Duygudurum bozuklukları yaygın görülen psikiyatrik bozukluklar arasında yer almaktadır. Geçmiş zamanlarda “duygulanım bozuklukları” şeklinde tanımlanmıştır. Ancak “duygulanım” ve “duygudurum” sözcüklerinin farklı anlamlara geldiği tespit edildikten sonra “duygudurum” sözcüğünün kullanılması daha uygun bulunmuştur.

Duygulanım kişinin anılara, gelişen olaylara, fikirlere; öfke, mutluluk, üzüntü gibi duygusal geri dönüşler verebilme durumu olarak tanımlanabilir. Duyguların, gözlenebilen ve anlık dışavurumudur. Dışavurum söz, jest ve mimikler aracılığı ile yapılabilir. Duygudurum ise kişinin belli bir süre zarfında belli bir duygulanım içerisinde kalma halidir. Kişinin durumu başkaları tarafından fark edilebilir ya da kişi kendi durumunu kendi izah edebilir. Bu durum genellikle sık rastlanan ve kalıcı bir durumdur. Bir benzetme yapılacak olursa; duygulanım anlık bir sahne iken, duygudurum filmin genel atmosferi şeklindedir.

Duygudurum Bozukluğu Nedir?

Duygudurum bozukluğu kişinin enerji seviyesini, sosyal yaşantısını, duygusal durumunu ve karar verme süreçlerini etkileyebilen psikolojik bir sağlık problemidir. Duygudurum bozuklukları iki farklı ana başlık altında değerlendirilmektedir. Bunlar “majör depresif bozukluk” ve “bipolar bozukluk” şeklindedir. Bu iki bozuklukta gözlenen klinik tablolar mani ve depresyon halidir. Kişinin durumu bu klinik tablolara göre belirlenir. Depresyon, kişinin derin bir üzüntü halinde bulunması, günlük aktiviteleri sırasında yavaşlama, isteksizlik, değersiz ve yetersiz hissetme hali şeklinde tanımlanabilir. Mani ise bazı duyguların etkisi altındayken verilen aşırı reaksiyonlardır. Bu duygular; neşe, coşku, mutluluk, öfke ve üzüntü olabilir. Kişi mani halindeyken hareketlerinde hızlanma, düşünce ve konuşma hızında artış yaşanabilir.

Duygudurum Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Duygudurum bozukluğu birçok etkenden kaynaklı meydana gelebilir. Temel olarak bu nedenler biyolojik ve psikososyal olarak ikiye ayrılabilir. Bunlar tek başına ya da birbirlerini etkileyerek hastalık etkeni haline gelebilir. Duygudurum bozukluğu nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

Biyolojik Nedenler

• Biyolojik aminler: Biyolojik aminler noradrenalin, dopamin ve serotonindir. Depresyon durumunda bu aminlerin düzeylerinde düşüş yaşanırken manide artış gözlenebilir.
• Nöroendokrin değişiklikler: Hipotalamus, hipofiz, tiroid ya da adrenal bezler arasında yaşanan birtakım olumsuz durumlar depresyon ya da mani gibi duygudurum bozukluklarına neden olabilir. Bazı hormonlar ve kimyasal maddeler bu durumlardan etkilenerek artış veya azalma gösterebilir bu fizyolojik değişikliklerin yansıması psikolojik olarak gözlenebilir.
• Kalıtımsal nedenler: Duygudurum bozuklukları kişilerde genetik yatkınlık ya da aile öyküsü bulunması halinde normal bireylerden daha sık gözlenebilir.
• Kişisel yatkınlık: Huy ve karakter özellikleri ile duygudurum bozuklukları arasında ilişki kurulmuştur.
• Beyinde yapısal bozukluklar: Beyinin çeşitli bölümlerinde kan akımında azalma ve damarlarda genişleme gözlenebilir. Bu durum duygudurum bozukluklarına neden olabilir.
• Uyku bozuklukları: REM uykusunda bozukluklar, delta uykusunun azalması, uyku başlangıcının değişmesi duygudurum bozukluklarına ve depresyona yatkınlığa neden olabilir.
• Biyolojik beden saati: Duygudurum bozuklukları, döngüsel oluşu sebebiyle biyolojik beden saatini düzenleyen melatonin hormonunda yaşanan değişiklikler ile ilişkilendirilmektedir.

Psikolojik Nedenler

• Çevresel stres: Yaşamsal olaylar ve stres duygudurum bozukluklarına neden olabilir. Kişinin yaşadığı kayıp ve ayrılıklar da nedenler arasında sayılabilir.
• Hastalık öncesi kişilik: Obsesif kompulsif ve histrionik kişilik özelliklerine sahip kişilerde depresyon benzeri duygudurum bozuklukları oluşabilir.
• Psikanalitik kuram: Bu kurama göre depresyonda bir sevgi eksikliği söz konusudur. Yaşamın erken dönemlerde anne-çocuk arasında kurulan sevgi bağının eksikliği bu duruma neden olabilir.
• Benlik psikolojisi: Bu kurama göre benlik, 3 alanda ego amacı güder; değerli ve sevilen birisi olmak, iyi ve seven olmak, güçlü ve üstün olmak. Eğer bu olguların oluşması bir şekilde engellenirse kişi depresyona girebilir.
• Bilişsel kuram: Çocukluk döneminde yaşanan deneyimler bazı temel bilişsel inanç ve düşüncelerin oluşmasına neden olur. Bu bilişsel düşünceler yanlış ya da hatalı işlenebilir ve bu durumda depresyon ortaya çıkabilir.
• Davranışçı kuram: Kişiler yaşamları boyunca bazı davranışları dışarıdan gözlemleyerek öğrenirler, depresyonda bazı durumlarda öğrenilmiş bir çaresizlik durumu olarak tanımlanabilir.

Duygudurum Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Duygudurum bozuklukları birçok semptom göstererek ortaya çıkabilir. Bu belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir, ancak temel olarak ikiye ayrılabilir. Bunlar depresyon durumunda ortaya çıkan belirtiler ve mani durumunda ortaya çıkan belirtiler şeklindedir:

Depresyon Durumunda Ortaya Çıkan Duygudurum Bozukluğu Belirtileri:

• Kederli, üzgün, çökkün bir ruh hali,
• Çarpıntı, terleme,
• Acı verici duygularda artış,
• İlgi ve istekte azalma,
• Kişinin sosyal yaşantısından uzaklaşması,
• Bulantı ve kusma,
• Yaşamdan ve eskiden hoşlandığı şeylerden zevk alamama hali,
• Hareketlerde ve konuşmada yavaşlama hali,
• Yorgunluk ve bitkinlik,
• Ajitasyon,
• Cinsel isteksizlik,
• Düşüncelerde bulanıklık yaşanması,
• Yetersizlik, değersizlik ve suçluluk hissedilmesi,
• Ölüm düşünceleri,
• Umutsuzluğa kapılma,
• İştah bozuklukları, aşırı yeme ya da hiç yememe durumu, aşırı kilo kayıpları ya da alımı,
• Uyku bozuklukları, uykuya dalma güçlükleri, gece uykudan sık uyanma hali,
• Tipik sabah bunaltısı,
• Kabızlık veya ishal,
• Menstrüel düzensizlikler.

Mani Durumunda Ortaya Çıkan Duygudurum Bozukluğu Belirtileri:

• Temel belirti taşkın ruh halidir,
• Konuşma ve hareketlerde hızlanma,
• Düşünce ve benlik kabarması,
• Aşırı hareketlilik ve bu nedenle bitkinlik hali,
• Yüksek ses tonuyla hatta bağırarak konuşma,
• İnsanlarla kurulan ilişkilerin kısa süreli ve yüzeysel olması,
• Konuşma esnasında el, kol hareketlerinin çok sık kullanılması,
• Konuşmada kelime oyunları, şakalar, konular arasında anlamsız geçişler,
• Düşünce hızında artış,
• Kimsenin yapamayacağı işleri yapacak güçte hissetme,
• Kendini üstün ve yetenekli görme,
• Coşku, öfori (aşırı mutluluk hali),
• Zaman zaman öfke patlamaları,
• Ara sıra ani duygu değişiklikleri gözlenebilir, örneğin kişi gülerken birden ağlamaya başlayabilir,
• Uykuda ileri derecede bozukluklar yaşanabilir hasta günlerce uyumayabilir,
• İştah artsa bile hasta yemek yiyecek fırsatı yaratamayabilir,
• Cinsel dürtü kontrolünü sağlama konusunda güçlük çekme.

Duygudurum Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?

Duygudurum bozukluğu tanısı alanında uzman psikiyatrist ve psikologlar tarafından yapılır. Tanı genellikle kişinin semptomlarının gözlendiği, tıbbi öyküsün dinlendiği klinik değerlendirme ile konulmaktadır. Ancak ek olarak çeşitli ruh sağlığı taramaları, duygudurum bozukluğu testi ve tanı kriterlerinin karşılaştırılması yöntemleriyle de teşhis edilebilir.

Majör Depresif Bozukluk

En az iki haftalık süre boyunca semptomların beş ya da daha fazlasını göstermesi halinde majör depresif bozukluk tanısısı konulmaktadır. Bu beş belirtinin arasında mutlaka her gün ve gün boyu devam eden çökmüş ruh hali, istek ve ilgi azlığı, zevk alamama durumu bulunmalıdır. Diğer belirtiler kilo kaybı, uykusuzluk, yorgunluk, değersizlik hissi ve odaklanma problemleri şeklinde sıralanabilir.

Bipolar Bozukluk

Bipolar bozukluk halinde gözlenen manik atakların tanısı, en az bir hafta süre boyunca kontrol altına alınamayan duygudurumu döneminin yaşanması ve bozukluk semptomlarının üç ya da daha fazlasını göstermesi halinde konulabilir. Bu semptomlar öz saygıda azalma, dikkat bozuklukları, aşırı konuşkan olma, uyku ihtiyacının azalması şeklinde sıralanabilir.

Duygudurum Bozukluğu Tedavisi Nasıl Yapılır?

Duygudurum bozuklukları tedavisi kişiye, kişinin gösterdiği semptomlara, yaşına ve sağlık durumuna göre farklılık göstermektedir. Uzman terapistler eşliğinde yapılan psikoterapiler ya da yine uzman kişiler tarafından reçete edilmiş antidepresanlar, psikotropik ilaçlar, duygudurum dengeleyici diğer ilaçlar semptomların hafifletilmesine ve hastalığın kontrol altına alınmasında fayda sağlar. Ek olarak fiziksel aktivite, sağlıklı ve düzenli beslenme, uyku düzeninin ve stres yönetiminin sağlanması gibi yaşam tarzı değişiklikleri de duygudurum bozukluğu tedavisine destek sağlayabilecek uygulamalardır.

Duygudurum bozukluğu ciddi bir ruh sağlığı problemidir ve kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyerek onu gerek sosyal yaşantısından gerek fiziksel ve psikolojik sağlığından alıkoyabilen bir hastalıktır. Bu hastalık semptomları psikiyatrist ve psikologların desteği ile hafifletilebilir. Bu nedenle duygudurum bozukluğu semptomları taşıdığınızı düşünüyorsanız ilgili sağlık kuruluşlarına başvurarak sağlığınızı korumak için harekete geçebilirsiniz.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.