Boğaza yabancı bir cisim kaçması veya takılması, özellikle bebeklerde ve çocuklarda görülebilen bir durumdur. Solunum yollarını tıkayarak nefes almayı önleyen bu durum, ilk yardım teknikleri ile hızlı bir şekilde müdahale gerektirir. Aksi takdirde boğaza kaçan cisim, solunumu durdurması nedeniyle ölüme yol açabilir. Ani olarak gelişen böyle bir durumda sağlık kuruluşlarına başvurmaya ya da sağlık ekibi çağırmaya vakit olması mümkün değildir. Dolayısıyla ilk yardım tekniklerinin bilinmesi, bu gibi olaylarda hayat kurtarıcı niteliktedir. Herkesin bilmesi gereken ilk yardım tekniklerinden bir tanesi olan Heimlich Manevrası, boğaza kaçan yabancı maddenin çıkarılarak solunum yolunun açılmasını sağlar. Böylelikle hastanın hayatı kurtarılmış olur.

Heimlich Manevrası Nedir?

Heimlich manevrası, 1974 yılında Henry Heimlich tarafından geliştirilen ve boğaza kaçan yabancı cisimlerin çıkarılmasını sağlayan bir ilk yardım tekniğidir. Bu döneme kadar yalnızca sırt vuruşları ile yapılan boğulma ilk yardımı, Heimlich manevrasının bilinci açık hastalarda daha etkili sonuç verdiğinin görülmesi ile sırt ve karın darbelerinin kombinasyonu şeklinde gerçekleştirilmeye başlanmıştır. Nefes borusuna veya boğaza yabancı bir nesnenin kaçarak yerleşmesi, müdahale edilmediği takdirde hava akışının engellenmesi ve boğulma ile sonuçlanır. Hem bebek ve çocuklarda hem de yetişkinlerde bu durum, herhangi bir anda gerçekleşebilir. Yetişkinlerde yaygın olarak bir parça yiyeceğin solunum yoluna kaçması ile, çocuklarda ise hem beslenme hem de oyuncak gibi besin dışı bir parçanın ağza alınması ile boğulma gelişebilir. Özellikle de 3 yaşın altındaki çocuklarda ele geçen her türlü nesnenin ağza götürülmesi davranışı yaygın olduğundan boğaza yabancı madde kaçması önemli bir olasılık dahilindedir. Beyne giden oksijenin kesilmesine yol açan boğulmada ilk yardım için çok kısa bir zaman vardır ve mümkün olduğunca çabuk şekilde doğru müdahalenin uygulanması gerekir. Bu müdahalenin gecikmesi ile kandaki oksijen oranı düşmeye, beyne oksijen akışı kesildiğinden beyin hücrelerinde ölüm başlar ve halen müdahale edilmemesi halinde nihai ölüm gerçekleşir. Böyle bir duruma hazırlıklı olabilmek adına her birey, hayat kurtaran Heimlich manevrası hakkında bilgi edinmeli, gerektiğinde yakınındaki bir kişi için bu müdahaleyi yapabilecek durumda olmalıdır.

Heimlich Manevrası Ne Zaman Uygulanır?

Yetişkin bir bireyde veya bebek ve çocuklarda solunum yoluna bir maddenin kaçması ile boğulma başlayabilir. Boğulmanın herkes tarafından bilinen evrensel işaretleri ellerin boğaza kenetlenmesidir. Herhangi bir işaret veremeyecek durumda olan kişilerde veya küçük çocuk ve bebeklerde boğulmanın önemli sinyalleri arasında şunlar yer alır:

• Konuşamama, ses çıkaramama ve soluk alıp verememe
• Zor ya da gürültülü nefes alıp verme
• Hasta soluk almaya çalışırken gıcırtı benzeri seslerin çıkması
• Zayıf ya da şiddetli öksürük
• Ciltte, dudaklarda ve tırnak altlarında koyulaşan veya maviye dönen renk değişikliği
• Yüz ve genel olarak cildin önce kızarması, ardından soluk ya da mavimsi bir renk alması
• Bilinç kaybı

Bireyin boğulmak üzere olduğunu bir şekilde belirtmesi veya yukarıdaki gibi belirtiler göstermesi halinde yanında bulunan kişi, Heimlich manevrası uygulamak için hazır olmalıdır.

Heimlich Manevrası Nasıl Yapılır?

Boğulma sürecindeki kişinin kurtarılabilmesi için Heimlich manevrasının doğru zamanda ve doğru şekilde uygulanması çok önemlidir. Boğulma belirtileri gösteren kişi eğer şiddetli bir şekilde öksürebiliyorsa öncelikle öksürmeye devam etmelidir. Kişi boğuluyor, konuşamıyor, tepki veremiyor veya soluk alamıyorsa ilk yardım için öncelikle beş-beş yaklaşımının uygulanması önerilmektedir. Beş-beş yaklaşımı şu şekilde uygulanır:

• Boğulmakta olan kişi bir yetişkinse hemen arka yan kısmında ayakta, çocuk ise diz çökerek durulur. Bir kol destek için kişinin göğsüne koyulurken kişi, üst vücudu yere paralel olacak şekilde belden bükülür. Sırtta kürek kemiklerinin arasında kalan kısma elin topuk kısmı ile 5 kez vuruş yapılır. Bu şekilde cisim çıkarılamıyorsa Heimlich manevrasına geçilir.
• Heimlich manevrası için hastaya arkadan kollar dolanır, kişinin karın bölgesinde göğüs kemiğinin bittiği yer ile göbek deliğinin orta kısmına bir el yatay bir yumruk yapılarak koyulur. Diğer el ile ise yumruk kavranır. Hasta yere paralel şekilde eğik halde iken 5 kez, yumruk arkaya ve öne çevrilerek manevra yapılır. Bu manevra kişiyi kavrayıp yukarı doğru kaldırmaya çalışıyormuş gibi, hızlı ve yukarı yönde bir itme uygulayarak karna sert bir baskı yapılması şeklinde gerçekleştirilir.
• Hamile veya obez bir kişiye Heimlich manevrası uygulanırken eller, normal bir manevraya oranla daha yukarıya ve en alttaki kaburgaların birleşme bölgesinin hemen üzerindeki bölgeye uygulanmalıdır.
• Eğer tek bir kurtarıcı var ise ambulans çağrılmadan önce 5 kez sırt ve 5 kez karın darbesi uygulanmalı, sonra acil yardım hattı aranmalıdır. İkinci bir kurtarıcı kişi var ise sağlık ekibi derhal çağrılmalıdır.
• Manevranın ardından cisim hala çıkmadıysa yabancı cisim çıkana dek 5 kez sırta vuruş ve 5 kez Heimlich manevrasına devam edilmelidir. Cisim çıkarılamazsa hastanın bilinci kapanacaktır. Böyle bir durumda hasta, yere sırt üstü yatırılarak temel yaşam desteğine başlanmalıdır. Standart yaşam desteği, sırt üstü uzanan bilinci kapalı hastaya arka arkaya göğüs kompresyonları ve suni solunum uygulanması şeklinde gerçekleştirilir.

Bebeklerde Heimlich Manevrası Nasıl Yapılır?

1 yaşın altındaki bir bebekte boğaza yabancı cisim kaçması durumu gelişmesi halinde ilk yardım şu şekilde uygulanmalıdır:

• Oturur bir pozisyona geçilerek bebek, uyluğun üzerinde duran ön kolun üzerine yüzü aşağı yöne bakacak şekilde yerleştirilir. Bebeğin başı ve boynu el ile desteklenirken baş, hiza olarak göğüsten daha aşağıda olacak şekilde konumlandırılmalıdır.
• Elin topuk kısmı ile bebeğin sırtının orta kısmına nazik ancak sıkı bir şekilde 5 kez darbe uygulanır. Bebeğin başına darbe uygulamamak için vuruşlar sırasında parmaklar yukarı doğru tutulmalıdır.
• Cisim çıkmadıysa ve bebek halen nefes almıyor ise yine baş gövdeden daha aşağıda olacak şekilde bebek, uyluğun üzerinde bu kez yüzü yukarı bakacak şekilde ön kolun üzerinde çevrilir. Bebeğin göğüs kemiği üzerine yerleştirilen iki parmak ile 5 adet hızlı göğüs kompresyonu yapılır.
• Solunumun başlamaması halinde tıbbi yardım çağırılırken sağlık ekibi ulaşıncaya dek 5 sırt 5 göğüs vuruşu arka arkaya devam ettirilmelidir. İç organlara ve kaburgalara zarar vermemek adına çok fazla güç kullanmamaya dikkat ederek etkili baskılar yapmaya özen gösterilmelidir.

• Sırt darbeleri ve Heimlich manevrası ile solunum yolu açılamaması ve bilincin kapanması halinde kardiyopulmoner resüsitasyon veya kalp masajı ile temel yaşam desteğine başlanması gerekir.

Özellikle bebek ve çocuklar için oyun esnasında ağza alınan yabancı maddelerin ve oyuncakların solunum yollarına kaçması uzak bir ihtimal değildir. Aynı şekilde yetişkinler için de yemek yeme esnasında bir anlık dalgınlık ile yemek borusuna besin kaçışı ile boğulma başlayabilir. Dünyanın pek çok yerinde basit ilk yardım teknikleri ile solunum yoluna kaçan cisimler kolaylıkla çıkarılabilecek olmasına karşın ilk yardım bilgisi eksikliği nedeniyle ölümlerin gerçekleştiği görülmektedir. Bunların önüne geçebilmek adına her birey kendisi ve yakınları için gerektiğinde ilk yardım uygulayabilecek şekilde Heimlich manevrası hakkinda yeterli bilgiyi edinmiş olmalıdır.

Siz de Heimlich manevrası ve uygulama tekniklerini öğrenerek boğulmalarda yapılacak ilk yardım hakkında bilgi sahibi olabilir; acil durumlarda hayat kurtarabilecek yetkinliğe ulaşabilirsiniz.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.