Bitkiler, geçmişten günümüze tüm dünyada çeşitli amaçlar için yaygın olarak kullanılır. Tıbbi aromatik bitkiler olarak adlandırılan bu bitkiler geleneksel olarak farklı rahatsızlık türlerinin iyileştirilmesinde etkilidir. Avrupa, Asya ve tropikal bölgelerde yetiştirilen tıbbi bir bitki olan defne, 2500 farklı tür barındırır. Akdeniz iklimine uygun ve yıl boyunca yaprak dökmeyen bir bitkidir. Küresel olarak farklı mutfak kültürlerinde saklama, pişirme, tatlandırma amaçlarıyla kullanılır. Bunun yanı sıra kozmetik, kimya ve ilaç sanayisinde önemli bir yere sahiptir. Acımsı ve baharatımsı bir aromaya sahip olduğundan birçok yemeğin lezzetine katkıda bulunur. Çiğnenmesi ve sindirilmesi zordur. Bu sebeple pişirilme sırasında eklenen defne yaprakları servisten önce yemekten ayrılır. Defne yaprağı ailesi genel olarak benzer tat ve besin değerlerine sahiptir. Çoğunlukla antosiyaninler, flavon ve flavonoidler, tanenler, alkaloidler, öjenol ve linalool adı verilen biyoaktif bileşikler içerir. Bu bileşiklerin oranları toprak türüne, sulama ve budama şekline, hava durumuna göre değişiklik gösterir.
Defne yaprağı, acımsı ve keskin bir tada sahip bir bitkidir. Defne yaprağının baharatımsı aroması içeriğindeki öjenol, elemisin gibi bileşiklerden gelir. Defne yaprağı, az miktarda yağ içeriğine sahiptir ve bu nedenle kalori değeri düşüktür. Bir gram defne yaprağı:
Defne yaprağı A, C ve B6 vitamini kaynağıdır. Bunun yanı sıra az miktarda potasyum, kalsiyum, demir, manganez, bakır ve magnezyum içerir. Vitamin ve mineral içeriğinin yanı sıra lif ve antioksidan bileşikler bulundurur. Bu bileşenleri ile defne yaprağı bağışıklık sistemini desteklemeye yardımcıdır. Vücutta antibakteriyel, antiviral ve antifungal işlev görür. Dolayısıyla vücuttaki iltihabı azaltmaya ve yara iyileşmesine katkıda bulunur. Defne yaprağının iştah açıcı, hazmı kolaylaştırıcı, kas gevşetici ve böcek öldürücü özellikleri bulunur. Ek olarak yapraklarından yapılan gargara ile diş çürüklerini önlemeye ve yapraklarının çiğnenmesi ile ağız kokularını gidermeye yardımcıdır.
Defne yaprağı farklı şekillerde ve farklı amaçlar için kullanılabilir. Yaygın olarak defne bitkisi taze, kurutulmuş, dondurulmuş, toz haline getirilmiş ve yağı çıkarılmış şekilde evlerde yerini alır. Defne yaprakları yemekler, soslar ve çeşniler olmak üzere çeşitli besinler ile buluşturulur. Kekik, biberiye, hardal, biber, maydanoz ve sarımsak gibi bitkilerle karıştırılarak kullanılabilir. Ayrıca turşu, sosis, et, balık, sebze, çorba, güveç ve dolmalarda tercih edilebilir. Farklı kültürler de dâhil olmak üzere çaylara, peynirlere, yağ ve likörlere katılan bir tatlandırıcı olarak bilinir. Keskin ve aromatik kokusu nedeniyle kapalı kaplar veya kutularda saklanması tercih edilir.
Defne yaprakları hakkında geniş çapta çalışma olmamasına karşılık bazı durumların önlenmesi ve rahatsızlıkların tedavisinde kullanılır.
Gıda olarak kullanılmasının yanı sıra keskin kokusu ve antiseptik özelliği sayesinde evdeki dolaplarda haşere barınmasını önlemek amacıyla kullanılabilir.
Defne yaprakları A vitamini ve antioksidan bileşikleri içerdiğinden dolayı cilde faydaları olduğu bilinir. Defne yaprağı, kuru, yağlı ve alerjik ciltlerde güvenle kullanılabilir. Hücrelerin onarımı ve yenilemesini sağlayarak genç bir görünüm sağlar. Saç diplerinde meydana gelen yara ve tahrişin yanı sıra siyah noktalar için kullanılabilir. Saçların beslenmesini sağlar, ayrıca yumuşaklık, parlaklık ve güç verici özelliklere sahiptir. Defne yaprağı yağı hindistan cevizi yağı gibi diğer yağlar ile karıştırılarak egzama ve romatizma tedavisinde de kullanılır. Ayrıca defne yaprağı suyunun faydaları arasında A vitamini eksikliğinin neden olduğu gece körlüğü ve diğer göz rahatsızlıklarının iyileştirilmesi yer alır.
Defne yaprağı Akdeniz ülkelerinde yaygın olarak et ve sebze yemeklerine aroma vermesi için kullanılır. Farklı kültürlere ait mutfaklarda yahni, sosis, balık ve deniz ürünleri, çorbalara eklenerek tüketilir. Taze veya kurutulmuş olarak et yemeklerinin yanı sıra makarnalara eklenir. Türkiye'de genel olarak ızgara balıklarda ve balık güveçlerinde kullanılır. Çeşitli kültürlerde kullanılan bitki karışımları içinde de kullanılabilen defne yaprağı, yiyeceklerin lezzetini arttırmak için yaygın olarak tüketilir. Genellikle kekik, fesleğen, nane, biberiye gibi farklı bitki türleri ile birlikte kullanılır. Defne yaprağı ayrıca çay olarak da tüketilebilen bir türdür.
Defne bitkisinin yaprakları, yağı ve meyveleri mutfak haricinde farklı ürünlerin yapımında kullanılır. Defne yaprağı yağı günümüzde sabun yapımına, kimya ve kozmetik sanayine, ilaç ve içki üretimine katılır.
Defne bitkisi yaprak dökmez ve her mevsim bulunabilir. Defne yaprakları, yılın herhangi bir zamanında tamamen olgunlaşmış olarak hasat edilir. Yapraklar defne dallarının kesilmesi ile toplanır. Defne yapraklarının yaş iken hasat edilmesi önerilmez. Taze defne yaprakları keskin-acı bir koku ve tada sahiptir. Bu nedenle yaprakların kullanılmadan önce kurutulması gerekir. Yaprakların tazeyken kurutulması daha iyi ve derin bir tat vermesini sağlar. Yaprakların toplandıktan 2-3 gün kurumaya bırakılması gerekir.
Defne yaprağı çayı, antibakteriyel, antiviral, antifungal etkileri ile ateş, iltihaplanma, soğuk algınlığı, grip, öksürük, bulantı ve kusmanın kontrolünde yaygın tercih edilir. Ek olarak balgam söktürücü, burun tıkanıklığını giderici ve solunum yolu enfeksiyonlarını iyileştirici özelliklere sahiptir. Sinir sisteminin yavaşlatarak rahatlamaya, kaygı ve stresin yönetilmesine yardımcı olur. İltihap azaltıcı etkisi ile artrit gibi kemik ve eklem problemlerinin hafifletilmesini sağlar. Kan şekerinin hızla yükselmesinin engeller ve diyabetli kişilerde hiperglisemiyi önler. Kolesterolün düşürülmesinde etkin rol oynadığından dolayı kalp ve damar hastalıkları riskini azaltmaya yardımcıdır.
Defne yaprağı ve çayı, çoğunlukla güvenilir kabul edilir. Bununla birlikte çok yüksek miktarda defne yaprağı çayı tüketmek bazı yan etkilere neden olabilir. Şişkinlik, ishal ve diğer sindirim sistemi rahatsızlıklarına neden olabilir. Kan şekerinin düşürülmesinde görev aldığı için fazla defne yaprağı çayı tüketmek kan şekerinin düşmesine sebebiyet verir. Özellikle diyabet hastaları defne yaprağı çayı tüketirken dikkatli olmalı, sınırlı tüketmelidir. Aşırı doz defne yaprağı çayı, sinir sistemini yavaşlatarak baş ağrısı ve uyku haline neden olur. Ayrıca hamilelik, emzirme dönemleri ve ameliyat öncesinde tüketimi önerilmeyebilir.
Defne yaprağı çayı soğuk algınlığı, grip, mide rahatsızlıkları başta olmak üzere çeşitli hastalıkların tedavisinde geleneksel olarak kullanılır. Ekstra olarak hazımsızlığın giderilmesinde, kaygı ve stres durumlarında iyi bir seçenek olarak kabul edilebilir. Defne yaprağı çayının hazırlanması basit ve pratiktir. Bir bardak kaynar su için bir adet kurutulmuş defne yaprağı yeterlidir. Defne yaprağı kaynar suda yaklaşık 10 dakika bekletilir ve süzüldükten sonra tüketilir. Güvenle tüketilen bir bitki olmasına rağmen günde birkaç bardaktan fazla içilmesi önerilmez.
Defne yaprakları birden fazla yöntem kullanılarak kurutulabilir. Geleneksel kurutma için açık havada yaklaşık 10-12 gün bekletilir. Açık havada ve güneş altında kurutma yöntemi, yaprakların renginin değişmesine ve içerdiği uçucu yağların kaybına neden olabilir. Dolayısıyla bu yöntem defne yapraklarının piyasa değerinin düşmesine neden olabilir. Defne yaprağı kurutulmasında en ideal yöntem 60°C sıcak havada kurutmadır. Kurutma işleminde kayba uğrayan uçucu yağların geri kazanılması amacıyla buhar damıtma yöntemi kullanılır. Kurutulmuş defne yaprakları çoğunlukla baharat olarak veya konservelerde tercih edilir.
Defne yaprağı yağının geleneksel eldesi için Ekim ayında olgunlaşan siyah defne meyveleri toplanır. Özel yapılmış büyük kazanlarda pişirilen meyveler pişme işleminden sonra süzgeç altında iyice ezilir. Böylece yağın ve suyun süzülmesi sağlanmış olur. Süzülen su ve defne yağı tekrar kaynatılır. İyice kaynadıktan sonra kazanın altı söndürülür, suyun dibe çökmesi beklenir ve yüzeyde kalan defne yağı ayrıştırılır. Türkiye`de defne yağı için bir standart yoktur ancak kaliteli bir defne yağı avuç içinde ovuşturulduğunda avucu ısıtarak uçup gitmesi ile bilinir. Daha az kalitede defne yağı avuç içinde yağ olarak kalır.
Türkiye'de tüketilen Akdeniz defnesi güvenli ve zehirsiz bir türdür. Ancak defne olarak bilinen diğer bitki türleri ile karıştırılma ihtimali vardır. Çit olarak kullanılan ve kiraz defnesi denilen bitki türünün zehirli olma tehlikesi bulunur. Çeşitli defne türleri ile karıştırılabilen bu bitki defne benzer çalı şeklindedir. Normal olarak tüketilen defne yaprağı, aşırı dozlarda alınmadığı sürece zehirli değildir.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.