Solunum sistemi nefes almamızı sağlayan farklı organ ve dokuların oluşturduğu bir sistemdir. Solunum sistemi ile alınan oksijen dokulara iletilir ve karbondioksit ve diğer atık gazlar vücuttan dışarı atılır. Bu hayati görevlerinden dolayı solunum sistemini oluşturan organlar da büyük öneme sahiptir. Burun ile başlayan solunum sistemi alınan havanın sırasıyla boğaz ve trekadan geçmesi ile bronşlara oradan akciğere iletilir.

Trakeostomi Açılması

Trake, gırtlaktan bronşlara kadar uzayan uzun bir tüp olarak bilinir ve solunum sisteminin önemli bir parçasını oluşturur. Kıkırdak halkalarından oluşan trakea mukus üreten hücrelerle kaplıdır. Yaklaşık olarak 10 cm uzunluğunda ve 2,5 cm genişliğinden bulunur. Trakea gırtlağın altında köprücük kemiklerinizin iç kısmında bulunur. Ana görevi oksijenin akciğere ulaşmasında güvenli bir yol sağlamaktır. Mukus üreten hücreler bulundurması dolayısıyla havadaki alerjen, toz parçacıkları veya diğer kalıntıların akciğere ulaşmasına engel olur.

Trakeotomi olarak da bilinen trakeostomi ise kişinin trakeasına bir delik açılması için yapılan cerrahi işlemdir. Bu işlem geçici veya kalıcı olarak yapılabilir. Havanın akciğere ulaşmasına engel olan bir durum varlığında tercih edilebilir. Herhangi bir sağlık probleminden dolayı nefes almakta güçlük çekiliyor ve uzun süre makine kullanımı gerekiyorsa trakeostomiye ihtiyaç duyulabilir. Ses tellerini alt kısmında boyundaki bir kesikten içeriye trakeostomi tüpü sokularak gerçekleştirilir. Bu nedenle solunum organlarından ağız, burun ve boğaz atlanmış olur.

Trakeostomi Neden Açılır?

Trakeostominin farklı birçok nedeni bulunabilir. Bu nedenler şunları içerir:

• Hastanın genellikle bir ya da iki haftadan daha uzun bir süre boyunca solunum cihazı kullanmasını gerektiren tıbbi bir durum varlığında
• Ses teli ya da gırtlak kanseri gibi solunum sistemi organlarını tıkayan veya daraltan tıbbi durumlarda
• Felç gibi nörolojik problemlerin varlığında
• Boğazdaki salgıları öksürerek çıkarmayı zorlaştıran veya hava yolunu temizlemek amacıyla doğrudan nefes borusunun (trakea) emilmesini gerektiren diğer durumlar
• İyileşme sırasında nefes almaya yardımcı olmak için
• Büyük çaptaki baş veya boyun cerrahisine hazırlık sürecinde
• Yiyecek veya sıvının akciğere girme riskini (aspirasyon) azaltmak için
• Baş veya boyunda nefes almaya engel olan ciddi bir travma varlığında
• Nefes almanın engellendiği ve acil durum personelinin ağzınızdan soluk borusuna bir solunum hortumu yerleştiremediği diğer acil durumlar

Trakeostomi genellikle önceden planlanır ve hastaya ya da yakınlarına bilgisi verilir. Trakeostomi prosedürü hijyenik bir ortam gerektiği için hastanede yapılır. Ancak bazı beklenmeyen acil durumlarda örneğin kaza kaza mahallinde olduğu gibi hastane dışında da bir sağlık profesyoneli tarafından yapılabilir.

Trakeostomi Nasıl Uygulanır? 

Trakeostomi işlemi planlı bir şekilde gerçekleştirilir. Trakeostomi açılmadan önce doktorunuz sizi ve yakınlarınızı prosedür ile ilgili olarak bilgilendirir. İşlemden birkaç saat önce aç kalmanız gerekebilir. Trakeostomi işlemi için size az miktarda da olsa genel anestezi uygulanır. Ancak acil durumlar sürecin dışında kalır. Herhangi bir bilgilendirme veya anestezi süreci içermezler.

Genel anestezi uygulandıktan sonra cerrahınız adem elmasının hemen altına bir kesi açar. Bu kesinin açıldığı yerde nefes borunuz bulunur. Cerrahınız kesiyi biraz genişleterek trakeostomi tüpüne uygun hale getirir. Açılan kesinin içerisine doğru bir şekilde yerleştirilen trakeostomi tüpü boyuna dolanan bir bant ile tamamen sabitlenir. Bu bant daha sonrasında tüpün kaymasına engel olur. Kendi başına nefes alamayan hastalarda yerleştirilen trakeostomi tüpü bir nefes alma makinesine (ventilatör) bağlanır.

Trakeostomi Sonrası Konuşma

Trakeostomi prosedürü tamamlandıktan sonra iyileşme süreci dikkatli bir şekilde takip edilir. Bu işlemden sonra bir konuşma dil patoloğu ile görüşülene kadar sadece yazarak veya el kol işaretleri ile iletişim kurulması gerekir. Eğer hastanede iseniz sağlık ekibi ameliyat bölgesinin bakımını ve trakeostomi tüpünün temizliğini gerçekleştirir. Ancak eğer bir evde bakım durumu mevcut ise doktorunuz veya sağlık ekibi sizi hastanın bakımı ile ilgili detaylı olarak bilgilendirecektir. Trakeostomi prosedüründen sonra hastanın birkaç gün takip edilmesi amacıyla hastanede kalmanız gerekebilir.

Trakeostomi Komplikasyonları Nelerdir?

Trakeostomi prosedürü genel olarak güvenlidir ancak her prosedür gibi bazı riskler içerebilir. Acil durumlarda uygulanan trakeostomi prosedüründe ise riskler büyük ölçüde artabilir. Trakeostomi komplikasyonlarında şunlar bahsedilebilir:

• Kanama
• Trakea, tiroid bezi veya boyunda bulunan sinirlerde hasar meydana gelmesi
• Trakeostomi tüpünün doğru yerleştirilmemesi veya tüpün işlem sonrasında yer değiştirmesi
• Deri altı amfizemden kaynaklı (Boyun derisinin altındaki dokuda hava hapsolması) nefes alma problemleri görülmesi veya trakea ya da yemek borusunda (özofagus) zarar meydana gelmesi
• Pnömotoraks (Göğüs duvarı ile akciğerler arasında hava birikmesi) kaynaklı ağrı, solunum problemlerine veya akciğerde sorunlar meydana gelmesi
• Boyunda oluşan bir hemotom sonucunda trakeanın sıkışarak solunum problemlerinin meydana gelmesi

Yukarıda bahsedilen komplikasyonlar daha çok trakeostominin kısa süreli komplikasyonları olup, trakeostomi süresi ne kadar uzarsa uzun vadeli komplikasyon görülebilir. Trakeostominin uzun vadeli komplikasyonları arasında şunlardan bahsedilebilir:

• Trakeostomi tüpünün tıkanması
• Trakeostomi tüpünün yer değiştirmesi
• Trakeada hasar, yara izi veya daralma gözlenmesi
• Akciğerlere sıvı veya gıda girme riskini artırabilen trakea ve yemek borusu (trakeoözofageal fistül) arasında anormal bir geçiş gelişimi
• Trakea ile sağ kola ve baş ve boynun sağ tarafına kan sağlayan büyük arter (trakeoinnominat fistül) arasında hayatı tehdit eden kanamaya neden olabilen bir geçişin gelişmesi
• Trakeostomi çevresinde enfeksiyon veya trakea ve bronşiyal tüplerde (trakeobronşit) ve akciğerlerde (pnömoni) enfeksiyon

Hastalar ve yakınları herhangi bir cerrahi işlemden sonra eve döndüklerinde ters gidebilecek durumlar açısından endişeli olurlar. Hangi durumun büyük bir problem yaratacağını bilememek kişilerin endişelerini arttırabilir. Bilinci arttırmak adına, aşağıdaki komplikasyonlardan herhangi birine rastlarsanız doktorunuza bildirmenizde fayda vardır:

• Trakeostomi yapılan bölgede veya trakeada kanama gözlendiğinde
• Tüpten nefes almada zorluk çekildiğinde
• Taburcu olunan zamandan sonra ağrı veya konfor düzeyinde meydana gelen değişiklik
• Trakeostomi yapılan bölgesini çevresinde kızarıklık veya şişlik gözlendiğinde
• Trakeostomi tüpünün pozisyonunda bir değişiklik meydana geldiğinde

mutlaka en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Trakeostomi Ne Zaman Çıkarılır?

Trakeostomi prosedürü acil olarak veya bazı sağlık problemleri sonucunda uygulanabilir. Trakestomiye neden olan durum düzeldiğinde ise doktorunuz tüpün çıkarılmasını önerebilir. Bu nedenler şu şekilde sıralanabilir:

• Kendi başına nefes alabilme
• Trakeadaki yaranın iyileşmesi
• Trakeada oluşan tıkanıklığın giderilmesi

Tüp çıkarılmadan önce doktorunuz bunun güvenli olup olmadığından emin olmak için bir deneme yapar. Denemede uyanık olduğunuz bir zamanda trakeostomi küçük bir kapak yardımı ile kapatılır ve kolayca nefes alıp alamadığınız kontrol edilir. Eğer nefes alabiliyorsanız tüp çıkarılır.

Kalıcı Trakeostomi

Kalıcı trakeostomi ile yaşamak başlangıçta kişi için zorlayıcı olabilir. Konuşmak, yemek yemek gibi basit hayati eylemleri bile kolay bir şekilde yapamıyor olmak hastanın kötü hissetmesine neden olabilir. Ancak bu süreçte sabırlı olmak ve tüpe uyum sağlamayı beklemek gerekir.

Trakeostomi Sonrası İyileşme ve Beslenme

Ses çıkarabilmemiz, ses tellerinin üzerinden hava geçmesi ile gerçekleşir. Ancak trakeostomi yapılan kişilerde solunan havanın çoğu ses teli yerine tüp üzerinden geçecektir bu nedenle konuşmak zor olabilir ancak imkansız değildir. Eğitim için bir konuşma ve dil terapistine başvurarak bu süreci daha kolay bir şekilde atlatabilirsiniz. Konuşmanın yanı sıra yemek yeme işlemi de trakeostomili kişilerde zorlayıcı bir durum olabilir. Bunun için başlangıçta küçük yudumlar veya yumuşak besinlerle beslenip alıştığı normal yiyeceklere geçilebilir.

Trakeostomi tüpünün bakımı önemlidir. Tüpün tıkanmasını önlemek için düzenli aralıklarla temizlenmesi gerekir. Bu temizliğin günde kaç defa veya nasıl yapılacağı uzman bir hemşire tarafından size ve yakınlarınıza hastaneden ayrılmadan önce öğretilir.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.