Enerji içecekleri; dikkat ve konsantrasyonu arttırma, fiziksel dayanıklılığı destekleme ve yorgunluğu azaltma gibi amaçlarla özellikle son yıllarda genç nüfus tarafından yaygınca tüketilmektedir. Yapılan bazı bilimsel çalışmalar, genç atletlerde enerji içecekleri aldıktan sonra uyanıklığın geçici olarak arttığını, yorgunluğun tersine döndüğünü ve ayrıca fiziksel performansın arttığını göstermiş olsa da bu iddiaları destekleyen klinik çalışmalar sınırlıdır. 

Enerji içeceklerinin sağlık açısından bir çok olumsuz etkisinin de olduğu yapılan bilimsel çalışmalar ile ortaya konmuştur. Enerji içeceği zararları arasında stres, agresif davranışlar, alkol ve sigara kullanımında artış, yüksek tansiyon, obezite ve tip 2 diyabet riski, kötü uyku kalitesi ve mide tahrişi sayılabilir.

Enerji İçeceği Nedir?

Enerji içecekleri, fiziksel ve mental performansı artırmak için enerji artışı sağladığı iddiasıyla satışa sunulan ve genellikle kafein, şeker, amino asitler, şifalı bitkiler ve vitaminler gibi bileşenler içeren içeceklerdir.

Enerji içeceklerinin içinde bulunan bileşenlerin vücuda etkileri şu şekildedir.

• Kafein: Kafein, çeşitli bitkilerde doğal olarak oluşan bir uyarıcıdır. Tüketildiğinde insan vücudunda enerji ve odaklanmada artış gösterir. Ayrıca artan vücut ısısı ile birlikte daha hızlı solunum ve kalp atış hızının artmasına neden olur. Bu arada mide asidi üretimini arttırır. Ayrıca idrara çıkma sıklığını da arttırır. 
• Taurin: Taurin, protein oluşturmaya yardımcı olan ve et, balık, süt ürünleri ve insan sütünde bulunan bir amino asittir. Bazı çalışmalarda taurinin atletik performansı artırabileceğini öne sürülse de; bunu destekleyecek çok az bilimsel çalışma mevcuttur. 
• Glukuronolakton: Glukuronolakton, vücut tarafından üretilen ve bitkilerde bulunan doğal olarak oluşan bir kimyasaldır. Zararlı maddelerin vücuttan atılmasına yardımcı olur. Glukuronolakton hakkında sınırlı araştırma yapılmış olduğundan, enerji içeceklerine dahil edilmesinin zararlı mı yoksa faydalı mı olduğu belirsizdir.
• Guarana: Guarana, kafein içeren bir bitkidir. 1 gram guarana, 40 ila 80 mg arasında kafein içerir (espresso, 60 mg kafein içerir). Guarana'nın enerji içeceklerindeki diğer bileşenlerle etkileşimi, etkilerinin kafeinden daha uzun sürmesini sağlar.
• Ginseng: Ginseng, yorgunlukla mücadele ettiği ve fiziksel performansı arttırdığı düşünülen bir bitkidir. Ancak bu faydaları doğrulamak için daha fazla araştırma yapılması gerekir. 
• Karnitin: Yağ asidi metabolizmasında rol oynayan bir amino asittir.
• Kreatin: Kas kasılmaları için enerji sağlamaya yardımcı olan organik bir asittir.
• B Vitamini: B vitaminleri vücuttaki birçok farklı hücresel fonksiyonun anahtarıdır. Şekeri enerjiye dönüştüren süreci destekleyerek enerji seviyelerine yardımcı oldukları düşünülür.
• Şeker: Enerji içeceklerine anında enerji sağlanmasına yardımcı olmak için sakaroz, yüksek fruktozlu mısır şurubu ve glikoz gibi şekerler yüksek miktarlarda eklenir. Şekerin size bu enerji artışını veya şekerin yükselmesini sağladığı fikri muhtemelen gerçeklikten çok bir efsanedir.

Enerji İçeceği Zararları Nelerdir?

Enerji içecekleri konusundaki kafa karışıklığı, tüketicileri enerji içeceği zararları nelerdir sorusunun cevabını aramaya yöneltmiştir. Uzmanların, enerji içeceklerinin tüketimine karşı insanları uyarmasının birçok farklı sebebi vardır. Enerji içeceklerinin zararları şu şekilde sınıflandırılabilir:

Kardiyovasküler etkiler

Çeşitli çalışmalar, enerji içeceği tüketiminden sonra alınan yüksek miktarda kafeinin kalp atış hızını arttırdığını ve arteriyel kan basıncında artışa sebep olduğunu göstermiştir. Kronik kalp rahatsızlıkları olanların kullanmaması önerilir.

Nörolojik ve psikolojik etkiler

Bireylerde genellikle 200 mg'a eşit veya daha yüksek dozlarda kafein alınması durumunda kafein zehirlenmesi belirtileri gelişir. Enerji içeceklerinin zararlarından biri olan kafein zehirlenmesi;

• Asabiyet
• Anksiyete 
• Uyku zorluğu
• Titreme
• Hızlı nabız
• Çarpıntı 
• Mide rahatsızlığı

gibi belirtilerle ortaya çıkar.

Gastrointestinal ve metabolik etkiler

Enerji içecekleri çok miktarda şeker içerir. Şeker içeriği esas olarak sakkaroz, glikoz veya yüksek fruktozlu mısır şurubu formundadır. Bu nedenle yüksek miktarda yapılan tüketim obezite ve tip 2 diyabet ortaya çıkma riskini artırır. Ayrıca, enerji içeceklerindeki yüksek şeker içeriği bağırsak bakterilerinin aktivitesini, çeşitliliğini ve gen ifadesini azaltarak obezite ve metabolik sendrom riskinin artmasına neden olabilir. 

Enerji içeceğinin aşırı tüketimi sonrasında sarılık, karın ağrısı ve karaciğer enzimlerinde yüksek düzeyde yükselme şikayeti ile hastaneye başvuran vakalar rapor edilmiştir. Enerji içeceği zararlarına hangi bireylerin yüksek derecede duyarlı olduğunu ve enerji içeceklerinin karaciğer hasarına neden olmasının altında yatan mekanizmayı belirlemek için daha ileri çalışmalara ihtiyaç vardır.

Böbreğe olan etkileri

Enerji içeceklerindeki kafeinin idrar üretimini arttırdığı yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur. Bu nedenle, özellikle sıcak ortamda ve uzun sürecek egzersiz öncesinde ve sırasında dehidrasyon sorunu barındırdığı için bu tip içecekleri tüketmemek gerekir. Ayrıca sıcak ortamda uzun süreli egzersiz sırasında oluşan sodyum dengesizliği bacaklardaki izometrik kuvveti azaltabilir. Yüksek miktarda kafein barındıran bu içecekler idrarda sodyum kaybına neden olur. Bu da yapılan antrenman sırasında kardiyovasküler performansı değiştirir.

Dişlere olan etkileri

Yapılan araştırmalar, enerji içecekleri ile diş erozyonu arasında güçlü bir ilişki olduğunu göstermiştir. Enerji içeceği tüketiminin diş erozyonunu yaklaşık 2,4 kat arttırdığı sonucuna varan araştırmalar mevcuttur. Bu durum, enerji içeceklerinin düşük pH'ına ve yüksek şeker içeriğine bağlanmaktadır.

Enerji İçeceğini Bırakmanın Sağlık Açısından Faydaları

Sıkça enerji içeceği tüketen insanlar, bu alışkanlıklarından vazgeçmesi durumunda enerji içeceklerinin içeriğinde bulunan kafein ve şekerden kaynaklı zararlı etkilerden uzaklaşmaktadır. Enerji içeceklerinin tetiklediği olumsuz kardiyovasküler etkiler, metobolik sorunlar, böbrek ve diş sorunları gibi ortaya çıkması muhtemel sağlık problemlerini yaşamazlar.  

Enerji içeceği zararlarından olan hızlı nabız, yüksek tansiyon, uyku zorluğu, baş ağrısı, anksiyete ve kusma gibi yan etkileri yaşamazlar.

Enerji İçeceği Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Enerji içeceklerini alkol ile tüketmek zararlı mıdır?

Enerji içeceklerinin alkolle birleştirilmesi halinde enerji içeceklerini zararları daha da artabilir; bu eğilim genellikle reşit olmayan ya da genç yetişkin tüketicilerde görülür ve aşırı içki tüketimiyle ilişkilendirilir.

Araştırmalar, bu tür kokteylleri içmenin, sek alkol içmeye kıyasla daha fazla alkol alımına yol açtığını göstermektedir. Bunun nedeni, enerji içeceklerinin sarhoşluk belirtilerini azaltan uyanıklığı arttırması ve kişinin daha fazla alkol tüketebileceğine inanmasına yol açması olabilir.

Gebelikte enerji içecekleri tüketilebilir mi?

Yüksek miktarda kafeinin doğum komplikasyonları riskini arttırması nedeniyle hamile kadınların enerji içeceklerinden uzak durması önerilir. 

Enerji içeceklerinin vücuda faydası var mıdır?

Uzmanlar, enerji içeceklerini egzersizden 10 ila 60 dakika önce tüketmenin yetişkinlerde zihinsel odaklanmayı, uyanıklığı, anaerobik performansı ve dayanıklılığı büyük ölçüde kafeinin etkisiyle iyileştirebileceğini ancak bu içeceklerdeki diğer bileşenlerin güvenliklerini ve performans üzerindeki etkilerini göstermek için daha fazla çalışma yapılmasının gerektiğini söylemektedir.

Yüksek kalorili enerji içeceklerinin kilo alımına yol açabileceği ve yüksek glisemik yüklerinin kan şekeri ve insülin seviyelerini olumsuz etkileyebileceği konusunda uyarır.

Enerji içeceklerinin yerine hangi içecekler tüketilebilir?

Bilinçli tüketiciler, enerji içeceklerinin zararları nelerdir sorusunun cevabını araştırıp sağlıklı alternatiflere yönelmektedir. Hızlı bir enerji artışına ihtiyacınız varsa, bunu enerji içeceği zararlarına maruz kalmadan diğer içeceklerden de alabilirsiniz. Bazı sağlıklı alternatifler şunlardır:

• Yeşil çaylar
• Siyah çay
• Yeşil meyve suyu veya smoothieler
• Protein karışımları
• Su

Enerji içeceklerinin uzun vadeli etkileri nelerdir?

Araştırmalar, düzenli enerji içeceği tüketiminin kişinin hem kan basıncını hem de kalp ritmini önemli ölçüde etkileyebileceğini göstermektedir. Çok şekerli olduklarından obeziteye, yüksek kan şekeri ve kolesterole de neden olabilirler.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.