Psikolojik bir hastalık olan Munchausen Sendromu (Yapay Bozukluk), kişinin çoğunlukla ilgi çekmek için hasta olmadığı halde tıbbi yardım arayışında bulunmasıdır.

Kişi, çevresini ve sağlık uzmanlarını kandırabilmek için var olmayan semptomlar uydurabilir, kendisine çeşitli zararlar vererek semptomlar oluşturabilir. Var olan gerçek semptomları abartarak anlatabilir. 

Munchausen sendromunda dikkat edilmesi ve bilinmesi mühim nokta şudur; bu kişiler gerçek ağrı çekmezler. Bu durum hastalığı psikosomatik hastalıklardan ayırır.

Kişi gereksiz yere pek çok kez hastaneye başvurarak hem daha çok ihtiyacı olan hastaların destek almasını engeller, hem de sağlık sistemini engelleyerek maddi kayba yol açar. Kendilerine veya bir diğer formu olan Munchausen by proxy sendromu ile çevrelerine fiziksel ve ruhsal zarar verirler.

Munchausen By Proxy Sendromu Nedir?

Munchausen by proxy ise kişinin uydurma belirtileri kendisinde değil başka bir yakınında ortaya çıkarmasıdır. Bu yakını büyük oranda kendi çocuğudur. Bu kişilerin büyük çoğunluğunu anneler oluşturmaktadır.

Çocukta semptom ortaya çıkartmak isteyen anne, çocuğa çeşitli yollardan zarar verebilir. Örneğin, kullanmaması gereken ilaçlar içerebilir, çeşitli yaralar oluşturabilir, iğneyle bir şeyler enjekte edebilir. 

Munchausen by proxy sendromu özel bir çocuk istismarı formudur. Çocuk istismarı, çocuğun duygusal, fiziksel, cinsel yönlerden gelişimine zarar veren her türden davranışı ifade eder.

Çocuk istismarının çeşitli türleri vardır:

• Fiziksel istismar
• Duygusal istismar 
• Cinsel istismar
• Ekonomik istismar

Bu sendromda fail çocuğunu hasta etmek için ona fiziksel zararlar verir. Yalnızca fiziksel yönden istismar etmiş olmaz. Çünkü çocuğun yaşadığı durumlar onun duygusal yönden gelişimini de oldukça aksatır. Bu nedenle munchausen by proxy bir çocuk istismarıdır. 

Munchausen by proxy sendromunun, çocuk istismarı olma nedenleri şöyle sıralanabilir;

• Çocukta semptom yaratmak için ona kasten verilen fiziksel veya ruhsal zararlar 
• Çocuğu gereksiz yere tıbbi tedavilere, ameliyatlara sokma 
• Çocuğa uzun süreler boyunca gereksiz yere hastanede tanı koydurma, teşhis aldırmaya çalışma 
• Gerekmeyen gerekmeyen tedaviler sonucu çocukta oluşan fiziksel ve ruhsal problemler 
• Bu süre boyunca çocuğun duygusal olarak zedelenmesi
• Semptom oluşturma amaçlı yapılan eylemler ve gerekmeyen tedaviler sonucu sakatlanma veya ölüm riski

Munchausen Sendromunu Teşhis Etmek Neden Zordur?

Kişilerin kurban olarak çoğunlukla çocuklarını seçmelerinin nedeni onlar üzerinde kontrol sahibi olmalarıdır.

Ayrıca çocukların kendilerini ifade etmelerinin ve neler olduğunun tam ayırdına varmalarının zor olması da bu kişilerin çocuklarını kurban olarak seçmelerinde etkilidir. Bu sendromu teşhis etmek oldukça zordur.

Bu zorluğun sebepleri ise şöyle sıralanabilir;

• Olağandışı semptom kombinasyonlarının nadir bir hastalığa işaret edebilme riski
• 'Bir anne çocuğuna zarar vermez' anlayışı, konduramama 
• Kişinin hissettiğini iddia ettiği ağrıyı veya acıyı doktor bile olsa başka birisinin inkar edememesi
• Bu hastalığa tanı koymak oldukça zordur. Çünkü hastalar büyük çoğunlukla başka psikolojik bozukluklardaki gibi kendisine yardım aramaz. Hastalığın bir başkası çoğunlukla da doktor tarafından anlaşılması gerekir.

Munchausen Sendromu Belirtileri Nelerdir? 

Munchausen sendromu belirtileri duruma tanık olan sağlık uzmanlarına sorulmuştur.

Genelde kişiyi şöyle tarif etmişlerdir; 

• Rahat tavırlar sergileme
• Doktor gerekli görmese de çocuğuna ısrarla tedavi aldırmaya çalışma
• Sağlık konularında normalden daha fazla bilgili ve ilgili olma
• Sık sık hastaneye başvuran ve çoğu muayenede elde tutulur bir sonuç alınamama
• Tıbbi test uygulanması konusunda ısrarcı olma 
• Çocukta doğal olmayan yaralanmalar ve hiçbir hastalığa uymayan semptom da Munchausen sendromu belirtileri arasındadır. 

Munchausen Sendromunun Nedenleri Nelerdir?

Psikolojik sorunlar ve nedenlerini açıklarken kesin sebeplerden bahsedilmez. Çünkü psikolojik hastalıklara neyin neden olduğu her daim kesin yargılarla saptanamaz.

Ancak hastaların geçmiş öyküleri incelendiğinde ve yapılan bilimsel çalışmaların sonucu kaydedildiğinde ortaya ortak ve benzer bazı örüntüler çıkar. 

Hastalığa neyin neden olduğu tam olarak bilinemese de araştırmalar sonucunda kişinin, kişilik bozukluklarına sahip olma oranının yüksek olduğu kaydedilmiştir.

Bu kişilik bozuklukları da munchausen sendromuna ilgili olarak şunlar olarak kaydedilmiştir; 

• Borderline kişilik bozukluğu (sınırda kişilik bozukluğu) , 
• Histrionik kişilik bozukluğu

Çocukluk travması ve çocukluk çağı istismarlarının da hastaların geçmişinde yer alma olasılığı yüksek görülmüştür. Bazı hastaların çocukluk çağındayken uzun süreli tedavi gördüğü kaydedilmiştir. 

Kişi, kendisini veya çocuğunu hasta olarak gösterdiğinde ilgi odağı haline gelir. Çocuğuna özen gösteren ve iyi olması için her şeyi yapan "cefakâr" anneyi oynar. 

Kişi kendisini veya çocuğunu hasta olarak gösterdiğinde ayrıca bazı ikincil kazançlar elde eder. İkincil kazançlar psikolojide, kişinin psikolojik hastalıktan elde ettiği kazançları temsil eder.

Örneğin, kendisini veya çocuğunu hasta olarak gösteren kişi ilgi odağı olur. Yapması gereken işler ona yaptırılmaz, ona normalden daha anlayışlı davranılır. 

İkinci kazançlar, maddi bir kazanç olarak düşünülmemelidir. Kişi maddi değil manevi bir destek görür. Diğerlerinden gelen ilgi, anlayış, destek ikincil kazançtır. 

Munchausen Sendromu Tedavisi 

Munchausen sendromu tedavisi oldukça zor bir süreçtir. Munchausen sendromu teşhis edilmesi zor bir hastalıktır.

Her psikolojik bozukluğun tedavisinde olduğu gibi munchausen sendromu tedavisi için de önemli nokta kişinin tedavi görmeye istekli olmasıdır. Yoksa tedavinin gidişatı olumlu olmaz.

Tedavide kullanılan başlıca yöntemlerden bazıları şöyledir; 

• Psikoterapi yöntemi 
• Grup desteği 
• Aile terapisi

Psikoterapi ile kişinin psikolojik durumu ve hayatı derinlemesine incelenir. Hastalığın nedenleri incelenir. Kişinin varsa diğer psikolojik hastalıkları tedavi edilmeye çalışılır. 

Munchausen sendromu için belli bir ilaç yoktur. Ancak eşlik eden diğer hastalıkları tedavi etmek için ilaç desteği kullanılabilir. Eşlik eden stres , depresyon, anksiyete gibi hastalıkların tedavi edilmesi, munchausen sendromunun tedavi edilmesinde yarar sağlayabilir.

Grup desteği, kişiyle aynı hastalığa sahip bir grup insanın bir arada bulunarak tedavi edilmeleridir. Buradaki amaç, kişinin yalnız olmadığının, kendisi gibi başka insanların da benzer durumdan muzdarip olduğunun gruptaki kişilere gösterilmesidir.

Psikolojik bozukluklara sahip pek çok insan toplum tarafından dışlanmaya, etiketlenmeye maruz bırakılabilir. Kişiler bunun sonucunda utanç duygusu ve topluma aidiyet hissedememe gibi durumlar yaşayabilir. Grup desteği ile bu hislerin önüne geçilmek amaçlanır. 

Aile terapisindeki amaç ise kişinin hastalığının ailesiyle ilgili boyutlarını anlamak, daha yakından görmektir. Ayrıca aynı hastalık veya benzer durumlar ailenin diğer üyelerinde de görülebilir. Bunları anlamak ve tedavi etmek için aile terapisi uygulanabilir. 

Bu belirtiler sizde veya bir yakınınızda bulunuyorsa mutlaka bir psikiyatri uzmanına başvurulmalıdır. Tıpkı fiziksel hastalıklardaki gibi ruhsal hastalıklarda da erken teşhis ve tedavi çok büyük derecede önem taşır.

Erken teşhis ile hastanın kendisine veya bir yakınına ruhsal ve fiziksel zarar verecek olması engellenmiş olur. 

Sıkça Sorulan Sorular

Munchausen Sendromunun İsmi Nereden Gelir?

Hastalığın ismi, Rudolf Erich Raspe'nin 1785 tarihinde yazdığı Baron Munchausen'in Rusya'daki Muhteşem Seyahatleri ve Kampanyalarının Öyküsü romanından gelmektedir. Gerçek bir kişinin kurgusallaştırıldığı romanda baron Munchausen, bir savaşa katılır. Savaştan döndükten sonra kasaba kasaba gezerek yaşadıklarını abartılı bir şekilde anlatır. Çoğu zaman işin içine yalanlar da katar. Bir süre sonra yalanları ortaya çıkar. Bu öykü karakterinden yola çıkarak, sendroma bu ismi veren kişi ise "Richard Alan John Asher" dır. Asher, 1951 yılında sürekli hastanelere başvuran ve gerek olmadığı halde ısrarla tedavi almak isteyen kişileri tanımlamak için bu ismi kullanmıştır. 

Munchausen By Proxy Sendromu Tedavi Edilebilir mi?

Munchausen by proxy sendromunun tedavisi zordur. Başarı oranı düşüktür. Sendroma sahip kişilerin pek çoğu deliller sunulsa dahi yaptıklarını kabul etmezler. Yanlış bir şey yapmadıklarını savunurlar. Ancak, kişi yaptıklarıyla yüzleşir ve tedavi görmeye istekli olursa tedavide başarılı olma ihtimali artar. 

Munchausen By Proxy'de İstismar Edilen Kişiler Kimlerdir?

Failler büyük çoğunlukla çocuklarını kurban olarak seçerler. Kısaca faillerin bakımına muhtaç kişiler kurban olarak seçilir. Çocukların yanı sıra, yaşlılar, fiziksel veya zihinsel engelli bireyler... Fail, sağlık uzmanlarından da olabilir.

Bu tarz vakalarda sağlık uzmanının gözetimi altındaki hastalara çeşitli yollarla zarar verdiği görülmüştür. 

İstismar Edilen Kişi İçin Ne Yapılmalı?

İstismar gören kişi failden hızlı bir şekilde uzaklaştırılmalıdır. Gördüğü ruhsal ve fiziksel yaralanmalar için gereken tedavi sağlanmalıdır. Çevrenizdeki birinde Munchausen sendromu veya Munchausen by proxy sendromu olduğundan şüpheleniyorsanız, kendisine veya çevresine zarar vermesini önlemek için ilgili sağlık ve/veya güvenlik kuruluşlarından yardım isteyiniz.  

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.