Beyin ve omurilik dışında yer alan sinirlerin (periferik sinirler) hasar alması, fonksiyon kaybı gibi durumlarda ortaya çıkan tıbbi durum nöropati olarak bilinir. Nöropatide etkilenen sinir yapıları periferik sinir sistemine ait olduğu için periferik nöropati olarak adlandırmak daha doğrudur. Periferik nöropati tablosunda genellikle ayak ve el uyuşması başta olmak üzere vücut genelinde halsizlik, uyuşma, güçsüzlük ve ağrı ortaya çıkar. Sindirim, boşaltım, dolaşım ve solunum sistemi de dahil olmak üzere vücudun sinir iletimi olan tüm sistemlerinin ve işlevlerinin olumsuz etkilenme potansiyeli vardır.

Nöropati Nedir?

Nöropati, sinir hasarının vücudun bir veya daha fazla bölgesinde ağrı, halsizlik, uyuşma veya karıncalanmaya yol açması ile karakterize bir durumdur. Periferik nöropati; travma ve kazalara bağlı yaralanmalar, çeşitli bakteriyel, viral ya da parazitik enfeksiyonlar, metabolik problemler, kalıtsal ve genetik bozukluklar ve toksinlere maruziyet sonrası ortaya çıkabilir. Nöropatinin sık görülen ve yönetimi en zor olan nedenlerinin başında ise şeker hastalığı gelir.

Periferal Nöropati Nedir?

Periferik nöropatide bireyler; ağrılarının karakterini genellikle batıcı, yanıcı olarak tariflerken semptomlarına ek olarak karıncalanma ve uyuşukluğu da ilave edebilirler. Tedavi edilebilir durumlarda altta yatan hastalığın kontrol altına alınması ile nöropati ortadan kaldırılabilir ya da semptomları hafifletilebilir. Bir takım ilaçlarla nöropatik ağrının hafifletilmesi mümkün olsa da bu her zaman olası değildir.

Periferik nöropatinin nasıl ve ne kadar sürede geliştiği, nöropatiye neyin sebep olduğu ile ilişkili olarak değişkenlik gösterir. Travma ya da kazalara bağlı olarak gelişen nöropatide süreç hızlıdır ve yaralanma anında veya saatler içinde gelişmesi mümkündür. Toksik ajanlara maruziyet, enfeksiyon ya da şeker hastalığı gibi bazı kronik hastalıklara bağlı gelişen periferik nöropatide ise süreç; günler, haftalar hatta yılları kapsayabilir.

Periferal Nöropati Belirtileri Nelerdir?

Periferik nöropatinin kişiden kişiye değişiklik gösteren geniş skalada semptomları olabilir. Farklı sinir türleri aynı anda etkilenebilir ve belirtiler, etkilenen sinir çeşidine göre de değişiklik gösterir. Semptomlar; başlıca motor sinirler, otonom sinirler, duyu ve ağrı sinirlerinin etkilenmesine göre sınıflandırılabilir. Periferik sinir sistemi ile motor sinyaller, beyinden kas ve sinirlerin devamına gönderilir. İletilen bu sinyaller ile hareketlilik sağlanır. Sağlıklı ve düzgün çalışan bir vücut için beyin ile sinir hücrelerinin uygun bağlantıları önemlidir. Motor semptomlar başlıca aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Kas zayıflığı ve felç: Nöropati nedeniyle gerçekleşen sinir hasarı, kasların zayıflamasına neden olur. Bu nedenle el ve ayak parmaklarında hareket zorluğu, düşük ayak ve güçsüzlük görülebilir. Zayıflık, vücuttaki tüm kas gruplarında ortaya çıkabilir.
• Kas atrofisi: Sinir hasarı sonucu kas gücü kaybı ile birlikte kas kütlesi kaybı ve kaslarda küçülme de beklenebilir. Bu durum; özellikle bacağın alt kısımlarında, eller ve ayaklarda görülür. İleri derecede kas kayıpları, ciddi şekil bozukluklarına yol açabilir.
• Kontrolsüz kas hareketleri: Periferik nöropati nedeniyle beyin ve sinirlerin arasındaki bağlantı etkilenebilir. Bu durumdan kaynaklı olarak sinirler, kontrolsüz şekilde çalışarak kaslarda kramplara neden olabilir.

Periferik sinir sistemi ile dış dünyadan alınan uyarıların beyne iletimi de sağlanır. Nöropatide bu iletim olumsuz etkilenebilir ve duyuların algılanmasında bozukluklar ortaya çıkabilir. Duyusal semptomlar genellikle aşağıdaki gibidir:

• Karıncalanma, Uyuşma
• His kaybı: Duyusal sinyallerin iletiminde bir kusur olduğunda meydana gelebilir ve bu nedenle bazı duyuların algısı kaybedilebilir. Örneğin sıcak ve soğuk hissi kaybı ile hissizlik olabilir ve bu durum, özellikle şeker hastası olan bireylerde ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
• Dengesizlik ve sakarlık
• Ağrı: Nöropatik ağrı, sinyal iletiminin bozulması ile ciddi sorunlara neden olabilir. Ağrı sinyallerinin normalden daha yoğun hissedilmesi (hiperaljezi) ve normalde ağrıya neden olmayacak bir durumun ağrı hissi oluşturması (allodini) periferik nöropatiden muzdarip hastalarda sıktır. Nöropatik ağrı olarak adlandırılan bu durum, periferik nöropatinin belirgin ve rahatsız edici semptomlarının başında yer alır.

Vücudun işleyişinde önemli rolü olan otonomik (öz, kendi kendine) süreçlerin etkilenmesi ile sinyallerde kesintiler olabilir ve dolayısıyla vücudun işleyişi bozulabilir. Otonom işleyişte vücutta, beyin ile düşünmeden, hatta çoğu durumda farkında olmadan çeşitli işlevler gerçekleştirilir. Terleme, sindirim sisteminin çalışması, kan basıncının kontrolü gibi durumlar; otonom süreçlere örnek verilebilir. Nöropatide etkilenen sinyaller nedeniyle otonom sistem hiç çalışmayabilir ya da zaman zaman işleyişi bozulabilir. Periferik nöropati otonomik semptomları, kabaca aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Kan basıncında değişiklik: Vücutta kan basıncı otomatik olarak yönetilir; ancak periferik sinir hasarında bu işleyiş kalıcı ya da geçici olarak bozulabilir. Özellikle ani olarak ayağa kalkarken tansiyonda ani düşüş ve kalp atım hızında artış (taşikardi) sık görülür.
• Fazla miktarda veya yetersiz terleme: Vücuttan fazla ısının uzaklaştırılması için terleme mekanizması aktifleşir ve iç sıcaklık otomatik olarak dengelenir. Sinir hasarı ile terleme fonksiyonunda bozulma; kuru bir cilt, pullanma ya da özellikle yemek yedikten sonra aşırı terleme ve bağlı tahrişe neden olabilir.
• Bağırsak ve mesane problemleri: Sinir iletiminin bozulması ile bağırsak hareketleri etkilenebilir. Bu etkilenmeye ikincil olarak ishal ve kabızlık, bir sorun olarak hastaların karşısına çıkabilir. Bazı vakalarda mesane de etkilenerek idrar tutma fonksiyonu zarar görebilir.
• Cinsel işlev bozuklukları: Cinsel uyarılmada otonom sinir sistemi de görevli olduğundan, otonom problemler, cinsel bozuklukların nedeni olabilir.

Periferik nöropatinin neden olduğu otonomik değişiklikler; aynı zamanda cilt rengi değişikliklerine, ödeme, gözbebeklerinde değişikliklere ve bulanık görüşe yol açabilir. Yorgun ve halsiz hissetmek, periferik nöropatiye neden olan çeşitli faktörler varlığında görülebilen semptomlar arasında yer alır.

Periferik nöropati nedeniyle uzun süreli ve şiddetli ağrılar yaşamak ya da periferik nöropatinin yol açtığı otonom bozukluklar nedeniyle halsizlik hissetmek de mümkündür. Bunların yanı sıra tek başına halsizlik, direkt olarak periferik nöropatinin semptomları arasında yer almaz.

Periferal Nöropati Nedenleri Nelerdir?

Periferik nöropati sebepleri çeşitlidir ve sık görülen nedenler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Tip 2 Şeker Hastalığı: Periferik nöropatinin en sık nedeni iyi yönetilmeyen ve tedavi altında olmayan şeker hastalığıdır. Çok uzun süre yüksek seyreden kan şekeri, sinirler üzerinde geri dönüşümsüz hasara neden olabilir. Tip 2 diyabet hastalarında özellikle ayak ve alt bacaklar, ciddi şekilde etkilenebilir. Motor, duyusal ve otonom kayıplar yaygındır.
• Alkol Tüketimi: Periferik nöropatinin yaygın nedenleri arasında yer alır ve bazı vitaminlerin de eksikliğine yol açarak tabloyu kötüleştirir.
• Bazı vitamin eksiklikleri: Vitamin B6 başta olmak üzere B1, B9 (folik asit), B12 ve E vitaminlerinin eksikliğinde sinir hasarı riski yükselebilir.
• Otoimmün ve inflamatuar süreçler: Çeşitli enfeksiyonlar, lupus, romatoid artrit, Sjögren sendromu gibi hastalıklar, nöropati gelişimi ile ilişkili olabilir.
• Tümörler
• Bazı ilaçlar
• Genetik faktörler
• Travma ve geçirilmiş cerrahi operasyonlar
• Vasküler problemler: Dolaşım ile ilgili çeşitli problemler, kalıcı ve ciddi sinir hasarı ile sonuçlanabilir.
• İdiyopatik ya da kriptojenik nöropati: Nedeni bilinmeyen ya da gizli nöropati

Periferal Nöropati Nasıl Teşhis Edilir?

Periferik nöropatinin tanısında kullanılan teknikler, genellikle birkaç yöntemin bir kombinasyonu şeklindedir ve aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Semptomlar, hastalık öyküsü ve tıbbi geçmiş
• Ayrıntılı fizik muayene ve nörolojik muayeneler
• Laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleri

Periferik nöropati teşhisi konulması ya da nöropati tanısının dışlanması için en yaygın olarak tercih edilen testler ve görüntüleme yöntemleri ise şöyledir:

• Kan testleri
• Elektromiyogram (EMG)
• Sinir ultrasonu
• Sinir biyopsisi
• Genetik testler
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG)

Hastaya en uygun olan test yaklaşımı, uzman bir doktor tarafından belirlenir ve uygun tetkikler gerekli olduğunda tekrarlanabilir.

Periferal Nöropati Tedavisi Nasıl Yapılır?

Periferik nöropatide tedavi yaklaşımları nöropatinin nedenine bağlı olarak değişir. Tıbbi geçmiş, geçirilmiş hastalıklar, kişisel ihtiyaç ve beklentiler, tedavi yaklaşımını etkiler. En uygun ve etkili tedavi planının oluşturulması için alanında uzman ve deneyimli bir doktor ve donanımlı bir sağlık kuruluşu ile birlikte süreç yönetimi önemlidir. Tedavi yöntemleri başlıca aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• İlaç tedavileri
• Ameliyat
• Fizik Tedavi
• Ayak hijyeni ve bakımı
• Transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu (TENS) ya da enjeksiyonlar gibi çeşitli ağrı tedavileri

Periferik nöropati, beyin ve omurilik dışındaki tüm sinir sistemini etkileyebilen bir hastalık ya da bozukluğun tanımlanması için tercih edilen bir terimdir. Periferik nöropati oluşum mekanizmasında çok çeşitli faktörler yer aldığından toplumda görülme olasılığı nadir değildir. Periferik nöropati, bazı vakalarda tamamen iyileşebilse de bu, genellikle çok beklenen bir süreç değildir. Nöropatinin ne kadar süre devam edeceğini ya da şiddetlenip şiddetlenmeyeceğini belirleyen çeşitli faktörler bulunur.

Periferal Nöropati Tedavisi Kalıcı mıdır?

Periferik nöropatiye neyin neden olduğu, tedavi yaklaşımı, tedaviye uyum ve tedavi süresi gibi etkenler, nöropatinin kalıcı olup olmadığını belirleyebilir. Tedavi yaklaşımları, genellikle evrensel değildir ve her birey için aynı şekilde sonuç vermeyebilir. Nöropatinin semptomları, derecesi, süresi gibi bireyden bireye farklılık gösteren durumlar; kişiye özgü tedavi planlamasını gerektirir. Dolayısıyla iyileşme süreci de değişkenlik gösterir.

Bireylerin bir kısmında periferik nöropati, dönemlik ve geçici olarak görülebilirken diğerlerinde kalıcıdır ve tedavi yaklaşımları ile kalıcı fayda görmezler. Yapılan kapsamlı araştırmalar, gelişen ve ilerleyen teknoloji ve etkinlik kazanan tedavi prosedürleri ile nöropatinin çoğu semptomunu tedavi etmek ya da şiddetini azaltmak mümkün olabilir. Bu gelişmeler doğrultusunda nöropatiye sahip çoğu hasta, süreci başarıyla yönetebilir, şiddetli ağrı ve diğer semptomlar nedeniyle günlük yaşam aktivitelerinde kısıtlamaya gitmek zorunda kalmaz.

Nöropati semptomları görüldüğünde ya da daha önce nöropati tanısı almış bireylerde belirtileri gerilemediği durumlarda alanında uzman ve tecrübeli bir doktor muayenesi için vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurulması, uygun tedavi ve takip planı oluşturulması önerilir.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.