Benzokinonlar bitki ve hayvanlarda önemli metabolik rolleri olan ve yağda çözünen bir bileşik grubudur. Bu kinonlar, koenzim gibi görev aldıkları için koenzim Q şeklinde isimlendirilirler. Koenzim Q10, ubikinol-10 veya ubikinon-10 isimleriyle de bilinmektedir. Son yıllarda gıdalar ile sağlık arasında kurulan ilişkide sıklıkla merak edilen koenzim Q10, insanlarda ve tüm hayvanlarda sentezlenebilen, hücredeki enerji üretimi konusunda kritik bir rol oynayan vitamin benzeri bir bileşiktir.

Koenzim Q10 Nedir?

İlk olarak 1955 yılında Festenstein ve arkadaşları tarafından kalp kasındaki mitokondriden izole edilmiş ve ardından 1958 yılında Dr. Karl Folkers tarafından kimyasal yapısı aydınlatılarak ilk defa fermantasyon yolu ile üretilmiştir. Ubikinon ismiylede bilinen koenzim Q10 bütün hücrelerde bulunması sebebiyle “her yerde olan” yani “ubiquitous quinone” dan türemiştir. Koenzim Q10 vücutta endojen olarak, tüm hücrelerde üretilebilen ve yağda çözünen benzokinon grubu bir antioksidandır.

Koenzim Q10, 3 farklı yolla üretilebilmektedir. Bu yollar mikroorganizma fermantasyonu, hayvan dokularından ekstraksiyon (ayırma) ve kimyasal yollarla sentez şeklinde sıralanabilir. Ancak hayvan dokularından ekstraksiyon yöntemi oldukça maliyetlidir.

İnsanlarda fizyolojik etkisini gösterebilmesi için gıdalarla alınan koenzim Q10 bileşiğinin ciddi oranlarda emiliminin gerçekleşmesi gerekmektedir. Emilim oranı kişinin beslenme durumuna, yaşına, cinsiyetine, hamilelik, emzirme gibi fizyolojik durumlarına ve endokrin bazı faktörlere göre değişiklik göstermektedir. Koenzim Q10 bileşiğinin emilimi ince bağırsaklarda gerçekleşerek diğer doku ve organlara taşınır. Yağda çözünen bir bileşik olduğu için, yağla birlikte emilimi daha iyi gerçekleşir.

Koenzim Q10 Faydaları Nelerdir?

Koenzim Q10 mitokondriyal solunum zincirinde doğrudan rol oynayan ve yetersiz alımında metabolik enerjinin üretiminde eksiklik yaşanan esansiyel bir moleküldür. Koenzim Q10 faydaları ve “Koenzim Q10 ne işe yarar?” sorusunun cevapları şu şekilde sıralanabilir:

• Koenzim Q10’nun en temel işlevleri arasında antioksidan aktivitesi yer almaktadır. Özellikle indirgenmiş formunun antioksidan etkisi oldukça yüksektir. Antioksidan etkisini, serbest radikallerin yağ ve proteinler ile reaksiyona girmesini engelleyerek gösterir. Ek olarak antioksidan aktivite gösteren diğer vitaminlerin etkilerini de arttırır.
• E vitamini ve selenyum givi antioksidanların eksikliği koenzim Q10 ile tedavi edilebilir.
• Protein, yağ ve DNA gibi çok önemli moleküllerin oksidasyonunu önleyerek fonksiyonlarının etkin bir şekilde yerine getirilmesini sağlar.
• Koenzim Q10 hücre ölümünü (apoptozis) engeller.
• Mitokondriyal enerji üretiminde, hücre sinyalizasyonunda ve gen ekspresyonunda rol oynar.
• Arteriyel damarların genişlemesini sağlayan nitrik oksit oluşumunu destekleyerek hipertansiyon gibi kardiyovasküler hastalıkların ve diyabet gibi kronik hastalıkların oluşumunu engelleyici etkiler gösterebilir.
• Kan ve lenf damarlarının içerisinde yer alan endotel dokusunun fonksiyonlarını iyileştirici özellik gösterir.
• Anti-inflamatuar etki gösterir.
• Kalp yetmezliği olan hastaların kalp dokularında koenzim Q10 seviyelerinde düşüklük gözlenir. Bu nedenle koenzim Q10 kalbin vücuda kan pompalama düzeyinde iyileştirici ve kalp hastalıklarını önleyici etkileri vardır.
• Tansiyon düzeyini ayarlar, daha çok tansiyonu düşürücü etki sağlar.
• Alzheimer hastalığı oksidatif stres, serbest radikal oluşumu ve antioksidan sistem arasındaki bozukluklarından kaynaklanabilen bir rahatsızlıktır. Koenzim Q10’un antioksidan etkisi bu olumsuz semptomları gidererek alzheimer tedavisine destek olur.
• Parkinson hastalığı da oksidatif stresin ve mitokondriyal sistem bozukluklarının görüldüğü nörodejeneratif hastalıklar arasındadır. Koenzim Q10 mitokondrideki olumlu etkileri ve antioksidan etkisi ile parkinson hastalığına iyi gelmektedir.
• Fibromiyalji hastalığı; kronik yorgunluk, kas ağrısı, baş ağrısı, uyku problemleri ve depresyon gibi belirtilerle ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Bu hastalık mitokondriyal bozukluklardan ve koenzim Q10 eksikliğinden ortaya çıkabilir. Bu nedenle koenzim Q10 takviyesi ile fibromiyaljinin olumsuz etkileri giderilebilir.
• Koenzim Q10 sağladığı enerji desteği ile sperm fonksiyonlarını iyileştirir, hareketliliği ve konsantrasyonu arttırır. Bu şekilde infertilite (kısırlık) tedavisinde de olumlu etkiler sağlayabilir.
• Bağışıklık sistemini destekleyerek hastalık oluşumunu engeller.
• Şeker hastalıklarının tedavisinde glisemik indeksi düşürerek ve oksidatif stresi azaltarak olumlu etkiler gösterir.
• Kolesterol oksidasyonunu büyük ölçüde engeller.
• Hepatosellüler karsinomda tedavi edici etki sağlar.
• Huntington hastalığındaki psikiyatrik belirtileri ve hareket bozukluklarını giderir. Bu hastalıkta oluşan beyin lezyonlarının büyüklüğünü azaltıcı fayda sağlar.
• Otizmli çocuklara destekleyici tedavi sağlar.
• Retinal göz hastalıklarının tedavisine destek sağlar.

• Diş ve kemik sağlığına faydalıdır. Diş çekimi sonrasında yara iyileşmesine katkı sağlar.
• Romatoid artrit hastalığı eklemlerin iltihaplanması ile ortaya çıkan bir hastalıktır ve koenzim Q10 anti inflamatuar etkisi ile hastalık semptomlarının giderilmesine destek olur.
• Migren hastalığı serbest radikal ve inflamatuar bileşiklerin oluşumu sonucunda ortaya çıkabilen bir rahatsızlıktır, dolayısıyla tedavisinde koenzim Q10 kullanılabilir.
• Yaşlanma semptomlarını yavaşlatır.
• Ağız kuruluğunun giderilmesinde tükürük bezlerinin salgısını arttırıcı etki gösterir.

Koenzim Q10 Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Koenzim Q10 bileşiğinin neredeyse her sistem üzerinde son derece faydalı etkileri vardır. Bu nedenle eksikliği de çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu sağlık sorunları çeşitli belirtilerle ortaya çıkar. Koenzim Q10 eksikliği belirtileri temel olarak şu şekilde sıralanabilir:

• Bağışıklık sisteminde bozukluklar ve zayıflık,
• Kalp sağlığı problemleri,
• Enerji eksikliği, yorgunluk ve halsizlik,
• Kolesterol ve tansiyon düzeylerinde dengesizlik,
• Kas ağrıları,
• Ciltte birtakım problemler, kuruluk, kırışıklık, sivilce ve ton eşitsizlikleri,
• Antioksidan üretiminin azalmasına bağlı serbest radikal oluşumu.

Koenzim Q10 Zararları Nelerdir?

Koenzim Q10’ un bilinen bir kontrendikasyonu ya da yan etkisi bulunmamaktadır. Ancak her takviyede olduğu gibi tüketimi konusunda dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Bu doğrultuda olası koenzim Q10 zararları şu şekilde sıralanabilir:

• Koenzim Q10 enerji üretim mekanizmalarında doğrudan yer aldığı için uyku düzeninde bozukluklara neden olabilir.
• Koenzim Q10 çeşitli ilaçlarla etkileşime girebilir. Bu neden kullanmadan önce bir uzmana danışılması tavsiye edilmektedir.
• Çeşitli sindirim sorunlarına ya da alerjik reaksiyonlara neden olabilir.
• Hamilelik ve emzirme döneminde kullanılması tavsiye edilmemektedir çünkü gebe ve emziren anneler üzerindeki etkileri yeteri kadar araştırılmamıştır.

Koenzim Q10 Bakımından Zengin Besinler Nelerdir?

Koenzim Q10 endojen ve eksojen olmak üzere iki çeşit kaynakta bulunabilir. Beyin ve akciğer dokuları hariç insan dokularının tamamında indirgenmiş formda bulunabilir. En yüksek konsantrasyon kalp dokusunda olmak üzere, böbrek ve karaciğer dokularında da yüksek oranda bulunabilir. Bunlar endojen koenzim Q10 kaynaklarıdır. Eksojen kaynaklar ise diyet ile dışarıdan alınırlar. Dana ve tavuk eti, alabalık, brokoli, soya fasulyesi gibi gıdalar eksojen kaynaklar arasında sayılabilir. Koenzim Q10 içeriği zengin besinler şu şekilde sıralanabilir:

• Kırmızı et,
• Tavuk eti,
• Somon balığı,
• Tuna,
• Uskumru,
• Brokoli,
• Karnabahar,
• Sakatat,
• Zeytinyağı ve mısır yağı gibi bitkisel yağlar,
• Yumurta ve süt ürünleri.

Günlük Olarak Alınması Gereken Koenzim Q10 Miktarı Ne Kadardır?

Koenzim Q10 için günlük net bir alım miktarı belirlenmemiştir. Ancak gıdalar aracılığı ile günlük 10 mg kadar koenzim Q10 alınabilmektedir. Bu miktar kişiye, sağlık durumuna ve günlük beslenmesine göre değişiklik gösterebilir. Mattilla ve Kumpulainen, günlük koenzim Q10 alımı miktarını kadınlarda 3.8 mg ve erkeklerde 5.4 mg olarak belirlemiştir.

Koenzim Q10 eksikliği görüldüğü takdirde diyet ile alınan miktarlar kan serumundaki düzeyi artırma konusunda yetersiz kalır. Serum düzeyinin 1 mg/ml civarında artabilmesi için alınması gereken koenzim Q10 miktarı 100 mg kadardır ancak diyetle 100 mg kadar alım sağlamak oldukça zordur bu nedenle çeşitli koenzim Q10 takviyeleri doktor önerisi ile kullanılabilir.

Koenzim Q10’nun sağlık üzerindeki faydaları saymakla bitmez. Sizlerde koenzim Q10 eksikliği yaşadığınızı düşünüyor ve faydalarından yararlanmak istiyorsanız bir doktora danışarak uygun kullanım şekli ve dozu hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.