İnsanların bilincinin kaybolduğu ve dış uyarılara rağmen çevrede olanların farkına varamama durumu olarak tanımlanan koma; kafa travması, beyin tümörü, felç gibi yaşamı tehdit eden sağlık sorunlarına bağlı olarak ortaya çıkabilir. Koma durumunda erken dönemde tanı ve tedavi önemlidir. Erken dönemde müdahale edilmeyen koma vakalarında ilerleyen dönemlerde beyin ölümüne varan bir tablo görülebilir. Peki “Koma nedir?”, “Koma hali belirtileri nelerdir?”, “Koma nasıl tedavi edilir?” Bunlar gibi koma hakkında merak edilenler yazının devamında detaylı olarak ele alınmıştır.

Koma Nedir?

Normal şartlarda beyin fonksiyonlarında herhangi bir sorun bulunmayan, bilinci açık kişiler dışarıdan gelen uyaranlara karşı kendiliğinden tepki verir. Bununla birlikte bilinçte bir bozulma başladığı durumlarda kişinin dış dünyayı algılamasında ve dışarıdan gelen uyaranlara tepki vermesinde bazı aksaklıklar yaşanabilir. Bilinç bozuklukları hafif bir dalgınlıkla kendisini gösterebileceği gibi komaya varan bir tablo da ortaya çıkabilir.

Derin uyku olarak da adlandırılan koma tam ve kesin bir bilinçsizlik durumudur. Koma halinde olanlar dışarıdan gelen ses, ışık, ağrı gibi uyaranlara tepki vermezler. Komada olan kişiler çoğunlukla nefes alma gibi yaşamsal fonksiyonlarını herhangi bir yardıma gerek kalmadan devam ettirmekle birlikte bazı durumlarda solunumun makine yardımıyla gerçekleştirilmesi gerekebilir.

Koma Nedenleri Nelerdir?

Komanın ortaya çıkmasında beyin travmaları, inme, beyin tümörleri, diyabet, oksijen eksikliği, çeşitli enfeksiyon hastalıkları, nöbetler, toksik maddelere maruziyet gibi beyinde hasara neden olabilen çeşitli faktörler etken olabilir. Araştırmalara göre koma vakalarının %50'den fazlasının kafa travması veya beyindeki dolaşım bozukluklarına bağlı olarak ortaya çıktığını göstermektedir. Komanın başlıca nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Beyin hasarı: Damar tıkanıklığı gibi durumlarda beyne giden kan akışında, buna bağlı olarak oksijen miktarında azalma olabilir. Beynin birkaç dakika boyunca oksijenden yoksun kalması beyin dokularında hücre ölümüne neden olur. Buna bağlı olarak koma gelişebilir.
• Travma: Kafa travmaları beyinde anevrizmaya ve beyin kanamasına neden olabilir. Aynı zamanda kafa travması uyanıklık ve bilinçli olma durumundan sorumlu olan beyindeki RAS (Retiküler Aktivasyon Sistemi) bölgesine zarar verebilir.
• Diyabet: Kandaki şeker seviyesinin normalden yüksek olması ile karakterize olan diyabet vücuttaki pek çok sistemde olduğu gibi beyin fonksiyonlarının da bozulmasına ve komaya neden olabilir.
• Toksik maddeler: Karaciğer, böbrek gibi organlar vücutta filtreleme görevi görür. Bu organlarda bir aksaklık olması halinde fazlası vücut için zararlı olan amonyak, üre gibi maddeler vücutta birikir ve vücuttan atılamaz. Aşırı miktarda vücutta bulunduğunda doku ve hücrelerde tahribata neden olabilen bu maddeler beyni de etkiyerek komaya neden olabilir. Buna ek olarak bazı ilaçlar ve alkol gibi zararlı alışkanlıklar da aşırı miktarlarda kullanıldığında vücutta toksik etkiler yaratarak beyindeki nöronlara zarar verebilir ve komaya neden olabilir.

Koma Belirtileri Nelerdir?

Komanın en önemli belirtisi derin uyku halidir. Koma belirtileri kişinin genel sağlık durumuna ve beyinde etkilenen bölgeye göre değişiklik gösterebilir. Koma durumunda görülen başlıca belirtiler şu şekilde sıralanabilir: 

• Derin uyku hali: Koma da olan bir kişi dışarıdan bakıldığında uykuda gibi görünür. Ancak normal uykunun aksine koma halinde çevredeki uyaranlara karşı tepkisizlik durumu söz konusudur. Koma durumunda uykuda olduğu gibi gözler kapalıdır ancak normal uyku döngüsünün aksine hasta çevresindekiler tarafından uyandırılamaz. Komadaki hastalarda göz bebeklerinin de hareketi sınırlıdır.
• Bilinçsizlik: Komanın en önemli belirtilerinden bir tanesi bilinç kaybıdır. Bilinç kaybı yaşayan hasta ısı, ışık, ses gibi çevresel uyaranların yanı sıra ağrılı uyaranlara da tepki veremez.
• Motor hareketlerde bozulma: Komanın şiddetine bağlı olarak hastalarda refleksler az da olsa çalışabilir. Bununla birlikte bu hastalarda bilinçli yapılan hareketlere rastlanmaz.

Yukarıda sayılanların yanı sıra koma belirtileri hastadan hastaya değişiklik gösterebilir. Hafif derecede koma vakalarında genellikle hasta solunumunu herhangi bir yardıma gerek kalmadan kendisi gerçekleştirebilirken bazı vakalarda hastanın solunumunun özel bir cihaz yardımıyla sağlanması gerekir. Komada erken dönemde tanı konulması ve tedaviye başlaması kalıcı beyin hasarının önlenebilmesi ve kişinin yaşamsal fonksiyonlarının korunması açısından oldukça önemlidir.

Koma Tanısı Nasıl Konulur?

Koma belirtileri gösteren kişilerde erken teşhis önemlidir. Bu nedenle uzman doktorlar koma şüphesi olan hastalarda hızlı hareket ederek tanı koymayı amaçlarlar. Koma şüphesi ile sağlık kuruluşlarına başvuran hastalar öncelikle fiziki muayeneden geçirilir. Ancak bilinci kapalı olan hastalardan cevap almak mümkün olmadığı için uzman hekimler muayene sırasında mümkünse hastanın yakınlarından hastanın koma öncesindeki durumu hakkında bilgi alırlar. Bu noktada uzmanların hasta yakınlarına yönelttiği başlıca sorular aşağıdaki gibidir:

• Bilinç kaybından önce kusma ve baş ağrısı gibi herhangi bir semptom görüldü mü?
• Hastanın bilinen başka bir sağlık sorunu var mı?
• Koma hali öncesinde hastanın toksik bir maddeye maruziyeti oldu mu?
• Kullandığı ilaçlar neler?

Bunlar gibi sorular uzmanlara kişinin genel durumu hakkında bilgi vermekle birlikte koma tanısında önemli olan beyin aktivitelerinin MRI, Bilgisayarlı Tomografi ve EEG gibi görüntüleme yöntemleri kullanılarak izlenmesidir. Bu sayede uzman doktor beynin hangi bölgesinin zarar gördüğünü ve beyindeki hasarın boyutunu tespit edebilir.

Komanın Tedavisi Var mıdır?

Koma vakalarının bazılarında altta yatan sebebin tedavi edilmesi kişinin komadan uyanmasına yardımcı olabilir. Koma halinde olan kişilerde öncelikle kişinin kendi solunumunu gerçekleştirip gerçekleştiremediği kontrol edilir. Kişide solunum sıkıntısı varsa uzman doktorlar ilk iş olarak hastanın solunumunu devam ettirmek için solunum cihazından yardım alırlar. Koma acil müdahale gerektiren bir durum olduğundan hastadan alınan kan örneği hızlı bir biçimde laboratuvar ortamında incelenir. Hastada enfeksiyona veya zehirli bir maddeye bağlı koma geliştiği düşünülürse vakit kaybetmeden ilaç tedavisine başlanır. Komanın sebebi yüksek kan şekeri veya aşırı doz ilaç kullanımı ise çeşitli ilaçlar yardımıyla hastanın kan şekeri kontrol altına alınabilir veya vücuttaki ilacın etkisi kısa sürede hafifletilebilir. Çoğu zaman komanın altında yatan sebebin tedavi edilmesi komadan uyanmaya yardımcı olsa da bazı durumlarda hastalar uzun süre komada kalabilir. Hastanın komadan uyanıp uyanmayacağı beyindeki hasar ile yakından ilişkilidir. Komadan uyanma genellikle yavaş seyreden bir süreçtir. Peki komadan uyanma belirtileri nelerdir? Komadan çıkma belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Kişinin gözlerinde hareketlilik başlaması,
• Kaslarda hareketlilik görülmesi,
• Çevresindeki uyaranlara tepki vermeye başlaması,
• Solunum fonksiyonlarında iyileşme görülmesi

Koma Hakkında Sıklıkla Sorulan Sorular

Koma kalıcı beyin hasarına ve ilerleyen dönemlerde hastanın yaşamını kaybetmesine neden olabilen, acil müdahale gerektiren bir sağlık sorunudur. Koma hakkında sıklıkla merak edilen sorulardan bazıları aşağıda ele alınmıştır.

Koma ne kadar sürer?

Komanın süresi neden olan faktöre ve kişinin genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterebilir. Bazı vakalarda birkaç saat veya gün içerisinde komadan uyanma görülürken bazı durumlarda koma uzun yıllar boyunca devam edebilir.

Koma sonrasında hastalar tamamen normal hayata dönebilir mi?

Koma sonrasında hastanın normal hayatına geri dönebilmesi beyindeki hasarın seviyesine bağlıdır. Bazı hastaların koma sonrasında tamamen iyileştiği görülürken bazı hastalarda kalıcı nörolojik sorunlar görülebilir.

Koma sırasında kişi çevresinde olanları hisseder mi?

Koma sırasında kişide bilinç kaybı olduğunda çevresinde olanları hissetmediği düşünülür.

Koma acil müdahale gerektiren önemli bir sağlık sorunudur. Koma belirtileri ortaya çıktığı anda sağlık kuruluşuna başvurmak ve yardım almak önemlidir.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.