Tüm canlılar için dolaşım sistemi hayati öneme sahiptir. Sıvıların vücut içinde taşınmasını sağlayan dolaşım sistemi sayesinde tüm doku ve organlar için gerekli olan oksijen, besin maddeleri vücutta rahatlıkla hareket edebilir. Aynı zamanda dolaşım sisteminin bir diğer önemli görevi de vücuttaki karbondioksit gibi atıkları vücuttan uzaklaştırmaktır. Dolaşım sisteminin üç ana bileşeni vardır. Bunlar kalp, kan ve damarlardır. Dolaşım sisteminin bölümlerinde sorun olması halinde dolaşım bozuklukları ortaya çıkar. Periferik arter hastalığı veya periferik vasküler hastalık da dolaşım sistemini ilgilendiren sağlık sorunlarından bir tanesidir. Peki periferik nedir? Periferik arter hastalığı belirtileri nelerdir? Periferik hastalıklar hakkında detaylı bilgi için yazımızın devamını okuyabilirsiniz.

Periferik Damar Hastalıkları Nedir?

Damarlar dolaşım sisteminin en önemli parçalarından bir tanesidir. Bulundukları yere ve görevlerine göre farklılık gösterir. Kan damarları atardamarlar, toplardamarlar ve kılcal damarlar olmak üzere 3 sınıf altında incelenebilir. Arter yani atardamar kalpten pompalanan oksijen bakımından zengin kanı vücuttaki tüm doku ve organlara taşıyan kan damarlarıdır. Dolaşım sisteminin en önemli bileşenlerinden bir tanesi olan arterler, besin ve hormonların da vücut içerisinde dolaşmasını sağlar. Vücuttaki her doku ve organ gibi arterlerde de bazı sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Periferik damar (vasküler) hastalığı da bunlardan bir tanesidir. Perifer kelime anlamı olarak çevre demektir. Periferik ise çevresel anlamına gelir. Periferik arter; kalp dışındaki diğer tüm doku ve organlara gider arterleri tanımlar. Periferik damar hastalıkları yani çevresel damar hastalıkları bir dolaşım sistemi bozukluğudur. Periferik vasküler hastalıklar toplumda yaygın görülen ve erken dönemde tedavi edilmediğinde kalp krizi, felç gibi daha ciddi sağlık sorunlarına neden olabilen bir hastalıktır.

Periferik damar hastalıkları, vücudun beyin ve kalp dışında kalan bölümlerine kan taşınımının yavaşlamasıdır. Periferik vasküler hastalık, arterler ve lenf damarları dahil olmak üzere kalbin ve beynin dışındaki herhangi bir damardan kaynaklanabilir. Perifer damar hastalığı çoğunlukla periferik arter hastalığı olarak da adlandırılır. Periferik vasküler hastalık daha çok böbrek, kol ve bacakları etkileyen bir sağlık sorunudur.

Periferik Arter Hastalığı Nedenleri Nelerdir?

Çeşitli faktörler periferik arter hastalığına neden olabilir. Periferik arter hastalığının en yaygın görülen nedeni halk arasında damar sertliği olarak da bilinen aterosklerotik hastalığıdır. Aterosklerotik, arterlerde kolesterol yani yağ birikmesi ve biriken bu kolesterolün plaklar oluşturarak damarları daraltması sonucunda ortaya çıkar. Kan damarlarının plaklarla daralması vücudun diğer doku ve organlarına kan dolaşımının azalmasına neden olur. Aterosklerotik bazen boyun ve baş damarlarını da etkilemekle birlikte genelde bacak ve ayaklarda daha sık görülür. Periferik damar hastalığının aterosklerotik dışında kalan nedenleri ise aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Diyabet: Diyabet yani şeker hastalığı damarların zarar görmesine neden olabilir. Zarar gören damarlar daralabilir, periferik arter hastalığına neden olabilir.
• Enfeksiyon: Bazı enfeksiyon hastalıkları damarlara zarar vererek, damarlarda daralmaya ve tıkanmaya neden olabilir.
• Vaskülit: Vaskülit olarak bilinen damar iltihabı damarlara zarar vererek damarlarda kan akışının yavaşlamasına neden olabilir.
• Otoimmün hastalıklar: Behçet hastalığı gibi otoimmün hastalıklar damarlar dahil olmak üzere vücutta farklı bölgeleri etkileyebilir.
• Doğumsal anomaliler: Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte bazı bebeklerin damarları olması gerekenden daha dar olabilir. Bu durum periferik damar hastalığına neden olabilir.
• Koroner arter hastalığı: Koroner arterler kalp kasını besleyen atardamarlardır. Ateroskloratik başta olmak üzere çeşitli faktörler koroner arter hastalığına neden olabilir. Periferik arter hastalığı ile koroner arter hastalığı genellikle birlikte görülür.
• Tütün ve tütün mamülleri kullanımı: Yapılan araştırmalara göre periferik arter hastalığının en yaygın görülen nedenlerinden bir tanesi de sigara kullanımıdır. Bu araştırmalar 20 yıldan daha uzun süren kişilerde damar sertliği gelişme riskinin daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Bu araştırmalara göre periferik arter hastalığı riski sigara gibi tütün ve tütün mamülleri kullanan kişilerde diğer kişilere kıyasla çok daha yüksektir.
• Hipertansiyon: Diyabet gibi hipertansiyon da periferik arter hastalığına neden olabilen kronik bir sağlık sorunudur. Kanın damarlara yaptığı basıncın uzun süre yüksek olması damarların zarar görmesine ve zamanla damarlarda daralmaya, tıkanmaya neden olabilir.

Periferik Vasküler Hastalık Belirtileri Nelerdir?

Periferik arter hastalığı belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterir. Aynı zamanda bazı hastalarda herhangi bir belirti de görülmeyebilir. Periferik arter hastalığına bağlı görülen en yaygın semptomlardan bir tanesi yürüyüş sırasında bacaklarda ağrı oluşmasıdır. Hastalar genellikle bu ağrının kısa bir süre dinlendikten sonra azaldığını ifade ederler. Yürüyüş sırasında bacaklarda başlayan ağrı tek bacağı etkileyebileceği gibi bazen iki bacakta da ortaya çıkabilir. İlk başlarda dinlenmekle azalan ağrı hastalığın ilerlemesi halinde istirahat halindeyken de devam edebilir. Bunların yanı sıra periferik arter hastalığının yaygın olarak görülen diğer belirtileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Özellikle merdiven veya yokuş çıkarken ortaya çıkan ve kişinin hızının kesilmesine neden olan intermittan kladikasyo yani aralıklı topallama,
• Azalan fiziksel kapasiteye bağlı olarak günlük işleri gerçekleştirirken zorlanmak,
• Tıkanan ya da daralan damarların her doku ve organa yeteri miktarda oksijen taşıyamaması sonucunda cilt renginde solukluk veya morarma,
• Etkilenen vücut bölgesinin daha soğuk olması,
• Özellikle ayaklarda ve bacaklarda uyuşukluk ve karıncalanma hissi,
• Bacaklarda veya ayaklardaki nabzın daha zayıf olması,
• Bacak bölgesinde görülen kramplar,
• Ayak ve bacaklardaki yaraların daha geç iyileşmesi,
• Bacaklarda ani başlayan kas güçsüzlüğü,
• Erkeklerde sertleşme sorunları,
• Ayak tırnaklarının normalde olduğundan daha geç uzaması,
• Ayak tırnaklarında kalınlaşma ve renk değişikliği,
• Damar tıkanıklığının ileri seviyede olduğu durumlarda şiddetli ağrılar,
• Hastalığın ilerlemesi halinde yeterince beslenemeyen dokuların ölmesi yani kangren periferik arter hastalığının başlıca belirtileridir.

Periferik Damar Hastalıkları Nasıl Teşhis Edilir?

Günümüzde bilim ve teknoloji alanında yaşanan gelişmeler sayesinde periferik damar hastalıklarının tanısı erken evrede yapılabilmektedir. Periferik damar hastalıklarının tanısında fiziki muayenenin ardından çeşitli görüntüleme yöntemleri yardımıyla damarlar incelenir. En yaygın kullanılan görüntüleme yöntemi sayesinde arterlerde tıkanıklık veya daralma olup olmadığı kolaylıkla tespit edilir. Bunun yanı sıra doppler, ABI olarak bilinen ayak ve kol bileği arasındaki kan basıncını karşılaştırmak için yapılan ölçüm teknikleri de periferik arter hastalığının tanısında yaygın olarak kullanılır.

Periferik Arter Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Erken dönemde tanı konulması ve tedaviye başlanması periferik arter hastalığına bağlı ileride gelişebilecek kalp krizi ve felç gibi sağlık sorunlarının önüne geçilmesi açısından çok önemlidir. Periferik arter öncelikle daha ciddi sağlık sorunlarını engellemek, sonrasında ise hastaların ağrılarını hafifleterek yaşam kalitelerini artırmak amaçlanır. Periferik arter hastalığının tedavisinde kapalı veya daralmış damarı açmak için balon, stent gibi aletler sokularak damarlardaki plaklar giderilerek damar genişletilebilir. Bunlara ek olarak periferik arter hastalığı riskini azaltmak ve hastalığın ilerlemesini önleyebilmek için hastaların yaşam tarzında değişiklik yapması gerekebilir. Örneğin sigarayı bırakmak, düzenli olarak egzersiz yapmak kalp ve damar sağlığı için oldukça önemlidir. Aynı zamanda yağ oranı yüksek gıdalar yerine sebze ve meyve ağırlıklı beslenmek de kandaki kötü kolesterolü kontrol altına almaya yardımcı olarak damar sağlığını olumlu yönde destekler.

Periferik damar hastalıkları erken dönemde müdahale edilmediğinde ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Siz de sağlığınız için en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin. Sağlıklı günler dileriz.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.