Beslenme, insanın yaşamını sürdürebilmesi için en temel ihtiyaçlardan birisidir. Ancak bazı durumlarda kişilerin ağız yoluyla beslenmesi uygun olmaz. Bu durumlarda enteral ve parenteral beslenme yapılabilir. Bu beslenme yöntemlerinde ağızdan besin almadan, damar yolu ya da farklı yollarla beslenme gerçekleştirilir. Hangi yol kullanılacağı hastanın durumuna ve ihtiyacına bağlı olarak değişebilir.

Enteral Beslenme Nedir?

Tüple beslenme olarak da geçen enteral beslenme, gıdaların ağız yoluyla alınamadığı durumlarda doğrudan mideye veya ince bağırsağa iletilerek yapıldığı beslenme türüdür. Günlük hayatta ağızdan tüketilen besinler parçalanarak vücutta enerji ihtiyacını karşılar. Ancak bunun mümkün olmadığı kişilerde de enteral beslenme ile besin doğrudan sindirim kanalına gönderilerek günlük kalori alımının tamamı karşılanabilir.

Kimler Enteral Yoldan Beslenir?

İnsan vücuduna yeterli miktarda enerjinin sağlanması için ağız yoluyla beslenemeyen kişilerin, enteral tüple beslenmesi uygundur. Ayrıca yutma güçlüğü çeken kişilerde de sıklıkla kullanılır. Ancak enteral yoldan beslenebilen kişiler bunlarla sınırlı değildir. Bu tür beslenmeye sebep olan diğer durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Mekanik ventilasyon cihazına bağlı kişiler,
• Komada olanlar,
• Yutma refleksinin etkilendiği hastalıklar (Parkinson, multipl skleroz vb.)
• Kemoterapi, sepsis (enfeksiyon hastalığı) gibi durumlarda çok fazla kilo veren kişiler,
• Yemek borusu tümörü veya darlığı yaşayanlar,
• Demans hastaları.

Kimler Enteral Beslenme Yapamaz?

Enteral beslenmenin yapılamayacağı durumlar da bulunur. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Organlara yeterince kan gitmemesi,
• Var olan mide veya bağırsak kanaması,
• İnce veya kalın bağırsak tıkanıklığı,
• Orta veya şiddetli emilim bozukluğu,
• Bağırsak iç yüzeyinde oluşan baloncukların iltihaplanması (divertikülit),
• İnce bağırsaktan sıvı sızmasına yol açan fistüller,
• Erken evrelerdeki kısa bağırsak hastalığı.

Bazı özel durumlar da enteral beslenme için tercih edilmez:

• Akut böbrek hasarı olan hastalarda fazla sodyum ve potasyumla tolere edilemeyebilir. Böyle bir durumda normal enteral içerikli mamalardansa, potasyum ve sodyumu düşük enteral beslenme yapılabilir,
• Akut karaciğer yetmezliğinde pıhtılaşma faktörleri bozulur. Kanda pıhtılaşmayı sağlayan kan ürünleri olmadığında, enteral beslenme yapılamayabilir,
• Karın ameliyatı olan kişilerde ameliyat sonrası geciken yara iyileşmesi olabilir. Bu durumda enteral beslenme kullanılırsa yan etkiler olabilir,
• Akut akciğer hasarında enteral beslenmenin içeriği değiştirilerek, omega-3 ve antioksidanlar açısından zengin hale getirilir.

Enteral Beslenme Tüpü Çeşitleri Nelerdir?

Enteral beslenme tüpünün çeşitleri bulunur. Genel olarak bu tüpler silikon veya poliüretan malzemeden yapılır. Her tüpün farklı çapları vardır. Bu boru çapları kişinin ihtiyacına göre daha kalın ya da daha ince olabilir. Enteral tüpler şunlardır:

• Nazogastrik tüp,
• Nazoduodenal tüp,
• Nazojejunal tüp,
• Gastrostomi tüpü,
• Jejunostomi tüpü,
• Gastrojejunal tüp.

Tüplerin hangi çeşidinin kullanılacağı hastadan hastaya değişiklik gösterir. Nazogastrik tüp kusma, reflü sorunu olmayan hastalarda kullanılabilir. Ancak yutma güçlüğü çeken hastalarda kullanımı risklidir. Nazoduodenal ve nazojejunal tüplerin ucu ince bağırsağın ortasına yerleşecek şekilde takılır. Gastrostomi tüpü, karın duvarının ağızlaştırılmasıyla mideye yerleştirilir. Genellikle enteral beslenmeye uzun süre ihtiyaç duyacak kişilerde kullanılabilen bir tüptür. Jejunostomi tüpü ise ağızlaştırılmış karın duvarından, ince bağırsağın orta kısmına yerleştirilir.

Enteral Beslenme Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?

Enteral beslenmenin bazı avantajlı ve dezavantajlı yönleri bulunabilir. Öncelikle, kişinin günlük alması gereken besinleri almasını sağlayarak, vücudun enerji, protein ve mineral ihtiyacını karşılar. Bağışıklık sistemini güçlendirir ve bağırsakların fonksiyonlarını sürdürmesini sağlar. Bunların yanı sıra insan vücudunu kötü yönde etkileyen durumları da içerisinde barındırır. Enteral beslenme yapılırken, besinin solunum yollarına kaçma riski bulunur. Bazı kişilerin midesi enteral beslenmeyi tolere edemeyebilir. Enteral tüp ağız yolu ile yutularak takılır ve bu durum bazı kişilerde strese neden olabilir.

Enteral Beslenme Sırasında Gelişebilecek Yan Etkiler Nelerdir?

Enteral beslenmenin birçok yan etkisi olabilir. Her hastada hepsi gözlenmez, ancak bazıları gözlenebilir. Bu yan etkiler pek çok durumdan kaynaklanabilir.

• Yerleştirilen tüpün doğru bir şekilde koyulamaması,
• Tüp tıkanıklığı,
• Tüpün yerinden çıkması,
• Beslenme tüpünde sızıntı veya kırılma olması,
• Bağırsakta tıkanma,
• Tüpün yerleştiği yerde enfeksiyon,
• Akciğerde enfeksiyon,
• Kulak ve genizde enfeksiyon,
• Mide bulantısı ve kusma,
• İshal veya kabızlık,
• Besinin mideden ağıza geri gelmesi.

Enteral Beslenmede Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Nelerdir?

Enteral beslenmede kişilerin ihtiyaçlarına göre dikkat edilen noktalar bulunur. Tüpün doğru kalınlıkta olması ve iyi bir şekilde yerleştiğine emin olunması gerekilir. Beslenme sıvısının hastaya uygun içerikte seçilmesi gerekir. Aynı zamanda beslenme hızı hastanın toleransına ve günlük alması gereken enerji miktarına göre değişiklik göstermelidir. Enteral beslenme süresince kişi sürekli takipte olmalı ve değişen bir durum olup olmadığına bakılmalıdır.

Parenteral Beslenme Nedir?

Enteral beslenmeyi duyan kişiler parenteral ne demek diye merak edebilir. Parenteral, sindirim sisteminin dışı anlamına gelir ve parenteral beslenme, damar yolu ile beslenmedir. Bazı durumlar gereği enteral değil parenteral yol kullanılabilir.

Kimler Parenteral Beslenmeye İhtiyaç Duyar?

Ağız yoluyla yemek ve sıvı alımı yapamayan, tüple beslenemeyen kişiler için parenteral beslenme uygun olabilir. Yutma güçlüğü çeken kişilerde, yoğun kusmada, şiddetli yanık durumlarında da kullanılabilir.

Parenteral Beslenme Çeşitleri Nelerdir?

Parenteral beslenme kısmı ve total olabilir. Kısmı parenteral beslenme, ağız yoluyla yemek yiyebilen ancak bu yemeğin yetersiz geldiği kişilerde kullanılır. Total parenteral beslenme ise sindirim sistemini hiç kullanamayan kişilerde kullanılır. Bazı zamanlarda parenteral beslenme, kullanılan damarın türüne göre de adlandırılabilir. Merkezi parenteral beslenme direkt olarak kalbe giden üst ana toplardamar yoluyla iletilir. Daha yüksek kalorili besin alımında kullanılan bir damardır. Periferik olanda ise boyun veya kol, bacaklardan daha küçük bir damar yoluyla besin iletilir.

Parenteral Beslenmenin Faydaları Nelerdir?

Parenteral beslenmenin en iyi faydalarından birisi, sindirim sisteminin hastalığı ya da ameliyatı sonrası iyileşmesi için fırsat vermesidir. Yeme ihtiyaçlarını ağız ve enteral yolla karşılayamayan kişilere de destek olur. Prematüre hasta bebeklerde hayat kurtarıcı olabilir.

Parenteral Beslenmenin Riskleri ve Yan Etkileri Var mı?

Parenteral beslenmenin riskleri ve yan etkileri enterale göre daha fazla olabileceği düşünülür. Parenteralde ilk endişe damar yolu kateterinin enfeksiyonu ve sindirim sistemi kullanılmadığı için mide iç yüzeyi mukozasının incelmesidir. Ancak başka yan etkiler de bulunur.

• Yüksek/düşük kan şekeri,
• Karaciğer hastalığı,
• Vitamin eksikliğine bağlı gelişebilecek hastalıklar.

Enteral ve Parenteral Beslenme Arasındaki Farklar Nelerdir?

Her ne kadar iki beslenme çeşidi ağızdan beslenilemeyen durumlar için olsa da, farklılıkları vardır. Enteral beslenmede sindirim sistemi kullanılırken, parenteral beslenmede damar yolu kullanılır. Parenteral beslenme, enteral beslenmeye göre daha riskli kabul edilir.

Enteral ve Parenteral Beslenme Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Oral beslenmenin bazı sağlık koşullarında tek çare olmaması ile diğer beslenme çeşitleri hakkında merak edilenler olabilir. Hasta ve hasta yakınlarının bu konuda en sık merak ettikleri sorular aşağıdadır.

Evde Enteral ve Parenteral Beslenme Yapılabilir mi?

Evet, her ikisi de hem hastanede hem de evde yapılabilir. Ancak evde yapıldığında enfeksiyon kurallarına dikkat edilmesi tavsiye edilir.

Enteral Beslenme Yan Etkileri Önlenebilir mi?

Enteral beslenmenin yan etkilerinin sebepleri tespit edildiğinde bazı zamanlar önlenebilir. Eğer besin içeriği uygun değilse uygunuyla değiştirilerek, günlük verilen besin hesaplaması doğru yapılarak ve sürekli enfeksiyon açısından kişi değerlendirilerek bazı yan etkiler önlenebilir.

Kimler Parenteral Beslenmeye Uygun Değildir?

İnce bağırsağı 8 cm’den daha küçük olan bebeklerde, enteral beslenme yapılabilen durumlarda, ciddi kalp hastalıklarında parenteral beslenme kullanılamayabilir.

Eğer sizin ya da çevrenizdeki birinin oral beslenmeyi karşılayamayacak hastalığı, anatomik bir bozukluğu ya da geçici olarak diğer beslenme yöntemlerine ihtiyacı varsa Sağlık Destek Sitesi bünyesindeki başarılı hekimlere danışarak doğru bilgi alabilirsiniz.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.