamusun belli ölçüde çalışmaması durumunda yaşanan problemler ise bazı fiziksel ve psikolojik sorunlara neden olur. Ortaya çıkan problemlerin çeşidi ve içeriği hipotalamusun hangi bölgesinde sıkıntı olduğuna göre değiştir. Örneğin açlıktan sorumlu hipotalamus bölümünde olan sorun kiloyla ilgili problemler yaratabilir. 

Hipotalamus hormonu nedir?

Hipotalamus endokrin bez yani hormonal bez olarak da tanımlanır çünkü temel görevlerinden biri hayati önemi olan hormon salgılarını düzenlemektir. Ancak hipotalamus hormonu olarak tek bir hormondan bahsedilemez. Hipotalamus birçok farklı hormondan sorumlu bir beyin bölümüdür. Bunlar arasında başta dopamin, vasopressin, büyüme hormonu, TRH hormonu ve oksitosin sayılabilir.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.