İlkbahar ve sonbahar aylarında daha sık görülmeye başlanan mantar lezzetiyle pek çok insanın tükettiği bir besindir. Nemin ve ısının bol olduğu ortamlarda ağaç diplerinde yetişen mantarlar toplanarak sofralara ulaşır. Fakat bu mantarların bazıları oldukça zehirlidir. Hangi mantarın zehirli hangisinin sağlıklı olduğunu anlamak ise çıplak gözle mümkün olmamaktadır. 

Bazı şapkalı mantarların yapısında zehirli maddeler bulunur ve bu mantarlar da tıpkı diğerleri gibi doğal alanlarda yetişir. Zehirli mantarları taze, konserve veya kurutulmuş halde tükettiğinizde mantar zehirlenmesi yaşarsınız. Sonbaharda ve ilkbaharda özellikle yağışların bol olduğu zamanlarda görülen zehirlenme anında müdahale edilmezse ciddi sonuçlar doğurabilir.

Zehirli Mantarlar Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar

Halk arasında mantarın zehirli olup olmadığını anlamak için bazı varsayımlar yaygın olarak söylenmektedir. Fakat bu varsayımlar doğru değildir. Bir mantarın zehirli olup olmadığını anlamak için o mantarı laboratuvar testlerine sokmak ve uzmanlar eşliğinde tespit yapmak gereklidir. Halk arasında yaygın olan yanlışların bazıları şunlardır:

• Hayvanların yediği mantarlar zehirli değildir

Bu varsayım tamamen yanlıştır. Çünkü bir mantar hayvanlar için zehirli olmayabilir fakat insanlar için ölümcül etkiler doğurabilir. İnsan ve hayvan bünyesi birbirinden farklı olduğu için böyle bir kıyaslama yapmak sağlıklı olmaz. Örneğin; insanlar için ölümcül olan "Amanita muscaria "mantarı salyangozların sevdiği besinlerden biridir.

• Gümüş kaşıkla kaynatıldığında kaşık kararıyorsa mantar zehirlidir

Mantarın içinde kükürt bulunur. Hatta bazı bölgelerde kükürt mantarı da yetişmektedir. Gümüş kaşığı karartan ise bu kükürt bileşenidir. Zehirli olmayan bir mantarda da kükürt bulunabilir ve bu durumda mantar gümüş kaşığı karartır. Dolayısıyla mantarın kükürt içermesi zehirli olduğu anlamına gelmez.

• Mantarı pişirmek veya kurutmak içindeki zehri öldürür

Bu bilgi her mantar için doğru değildir. Çünkü her zehirli mantarın içindeki zehir bileşenleri birbirinden farklıdır. "Morchella esculenta" mantarının zehri ısı ile temas ettiğinde yok olur. Bunun yanı sıra ısı ile temas etmesine karşın zehrini kaybetmeyen mantarlar da bulunmaktadır. Dolayısıyla bu varsayım her mantar için geçerli değildir. 

• Koparıldığında içi maviye dönen mantarlar zehirlidir

Zehirli mantarların çoğunun rengi koparılınca veya hava ile temas edince değişmez. Bazı zehirli ve zehirsiz mantarların rengi ise hava ile temas ettiğinde maviye döner fakat bu o mantarın zehirli olduğunu göstermez.

• Zehirli mantarın tadı acı olur

Bu bilgi de gerçeği yansıtmamaktadır. Mantar zehirlenmesi yaşayan kişiler yedikleri mantarın çok lezzetli olduğunu belirtmişlerdir.

Zehirli Mantar Türleri Nelerdir?

Mantarları; yenilebilir, yenilemez ve zehirli olmak üzere 3 başlıkta toplamak mümkün. Yenilemeyen mantarlar zehirli değillerdir. Sadece tatlarının ve kokularının kötü olması ayrıca sert olması sebebiyle yenilememektedir. Ülkemizde 100 adet zehirli mantar türü ve 10 adet öldürücü tür bulunmaktadır.

Zehirli mantarlardan 1 tane dahi yemek zehrin vücuda nüfus etmesi ve zehirlenme için yeterlidir. Ölümcül türdeki mantarlar ise tüketildikleri zaman ciddi sorunlara hatta ölüme yol açmaktadır. Zehirli mantar türleri ise başlıca şunlardır:

• Amanita Muscaria ( Sinek Mantarı - Gelin Mantarı) : Yaklaşık 20 cm çapı bulunan Sinek Mantarı yuvarlaktır. Mantarın şapkası kırmızı-turuncu renklerindedir. Bazı kişiler bu mantarı halüsinasyon görmek amacıyla yiyeceklerine katmakta ve zehirlenmektedir. Sonbahar dönemlerinde ortaya çıkar.
• Amanita Phalloides (Köygöçüren): Türkiye'deki mantar zehirlenmelerinin çoğu Köygöçüren mantarından kaynaklanmaktadır. Bu mantarlar nemli olduklarında yapışkan ve nemli bir yüzeye sahip olurlar. Köygöçüren mantarını tüketmeniz durumunda 10 saat içinde zehirlenme belirtileri ortaya çıkar.
• Coprinus Atramentarius (Mürekkep Mantarı): Bu mantar türü yenilebilir. Ancak yediğiniz zaman 3 gün boyunca alkol tüketmemelisiniz. 3 gün içinde alkol tüketirseniz zehirlenmeyle karşılaşabilirsiniz.
• Amanita Pantherina: Bu tür ağır zehirlenmelere neden olabilmektedir. 5-10 cm büyüklüğünde olan mantarın ortası koyudur. Genellikle çamların ve yaprak döken ağaçların altında sonbahar dönemlerinde yetişmektedir.
• Galerina Marginata (Cenaze Çanı Mantarı): Cenaze Çanı Mantarı içerisinde toksik pek çok bileşen bulunur. Zehirli bileşenler insanlar için tehlike oluştururken mide bulantısı, kusma, karaciğer hasarı gibi sıkıntılara yol açabilir.
• Sarcosphaera Coronaria (Çukur Çanak Mantarı): Bu mantar türünün çiğ ya da az pişmiş tüketilmesi zehirlenmelere yol açmaktadır.
• Omphalotus Olearius (Ağulu Mantarı): Ağulu Mantarını sindirdikten yarım saat sonra zehirlenme belirtileri başlar. Giderek şiddetlenen belirtiler kişi sağlığı açısından tehlikelidir.
• Gyromitra Esculenta (Kuzu Göbeği Ebesi Mantarı): kıvrımlarını andıran bir şekle sahip olan bu mantar türünü çiğ tüketmek zehirlenmelere yol açabilmektedir.

Mantar Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?

Mantar zehirlenmesinde hafif ve orta şiddetli belirtiler yaygınken ölüm nadiren görülmektedir. Zehirli mantar yemeğini yiyenlerin hepsinde zehirlenme belirtileri görülmeyebilir. Zehirlenme kişiden kişiye göre değişkenlik göstermektedir. Bazı kişiler herhangi bir rahatsızlık yaşamazken bazıları ölüme varan ciddi sorunlar yaşayabilir.

Bunun nedeni tüketilen zehirli mantarın miktarına bağlıdır. Mantar zehirlenmesi belirtileri, mantarın yenmesini takip eden 2 saat içerisinde çıkabileceği gibi 6 saat sonra da ortaya çıkabilir. 2 saat içerisinde etkisini gösteren kültür mantarı zehirlenmesi belirtileri şunlardır:

• Sersemlik
• Uykuya meyil etme
•  düşüklüğü
• Yüzde ve boyunda kızarma
• Bulanık görme
• Artan nabız hızı


• Bulantı ve kusma
• Ağızda metal tadı

Bu belirtiler istiridye mantarı zehirlenmesi belirtileri ile benzerdir. 6 saat sonra ise karaciğer ve böbrek bozukluklarından ishale kadar daha şiddetli belirtiler baş gösterebilir. Mantar zehirlenmesinde görülen bulgular şunlardır:

Halüsinasyonlar: Halüsinasyonlar, psilosibin ve psilosin içeren mantarların tüketilmesiyle görülür. Bazı mantarlar bu toksinleri üreterek kişilerin halüsinasyon görmesine yol açar. Bu mantarları yedikten sonraki 2 saat içerisinde öfori hissi gelişir.

Öfori hissi yoğun zevk ve heyecan hissidir. Kişi mantarı tükettikten sonra bu hisleri yoğun olarak yaşar ardından da duygusal bozukluklar gelişir. Çevrede var olmayan canlı veya cansız varlıkları algılayan kişinin göz bebekleri genişler. Mantarı tüketimini takip eden 12 saat içerisinde bu etkiler devam edebilir.

Akut Rabdomiyoliz (Kas Yıkımı): Russula ailesine ait bazı mantarların tüketilmesi sonucu kas yıkımı görülmektedir. Bu mantarlar Asya'da ve Avrupa'da bulunmaktadır. Mantar tüketimini izleyen saatlerde kas yıkımı ve şiddetli kas ağrıları yaşanabilmektedir.

Disülfiram benzeri belirtiler: Coprinus türü mantarın vücuda alınmasının ardından kanda disülfiram ilacına benzer etkiler görülür. Disülfiram alkol tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Bu ilaç vücuda alındığında kandaki asetaldehit seviyesi yükselir. Ardından alkol alındığında ise rahatsız edici etkiler ortaya çıkar. Coprinus türü mantarı tükettiğinizde de kandaki asetaldehit seviyesi yükselir ve alkol ile birleştiğinde baş ağrısı, mide bulantısı, kusma, çarpıntı, nefes darlığı, bilinç bozukluğu gibi bulgular gözlenebilir.

Akut Gastroenterit: Bazı mantar türleri tüketildikten 1-3 saat sonra bulantı, kusma, karın ağrısı ve  sebep olur. Bu durum yaygın olarak çocuklarda görülür.

Sinir Sistemi Belirtileri: Bazı mantarlar muscimol ve ibotenik asit toksinlerini üretir. Bu toksinler tüketildikten 30 dakika ila 3 saat kadar sonra ortaya baş dönmesi, huzursuzluk,  hatta daha ciddi durumlarda bilinç kaybına yol açmaktadır. 

Eritromelalji: Mantar türlerinin bir kısmı uzuvları etkilemektedir. Bu mantarlar tüketildikten sonra uzuvlarda şişlik, kızarma, ellerde ve ayaklarda duyu kaybı, şiddetli ağrı, yanma görülebilir. Bunları takiben hemolitik anemi, deride kaşıntı, döküntü, kızarıklık ortaya çıkabilir. Belirtilerin ortaya çıkması mantar tüketiminden sonraki 2 saat ila 5 gün kadar sürebilir.

Mantar Zehirlenmesi Nasıl Teşhis Edilir?

Mantar zehirlenmesini teşhis etmek için uzman bir hekime gitmeniz gerekir. Hekiminiz  ile bulguları kıyaslayacak sizin tüketim geçmişinizle birlikte gerekli değerlendirmeleri yapacaktır.

Yediğiniz mantarın laboratuvar koşullarında incelenmesi de zehirlenmenin olup olmadığını anlamaya yardımcı olur. Zehirlenme belirtilerinden bir ya da birkaç tanesi sizde varsa en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalısınız. Bu noktada hekiminize karşı tamamen dürüst olmalı ve tükettiğiniz besinleri söylemelisiniz.

Mantar Zehirlenmesi Nasıl Tedavi Edilir?

Mantar zehirlenmesi belirtileri görüldüğü anda en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız son derece önemlidir. Tedaviye ne kadar erken başlanırsa iyileşme süreci o kadar hızlı ve hasarsız gelişecektir. Tedaviye geç başlanması durumunda kalıcı hasarlar olması veya zehirlenmenin ölümle sonuçlanması söz konusu olabilir. 

Mantar zehirlenmesinde izlenecek tedavi yöntemi kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. Zira her hastanın yediği mantar miktarı ve mantarın türü farklıdır.

Bazı hastaları 48 saat müşahede altında tutmak yeterliyken bazı hastaları yoğun bakım ünitesinde gözlemlemek gerekir. Mantar zehirlenmesi belirtileri görüldüğü takdirde 114 numaralı telefon hattını arayarak Ulusal Zehir Danışma Merkezi'nden destek alabilirsiniz. Genel hatlarıyla mantar zehirlenmelerinde izlenen tedavi yöntemleri şu şekildedir:

• Hastaya damardan bolca su vererek hastayı hidrate etmek
• Aşırı idrar yapmaya zorlama
• Toksin bağlayıcı ilaçlar
• Karaciğer ve  durumu göz önünde bulundurularak hastayı 48 saat boyunca gözlem altında tutmak. veya böbrek yetmezliği gelişirse destekleyici ilaçlara başvurulur. Durum daha da ilerlerse  düşünülebilir.

Mantar Zehirlenmesinden Nasıl Korunulmalıdır?

Mantar zehirlenmelerini önlemek için basit önlemler almak yeterlidir. Doğal alanlarda yetişen mantarlardan ziyade kültür mantarlarını tercih ederek zehirlenmelerin önüne geçebilirsiniz.

Mantar Zehirlenmesi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Kültür Mantarı Zehirler mi?

Kültür mantarı doğal alanlarda yetişen mantarlar gibi zehirlemez. Ancak kültür mantarları yetiştikleri ortamlar göz önüne alındığında bazı mikroorganizmalar ile temas edebilir. Bu mikroorganizmalarda temas eden mantarların çiğ olarak yenmesi sonucunda bazı bulgular görülebilir.

Kültür mantarı zehirlenmesi belirtileri hafif mide ve  sıkıntıları şeklinde kendini gösterir. Mantar satın almadan önce ambalajlı mantarları incelemelisiniz. Tüketiciyi bilgilendiren ifadeleri dikkatle incelemeli ve mantar satın alırken dikkatli olmalısınız. Pazarlarda açık satılan mantarları alırken ince eleyip sık dokumakta fayda var.

Mantar Zehirlenmesinde Nasıl Müdahale Edilmelidir?

Mantar zehirlenmesinde öncelikle sakin olmalı ve hastayı sakinleştirmelisiniz. Mantar zehirlenmesi belirtileri gösteren kişiye tükettiği besinleri sorduktan sonra mantardan dolayı zehirlenip zehirlenmediğini tespit edebilirsiniz. Hastayı kusturmamalı ve kişiye herhangi bir gıda vermemelisiniz. Eğer hasta kusuyorsa ve baygın durumdaysa kusmuğun ciğerine kaçmaması adına pozisyon verdirmelisiniz. En yakın sağlık kuruluşuna götürmeli veya ambulansı çağırarak yardım istemelisiniz.

Türkiye'de Yenebilen Mantarlar Hangileri?

Türkiye'de yetişen ve zehirli olmayan yaklaşık 300 tür mantar vardır. Bu mantarları tüketmenin insan sağlığına zararı yoktur. Zararı olmayan mantar türlerinden bazıları şunlardır:

• Kültür mantarları
• Kanlıca mantarı
• İstiridye mantarı
• Ayı mantarı
• Yumurta mantarı
• Trüf mantarı
• Kuzu göbeği
• Keme mantarı
• İmparator mantarı
• Sığır dili mantarı
• Tirmit mantarı

Zehirli Mantar Yenirse Ne Olur?

Zehirli mantar yenilmesi durumunda ortaya çıkacak bulgular kişiden kişiye farklılık gösterir. Ancak mantarların bazılarının tüketilmesi durumunda ölümcül olabilecek bazı sonuçlar meydana çıkabileceği için mantar zehirlenmesi belirtileri görüldüğü anda sağlık kuruluşuna başvurulması gerekir.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.