Pankreatit, pankreasın inflamasyonu (iltihaplanması) olup değişik şiddette belirtiler ile seyredebileceği gibi geriye dönüşü olmayan endokrin bozukluklara neden olabilen ciddi bir hastalıktır. Pankreatitin çeşitli aşama ve şekillerini tanımlamada ya da sınıflandırmada kullanılan en temel sistemler, bu hastalığı akut ve kronik olarak ayırır.

Kronik pankreatit uzun süreli iltihaplanma ve enfeksiyon durumudur. Akut pankreatit atağından sonra sık görülür. En önemli nedeni safra kesesindeki taşlar ve uzun süre boyunca alkol kullanımıdır. Alkol, pankreasa ciddi ve geri dönüşü olmayan zararlar verir. Sonucunda oluşabilen durumların göz ardı edilmesi, aniden şiddetlenen akut pankreatite neden olur.

Akut pankreatit, yaşamı tehdit eden komplikasyonlar (yan etkiler) ve ölüm oranı nedeniyle tıbbi açıdan aciliyet gerektirirken kronik pankreatit, çoğunlukla endokrin (iç salgı), ekzokrin (dış salgı) dokunun yaklaşık %80-90’ı yok olana kadar fark edilmez. Tipik olarak akut pankreatitli erkek hastalar 40-45 yaşlarındadır ve alkolizm geçmişi vardır. Kadın hastalar ise 50-55 yaşlarındadır ve safra sistemi hastalığı geçirmişlerdir. Pankreas enfeksiyonuna yol açan mekanizmalar hala kesin olarak bilinmemektedir. Genelde pankreas kanalının tıkanmasına ve buna pankreas enzimlerinin aşırı salgılanmasının eşlik etmesine bağlanır.

Akut Pankreatit Nedenleri

Akut pankreatit hafif belirti veren bir hastalıktan, hiçbir tedaviye yanıt vermeyen tehlikeli bir hastalığa dönüşebilir. En sık nedenleri arasında safra taşları (%45), alkol kullanımı (%35) yer alır. Daha az yaygın diğer pankreatit sebepleri ise kabakulak virüsü gibi virüs kaynaklı enfeksiyonlardır. Akut pankreatit yakın zamanda geçirilmiş cerrahi girişim sonrasında da meydana gelebilir. Bunların dışında yer alan diğer akut pankreatit nedenleri ise şu şekilde sıralanabilir:

• Tümörler,
• Parazitler,
• Etil ve metil alkoller,
• İdrar söktürücü ilaçlar (diüretikler),
• Şiddetli travmalar,
• Damar sertliği,
• Kanda yüksek lipit (yağ) değeri,
• Crohn hastalığı,
• Pankreas kanseri.

Yaşlanmaya Bağlı Değişiklikler

Akut pankreatit tüm yaş gruplarını etkiler. Ancak akut pankreatit nedeniyle gerçekleşen yaşam kaybı oranı, yaş arttıkça yükselir. Ayrıca belirti ve bulgular yaşla birlikte değişiklik gösterir. Akciğerler ve böbrekler gibi organların fonksiyonlarının yakından izlenmesi çok önemlidir. Yaşlılarda akut pankreatite bağlı hayati riskleri azaltmak için yoğun tedavi gerekebilir.

Akut Pankreatit Belirtileri

Kişiyi tıbbi yardım almaya iten başlıca belirti, şiddetli karın ağrısıdır. Pankreasta oluşan iltihaplanma kaynaklı sinir uçları uyarısı, karın ağrısına, hassasiyete ve sırt ağrısına neden olur. Ağrı başlangıçta genellikle hızlı bir şekilde ortaya çıkar. Alkol kullanımından 24 ila 48 saat sonra başlar. Akut pankreatit ağrısı, yayılan niteliktedir ve yerinin belirlenmesi zordur. Genellikle öğünlerden sonra ağrı şiddeti artar. Pankreatit sebepli ağrıya sıklıkla bulantı, kusma ve batında (karında) gerginlik eşlik eder. Vücut ısısında yükselme, sarılık, bilinç bulanıklığı da görülebilir. Bunların yanında hipotansiyon, solunum güçlüğü ve nefes darlığı da yaygın belirtiler arasındadır.

Ne Zaman Hastaneye Başvurmalısınız?

Daha önce deneyimlemediğiniz şiddette bir karın ağrınız, kusmanız ve ateşiniz varsa veya genel olarak kendinizi iyi hissetmiyorsanız, mümkün olan en hızlı şekilde ambulansı arayın ve acil servis hizmeti alın.

Akut Pankreatit Tanısı Nasıl Konulur?

Klinik bulgular, biyokimyasal testler gibi birçok farklı yöntem ile akut pankreatit tanısı konulur. Karın ağrısı öyküsü, bilinen risk faktörlerinin varlığı, fiziksel muayene bulguları ve diğer tanı bulgularına dayanır. Çocuklarda görülen akut pankreatit vakalarının %80 ila %95’inde en sık görülen belirti ve bulgu, karın ağrısıdır. Akut pankreatit tanısı için bazı ek tetkiklerin yapılması gerekebilir:

Laboratuvar Testleri

• Serum amilaz ve lipaz enzim değerlerinin normalin 3 katına çıkması akut pankreatite özgü bir bulgudur.
• İdrarda amilaz değeri yükselir.
• Lökosit değeri 10.000-20.000/mm³ olarak saptanır.
• Hiperglisemi (yüksek kan şekeri) görülür.

Radyografik Tanı Yöntemleri

• Düz karın grafisi
• Bilgisayarlı tomografi
• Akut pankreatit vakalarının ⅓’ünde anormal akciğer bulgularına rastlanır.
• Hastaneye başvurulduktan sonra USG çekilir ve varsa safra taşları saptanır.
• Endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi (ERCP) nadiren kullanılan bir yöntemdir. Çünkü akut pankreatitde hastaya acil tıbbi girişim gerekir. ERCP’ye zaman yoktur.
• Nedeni alkol olmasa bile akut pankreatit hastalığı geçirildikten sonra en az birkaç ay boyunca alkol kullanılmamalıdır.
• Bazen pankreatit, alkol bağımlılığı sorununun ilk belirtisidir. Ek destek almadan alkol bağımlılığını bırakmak zor olabilir. Bu nedenle daha fazla yardım edebilecek, tavsiye ve danışmanlık veren kurumlara başvurun.
• Bazen başka bir neden olarak kandaki yüksek yağ oranı (hiperlipidemi) pankreatite neden olabilir. Sağlıklı yaşam aktiviteleri ve diyet ile çözümlenemiyorsa ilaç tedavisi gerekebilir.
• Pankreatit nedeni bazı ilaçların yan etkisi olarak da ortaya çıkabilir. Bu nedenle ilaçlarda bir değişiklik yapılması gerekebilir. Bu yüzden böyle bir durumda hekime başvurulmalıdır.

Akut Pankreatit Önlenebilir Mi?

Pankreatiti önlemenin en iyi ve kolay yolu, sağlıklı bir yaşam tarzına sahip olmaktır. Pankreatiti önlemek için yapmanız gerekenler ise şu şekilde listelenebilir:

• Vücut kitle indeksine uygun kiloya sahip olmak.
• Düzenli spor yapmak.
• Sigara ve alkol kullanımını bırakmak.

Akut Pankreatitte Tedavi

Akut pankreatitli hastanın tedavisi, belirti ve bulguları giderme ve olası yan etkileri engellemeye yöneliktir. Pankreas uyarımını ve pankreas enzimlerinin salgılanmasını sınırlamak için ağızdan beslenme durdurulur. Özellikle rahatsızlığın yol açtığı aşırı stresten dolayı güçten düşen hastalarda parenteral (damar yolundan beslenme) tedavinin en önemli parçasıdır. Bulantı ve kusmayı azaltmak, karın bölgesindeki ağrıyı, artmış mide asidini uzaklaştırmak için gerekli ilaç tedavileri, hekim istemine göre uygulanır.

Akut pankreatit vakalarının yaklaşık %80’i hızla iyileşir. Bununla birlikte vakaların %20’si şiddetlidir ve çoklu organ yetmezliği gibi hayatı tehdit eden sağlık sorunlarına neden olabilir. Komplikasyonların (yan etkilerin) geliştiği ciddi vakalarda, durumun ölümcül olma riski yüksektir. Kişi, akut pankreatit tedavisi aldığında iyileşmesi birkaç ay sürebilir.

Pankreatit Geçirdikten Sonra Kendinize Nasıl Bakmalısınız?

Akut pankreatit tekrarlayabilen bir durumdur. Bu durumu önlemek için yağ oranı düşük bir beslenme alışkanlığı edinmek, alkol ve sigarayı bırakmak önemlidir. Hekimin belirlediği tedavi planına uymak ve bir diyetisyen iş birliği ile beslenme önerileri almanız önerilir.

Akut Pankreatit için Riskli Gruplar Kimlerdir?

Akut pankreatit, orta yaşlı ve yaşlı kişilerde daha sık görülür ancak her yaştan insanı etkileyebilir ve herkes için risk oluşturur. Yapılan araştırmalar, erkeklerde alkol kullanımının, kadınlarda safra taşı oluşumunun pankreatit gelişiminde önemli etkenler arasında olduğunu gösterir.

Akut Pankreatit Tekrarlayan Bir Durum Mudur?

Akut pankreatit tek seferlik bir durum olabilir. Ancak altta yatan bir neden varsa odak ortadan kaldırılmadığı sürece pankreatit tekrarlayabilir. Tekrarlayan bir akut pankreatit durumu yaşanmaması için alınabilecek bazı önlemler şu şekildedir:

• Pankreatit sebebi safra taşı ise cerrahi operasyon ile safra taşları çıkarılır ve safra kesesi alınır.
• Pankreatitin nedeni alkol ise alkol kullanımı bırakılmalıdır.

Akut pankreatit vakalarının yaklaşık %40’ına safra taşı oluşumu neden olur. Akut pankreatit ve diğer pek çok farklı sağlık sorunundan korunmak için sigara ve alkol kullanımı bırakılmalıdır. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek ve sağlıklı beslenmek, safra taşı oluşumunu engelleyen önemli bir faktördür. Doktor, diyetisyen işbirliği ile tedavi olmalı, sağlık profesyonellerinin görüş ve tavsiyelerine uymalısınız. Sağlıklı günler dileriz.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.