Çinko, birçok besin türünde bulunan mineral çeşididir. Diğer birçok mikro besin öğesi gibi çinko da vücutta üretilemediğinden besinlerle birlikte yeterli düzeyde alınması gereken bir maddedir. Vücudun enfeksiyon etkenleriyle savaşmak, yaraların iyileşmesini sağlamak, hücre bölünmesi ve DNA sentezi işlevlerini yürütmek, saç ve tırnak yapılarının üretimine sağlıklı bir şekilde devam etmek, duyusal ve bilişsel fonksiyonları yerine getirmek gibi birçok temel görevi yerine getirebilmesi için çinko mineraline ihtiyacı vardır.

Bu gibi pek çok alanda yüzün üzerindeki fizyolojik olayda kofaktör olarak enzimlerin yapılarına katılan bu mineralin besinlerle birlikte yeterince alınmaması veya birtakım hastalıkların varlığı gibi nedenlerle çinko eksikliği gelişebilir. Eksiklik durumunda mineralin görev aldığı tüm biyolojik olaylarda aksama görülür, bunun sonucunda ise çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkar. Dolayısıyla dengeli beslenme ile yeterli miktarda çinko alamayan kişilerin mineral desteklerinden yararlanarak bu gereksinimlerini karşılamaları gerekir.

Kan Çinko Eksikliği Nedir?

Yetişkin ve sağlıklı bireyin günlük olarak yaklaşık 15-20 mg çinko mineraline ihtiyacı vardır. Hamilelik, emzirme, çeşitli hastalıklar, büyüme ve gelişme, cinsiyet gibi faktörlere göre bu miktar değişebilir. Bu miktarın karşılanamamasında yetersiz veya dengesiz beslenme, kronik sağlık sorunları ve hamilelik gibi çeşitli faktörler neden olabilir. Herhangi bir nedenle belirli bir süre boyunca günlük çinko gereksiniminin karşılanamaması sonucunda çinko eksikliği ortaya çıkar.

Günlük gereksinim miktarı diğer bazı minerallere oranla az olmasına karşın vücutta depolanamaması nedeniyle çinko eksikliği, çabuk belirti gösteren ve dolayısıyla yaygın görülen bir sağlık sorunudur. Çinko mineralinin vücuttaki en önemli görevleri arasında;

• Vücut savunma sisteminin sağlıklı bir şekilde çalışmasını desteklemek,
• Yara ve travmaların iyileşmesini sağlamak,
• Tat ve koku alma gibi duyusal işlevlerin yerine getirilmesinde rol oynamak,
• Üreme yeteneğinin korunması ve cinsel fonksiyonların sağlıklı şekilde devam etmesine katkıda bulunmak,
• Tırnak ve saçların sağlıklı bir şekilde uzaması ve sağlam bir yapıya sahip olmasını sağlamak,
• Büyüme ve gelişmeyi devam ettirmek gibi önemli görevler yer alır.

Bu nedenlerden dolayı çinko eksikliği, belirtileri konusunda dikkatli olunması gereken, eksikliği halinde bir an önce mineral takviyeleri ve beslenme planlaması ile yerine konulması gereken bir mikro besin öğesidir.

Kan Çinko Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Düşük çinko minerali düzeyleri, insanlarda çeşitli belirtiler ile kendini gösterebilir. Bu belirtiler, çinkonun kofaktör olarak görev yaptığı mekanizmalardaki aksamaya bağlı olarak ortaya çıkan semptomları içerir. Yaygın karşılaşılan çinko eksikliği belirtileri arasında ise şunlar yer alır:

• Saç dökülmesi
• Bağışıklık sisteminin güçsüzlüğüne bağlı olarak sık geçirilen soğuk algınlıkları ve enfeksiyonlar
• İshal
• Ağız çevresi başta olmak üzere vücudun çeşitli kısımlarında deri dökülmeleri
• Yara iyileşmesinin gecikmesi
• Tırnak uzamasının yavaşlaması, tırnakların kırılgan ve çatlamaya eğilimli bir yapıda olması
• Cildin çeşitli bölgelerinde oluşan yaralar
• Açıklanamayan kilo kaybı
• Tat ve koku hislerinin azalması veya bu duyulara ilişkin anormallikler
• Odaklanma güçlüğü
• Sürekli uyku hali
• Çocuklarda büyüme ve gelişmenin yavaşlaması, büyüme geriliği
• Cinsel işlevlere ilişkin sorunlar ve infertilite (kısırlık)

Yaygın görülen bu semptomların yanı sıra bazı durumlarda çinko eksikliği herhangi bir belirtiye yol açmayabilir. Özellikle erken evredeki çinko eksikliğinde belirtiler fark edilecek düzeyde olmayabilir. Fakat yetersizliğin düzeyi arttıkça belirtilerin sayısında ve şiddetinde artış görülür. Bu nedenle yukarıdaki belirtilerden birkaçına sahipseniz doktorunuza danışarak gerekli kontrolleri yaptırmanızda fayda vardır.

Kan Çinko Eksikliği Neden Olur?

Çinko eksikliğinin en yaygın nedeni beslenmeye ilişkin sorunlardır. Kırmızı ve beyaz et, deniz ürünleri, yumurta, kuruyemişler, tam tahıllar, mantar, karaciğer, tam tahıllar, süt ve ürünleri gibi besinler çinkonun temel kaynakları arasında yer alır. Bu gibi besinleri yeterince tüketmeyen kişilerde çinko gereksiniminin karşılanması güçtür. Bunun yanı sıra çinko mineralin yeteri kadar alınabilmesi ve vücutta emilebilmesi için protein gereksiniminin de karşılanması gerekir.

Bu nedenle yeterli protein tüketmeyen, herhangi bir hastalık nedeniyle proteini kısıtlanmış diyet uygulayan kişilerde ve vejetaryen, vegan beslenme gibi beslenme modellerini uygulayan kişilerde çinko eksikliği yaygın olarak görülür. Bunların haricinde çinko eksikliğine neden olabilecek bazı diğer durumlar ise şunlardır:

• Orak hücre hastalığı
• Çölyak hastalığı
• Crohn, ülseratif kolit gibi inflamatuar bağırsak hastalıkları
• Şeker (diyabet) hastalığı
• Kanserler
• Aşırı alkol alımı
• Demir minerali takviyelerinin kullanımı

Kan Çinko Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?

Kan Çinko eksikliğini işaret eden belirtiler yaşayan hastalar sağlık kuruluşlarına başvurarak muayeneden geçmelidir. Fiziksel muayene, çinko eksikliğini işaret edebilecek bulguların tespit edilmesinde önemli fikirler verebilir. Hekim tarafından gerçekleştirilecek muayene esnasında saçlar, cilt ve tırnak yapısı incelenebilir. Bununla birlikte zihinsel faaliyetler, tat ve koku duyuları veya enfeksiyonlara yakalanma sıklığı gibi konularda bilgi almak için çeşitli sorular sorulabilir.

Bununla birlikte beslenme alışkanlıkları öğrenilmeli, herhangi bir özel beslenme planının uygulanıp uygulanmadığı, varsa kişide bulunan diğer hastalıklar ve kullanılan ilaçlar hakkında da bilgi alınır. Çinko eksikliği şüphesi olan hastalar için bazı laboratuvar testlerine başvurularak çinko düzeyleri ölçülebilir.

Çinko düzeyi, kan testleri veya saç örneği üzerinde yapılan testlerle ölçülebilir. İşlemin yapıldığı laboratuvara göre değişkenlik gösterse de kanda çinko düzeyine ilişkin ortalama referans değerleri 1 aydan küçük bebekler için 50-125 mg/dL, 1 aydan 15 yaşa kadar 60-135 mg/dL, 15 yaştan sonra ve yetişkinlik döneminde ise 70-150 mg/dL olarak belirtilebilir. Saçta çinko testi için ise referans değer 100-280 mg/g şeklindedir.

Verilen bu referans değerlerin altında olan çinko değerleri, çinko eksikliği teşhisi için yeterlidir. Referans aralıkları laboratuvarlar arası farklılık gösterdiğinden test sonuçlarının yer aldığı belgede yazan referans aralığı üzerinden değerlendirme yapılmalı ve sonuçlar mutlaka hekime gösterilmelidir.

Kan Çinko Eksikliği Tedavisi Nasıldır?

Diyetle çinko alımının yetersiz olması sonucunda gelişen çinko yetersizliğinde çinko takviyelerinden yararlanılarak tedavi gerçekleştirilir. Çinko eksikliği tedavisi için kullanılan mineral takviyelerinin türü, dozu ve kullanım sıklığı bireyin yaşına, cinsiyetine, sağlık durumuna, hamilelik ve emzirme gibi özel durumlarına, beslenme alışkanlıklarına göre belirlenir. Mineral takviyelerinin yanı sıra hastalar diyetisyenlere yönlendirilerek vitamin ve mineral gereksinimini tam olarak karşılayan, yeterli ve dengeli bir beslenme modeline geçiş yapmaları konusunda teşvik edilmelidir. Aksi takdirde çinko eksikliği, devam eden yanlış beslenme alışkanlıkları gibi nedenlere bağlı olarak yeniden gelişecektir.

Hamilelik, emzirme veya erken bebeklik döneminde rutin olarak çinko takviyelerinin alınması gerekebilir. Bu gibi durumlarda birinci basamak sağlık kuruluşları veya hastanın düzenli olarak gittiği hekim tarafından gerekli yönlendirmeler yapılır. Gastrointestinal sistem hastalıkları, orak hücre hastalığı, kanser ve diyabet gibi çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişen mineral eksikliklerinde ise mevcut hastalığın tedavisine ek olarak hastalar, takiplerini yapan hekimin önerisi doğrultusunda hareket etmelidir. Hekime danışılmaksızın bilinçsiz şekilde çinko takviyelerinin kullanımına başlamak, çinko toksisitesi olarak adlandırılan duruma yol açabilir ve sağlığı tehdit edebilir. Bu nedenle vitamin veya mineral takviyeleri yalnızca ihtiyacı olduğu tespit edilmiş kişiler tarafından hekim önerisi ile kullanılmalıdır.

Siz de çinko minerali düzeyinizin yetersiz olabileceğini düşünüyorsanız, vejetaryen veya vegan besleniyor veya çinko eksikliği belirtileri yaşıyorsanız hekiminize danışarak muayeneden geçmenizde yarar vardır. Doktor kontrolünden geçip testlerinizi yaptırarak çinko eksikliğiniz var ise hekiminizin önerileri doğrultusunda mineral takviyesi almaya başlayabilirsiniz.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.