Sıtma, sıcak iklime sahip bölgelerde ortaya çıkabilen parazitlerin neden olduğu bir hastalıktır. İnsandan insana bulaşması için kan temasının olması gerekir. Sivrisinekler, sıtma parazitini taşıyarak hastalığa sebep olabilir. Acil bir sağlık problemi olmasına karşın aşı ile önlenebilen ve ilaçlarla tedavi edilebilen bir hastalıktır. Sıklıkla başka ülkelere ziyaret eden kişiler sıtma konusunda dikkatli olmalıdır. “Sıtma hastalığı nedir?” konusunda tüm soruların cevaplarına yazımızın devamında ulaşabilirsiniz.

Sıtma Hastalığı Nedir?

Sıtma hastalığı, sivrisinekler aracılığıyla yayılan ve parazitin sebep olduğu ciddi bir rahatsızlıktır. Tedavi edilmezse yaşamı tehdit edebilir. Afrika ülkelerinde daha sık görülebilmesine rağmen başka ülkelerde de sıtma hastalığına rastlanabilir. Çocuk veya yetişkinlerde ortaya çıkabilir. Sıtma hastalığının görüldüğü ülkelere ziyaret eden kişiler, hastalığı yayarak başka yerlerde de görülmesine sebep olabilir.

Sıtma hastalığına neden olan sivrisinek ve parazitler sıcak iklime sahip bölgelerde yetişir. Bu hastalığın en çok görüldüğü bölgeler arasında Afrika, Güneydoğu Asya, Orta Doğu, Güney Amerika ve Okyanusya bulunabilir. Ülke dışına seyahat etmeyi düşünen kişiler, gittikleri bölgeleri önceden araştırarak hastalıktan korunmak için önlem alabilir.

Sıtma Neden Olur?

İnsanlarda sıtma, plazmodyum adı verilen bir tür parazit aracılığıyla ortaya çıkar. Bulaşıcı hastalıklar sınıfında olan bir sağlık problemidir. Hastalığın yayılmasına ise dişi sivrisinekler neden olabilir. Sıtma hastası bir kişiyi ısıran sivrisinek, parazitli kanı içer ve sonrasında sağlıklı bir kişiyi ısırdığı zaman parazit içeren kanı ona aktarır. Sağlıklı kişinin vücudunda parazitler çoğalmaya başlar. Böylece sivrisinek aracılığıyla kanına parazit aktarılan kişide sıtma hastalığı ortaya çıkabilir.

Sıtma, parazitlere sahip olan kan yoluyla bulaşabilir. Hamile kadınlar karınlarındaki bebeğe parazit aktarabilir. Sıtma paraziti ile enfekte olan iğnelerin kullanımı da etkilidir. Ayrıca enfekte kişiden yapılan kan nakli ve organ nakli aracılığıyla da hastalık yayılabilir.

Sıtma Hastalığı Türleri Nelerdir?

Sıtmaya sebep olabilen birçok parazit türü vardır. Bunlardan bazıları daha hafif hastalığa sebep olurken, bazıları ise daha tehlikeli olabilir. Bu parazit türleri şunlardır:

• Plazmodyum falciparum: Afrika’da ve dünyada sıtma nedeniyle ölümlere sebep olabilen bir parazittir. Vücuda girdikten sonra hızla çoğalır. Fazla kan kaybına ve damar tıkanıklığına neden olabilir.
• Plazmodyum vivax: Afrika dışındaki bölgelerde sıklıkla bulunabilen bir sıtma paraziti türüdür. Vücuda girdikten sonra belirti göstermeden uyku halinde uzunca süre durabilir. Aylar ya da yıllar sonra uyanarak sıtma hastalığı oluşturabilir.

Sıtma Belirtileri Nelerdir?

Sıtma hastalığı, direkt insandan insana bulaşmamasına rağmen sivrisinekler aracılığıyla kişiden kişiye aktarılabilir. Hasta bireylerin kanından sivrisinekler aracılığıyla sağlıklı kişilere aktarılan sıtma parazitleri hastalığın yayılmasına sebep olur. Sağlıklı kişinin kanına karışan parazitler, çoğaldıktan sonra karaciğere giderler. Oksijeni taşıyan kırmızı kan hücrelerinin içerisine girerek buraya yumurtalarını bırakırlar. Yumurtalar kan hücreleri aracılığıyla bütün vücuda yayılır ve enfeksiyona sebep olabilir.

Sıtma, parazitler vücuda bulaştıktan yani sivrisinek ısırığından yaklaşık birkaç hafta sonra ortaya çıkabilir. Bağışıklık sistemi güçlü olan bazı bireylerde belirtiler gözükmeyebilir, ancak taşıyıcı olarak hastalığın yayılmasına neden olabilir. Ortaya çıkan belirtiler hafif olabileceği gibi hayatı tehdit eden ciddi bulgular da görülebilir. Sıtma belirtileri şunlardır:

• Yüksek ateş,
• Titreme,
• Terleme,
• Baş ağrısı,
• İshal,
• Boğaz ağrısı, öksürük,
• Yorgunluk ve halsizlik,
• Eklem ve kas ağrıları,
• Sarılık (sarı göz, sarı cilt)
• Böbrek yetmezliği,
• Nöbet,
• Bilinç kaybı,
• Kanlı dışkı,
• Konfüzyon (zihin bulanıklığı),
• Havale,
• Koma,
• Beyin hasarı,
• Kansızlık,
• Akciğer ödemi
• Karaciğer yetmezliği,
• Dalak yetmezliği.

Sıtma Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?

Sıtma hastalığının bulguları birkaç hafta, ay ya da yıl içerisinde ortaya çıkabilir. Vücuda giren parazitlerin ne zaman hastalık oluşturacağını kesin olarak söylemek mümkün olmayabilir. Bu nedenle sıtma taşıyıcısı olduğunuzu anlayamayabilirsiniz. Semptomlar, nezle veya grip belirtilerine benzediği için hastalığı teşhis etmek bazen zor olabilir. Hastalığa bağışıklık gelişebilir. Özellikle sıtmanın yaygın olduğu bölgelerde yaşayan kişiler hayatları boyunca parazite maruz kaldıkları için doğal bağışıklık kazanabilirler.

Hastalık belirtileri gösteren veya hastalığın kendisine bulaştığını düşünen kişiler hızlıca doktora başvurmalıdır. Fizik muayeneye ek olarak doktor tarafından bazı kan testleri istenebilir. Sıtma hastalığı tanısı için başvurulan testler şunlardır:

• Kan Smear Testi: Laboratuvar ortamında özel boyalarla boyanan kan örneği incelenir. Mikroskop altında bakılan kanda sıtma parazitleri görülebilir.
• Hızlı Tanı Testi: Antijen testi olarak da bilinen bu yöntemde, parmaktan alınan kan bir test kitine yerleştirilir. Renk değişikliğine göre sıtma hastalığı teşhis edilebilir. Ancak hangi parazit türünün hastalığa sebep olduğu belirlenemeyebilir.
• Moleküler Test: Polimeraz zincir reaksiyonu testi olarak da bilinen moleküler test ile parazit türü belirlenebilir. Böylece hangi ilaç tedavisinin uygun olduğu konusunda yardımcı olabilir.
• Antikor Testi: Kan içerisindeki antikorlara bakılarak daha önceden sıtma enfeksiyonu geçirip geçirmediğiniz belirlenebilir.
• Kan Tahlili: Kandaki enfeksiyon belirteçleri ve böbreğe, karaciğere ait enzimlerin durumu değerlendirilebilir.

Sıtma Tedavisi Nasıl Yapılır?

Sıtma hastalığına yakalanan kişilerin tıbbi destek alması gerekebilir. Hastalığın yaygın olduğu bölgelerde yaşarken ya da buralara seyahat ederken ateşiniz yükselirse bunu ciddiye almanız gerekebilir. Belirtiler ortaya çıkmasa bile tedavi görmek gerekebilir. Özellikle bazı kişiler sıtmayı daha ağır geçirebilir. Sıtma hastalığına karşı yüksek risk grubunda olan kişiler şu şekilde belirtilebilir:

• Bebekler,
• Küçük çocuklar,
• 65 yaş üstü bireyler,
• Çeşitli nedenlerle bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler,
• Sıtma hastalığı fazla olan bölgelere seyahat eden aşısız kişiler,
• Hamile kadınlar ve karnındaki bebekler.

Sıtma hastalığı, bulaşmadan önce aşı ile önlenebilir ve bulaştan sonra ilaçlarla tedavi edilebilir. Tedavinize uzman doktor tarafından karar verilir. Tedavi yönteminin belirlenmesinde parazitin türü, belirtilerin şiddeti, bulunulan ülke, hastanın yaşı etkili olabilir. Sıtma tedavisinde kullanılabilen ve farklı fonksiyonlara sahip olan ilaçlar vardır. Hidroksiklorokin, klorokin, artemisin, plaquenil, meflokin etken maddeli ilaçlar bunlardan bazılarıdır. Ancak parazitler zamanla sıtma ilaçlarına direnç gösterebildikleri için yeni ilaç türlerinin tıp dünyasına kazandırılması gerekebilir.

Aşı yöntemiyle korunmak da sıtmanın ortaya çıkmasını önleme konusunda başarılı olabilir. Sıtma aşısı, parazitlerin vücuda girmesini engelleyerek hastalıktan koruyabilir. Özellikle sıtmanın yaygın olduğu bölgelerde sıtma aşısı uygulanması, hastalığın yayılmasını azaltabilir. Ancak, aşı tamamen etkili bir korunma yöntemi değildir. Ayrıca böcek ilacı bulunan kıyafetlerin giyilmesi de sıtmaya karşı bir önlem olabilir.

Ateşsiz Sıtma Nedir?

Sıtma parazitleri vücuda girdikten bir süre sonra hastalığın şikayetleri ortaya çıkabilir. Ateş, titreme, halsizlik gibi belirtiler olabilir. Ancak bazı kişilerde sıtma daha hafif seyredebilir. Ateş belirtisi olmayan vakalara ateşsiz sıtma denilebilir. Kişiler hiçbir belirti göstermeden hastalığı atlatabilir. Ayrıca sadece halsizlik, kırgınlık gibi bulgularla sıtmayı geçirebilirler. Bu hastalarda tedaviye gereksinim olmayabilir. Ancak hastalığın ilerlemesi riski bulunduğu için bir doktora muayene olmak gerekebilir.

Sıtma hastalığı, acil bir sağlık problemidir ve hızlıca tedavi edilmesi önem taşır. Hastalığa yakalanmamak için gerekli önlemler alınmalıdır. Alanında uzman hekimlerin bulunduğu hastanelerde tanı ve tedavisi yapılmalıdır. Sıtma belirtileri yaşadığınızı düşünüyorsanız hızlı bir şekilde bir sağlık kuruluşunun Acil Servis veya Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyoloji kliniklerine başvurunuz.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.