Hermafroditizm, Yunan mitolojisindeki Hermes ve Afrodit adlı tanrı ve tanrıçalardan ismini alan çift cinsiyetlilik sendromudur. İnterseks olarak da adlandırılan bu durum, bir insanda hem erkek hem de kadın cinsiyetine ilişkin özelliklerin çeşitli oranlarda yer alması anlamına gelir. Genetik bozukluklardan kaynaklanan hermafroditizm hastalığına sahip olan bireyler hermafrodit olarak adlandırılır. Bu durum toplum içerisinde oldukça nadirdir ve bir hastalıktan ziyade genetik varyasyon olarak tanımlanabilir.

Hermafrodit bireylerde fizyolojik sağlığa ilişkin doğurganlığın ve üreme sağlığının olumsuz etkilenmesi haricinde herhangi bir bozukluk olması zorunlu değildir. Üreme yeteneği kaybı haricinde birçok hermafrodit bireyin sağlıklı bir şekilde yaşamını devam ettirmesi mümkündür. Bazı durumlarda ise çeşitli cerrahi operasyonlar yardımıyla bireyler, seçtikleri ve vücut yapılarının elverdiği cinsiyete sahip olacak şekilde tedavi olabilirler.

Hermafrodit Nedir?

Hermafrodit, belirgin bir şekilde erkek veya kadın cinsiyete özgü cinsiyet özelliklerinin herhangi birine tam olarak uymayan bireyler olarak tanımlanabilir. Daha farklı bir anlatımla hermafrodit bireylerin cinsel organları, hormonal yapıları ve dış görünüşleri kadın ve erkek özelliklerini bir arada barındırır. Hermafroditlik tek bir şekilde tanımlanamadığı gibi doğumsal olarak birçok farklı yolla da oluşabilir. Bu nedenle farklı alt türler altında incelenir. Hermafroditizm türüne göre değişmekle birlikte bazı durumlarda doğumla birlikte fark edilebilir. Bu şekilde tespit edilen olgularda dışarıdan görülen iki farklı cinsel organın tespit edilmesi halinde ailenin de kararı ile cerrahi tedavi uygulanabilir.

Bazı durumlarda hermafroditlik ergenlik dönemine kadar veya yaşam boyu hiçbir dönemde fark edilemeyebilir. Çoğu interseks bireyde dış görünüm tipik olarak kadın veya erkek cinsiyete yakın bir görünümde ve tek bir cinsel organa sahiptir. Fakat bu kişilerde dış görünümün aksine vücudun iç yapısında da farklılıklar söz konusudur. Böyle durumlarda hermafroditizm ancak yol açtığı semptomlardan dolayı yapılan tıbbi incelemelerde veya farklı bir nedene yönelik olarak gerçekleştirilen tanısal amaçlı tıbbi görüntülemeler esnasında fark edilebilir.

Hermafroditlik Neden Olur?

İç ve dış genital organların arasında bir tutarsızlığın bulunması ile karakterize olan hermafroditizm, genellikle cinsiyet gelişim bozukluğuna yol açan genetik farklılıklar sonucunda oluşur. Hermafrodit bir bireyde cinsiyeti belirleyen kromozom yapısı 45+XX veya 45+XY şeklinde olabilir. 46 kromozomlu bu bireylerin haricinde kromozom ayrılmasına ilişkin bireylerde tıpkı Down Sendromunda oluşan trizomi (üç tane 21 numaralı kromozom bulunması) durumu cinsiyet kromozomunda söz konusu olduğunda da hermafroditlik durumu ortaya çıkabilir.

45+X0, 46+XXY, 46+XXX gibi genetik varyasyonlarda interseks tablosu gelişebilir. Genetik bozuklukların haricinde hermafroditizme yol açabildiği düşünülen diğer risk faktörleri arasında şunlar yer alır:

• Anne karnındaki bebeğin erkek cinsiyet hormonlarına aşırı düzeyde maruz kalması
• Kadın ve erkek cinsiyet hormonları arasındaki dengesizlik
• Yumurtalık veya testislerden cinsiyet hormonlarının yetersiz salgılanması
• Vücutta üretilen testosteronun kullanılabilirliğini azaltan tıbbi sorunlar
• Tarımsal pestisitler, kimyasal ajanlar veya radyasyona maruz kalma
• Annede testosteron hormonu üreten yumurtalık kistlerinin veya tümörlerinin varlığı
• Konjenital adrenal hiperplazi
• Erkeklik hormonlarını kadınlık hormonlarına dönüştüren aromataz enziminin eksikliği veya fazlalığı

Yukarıdaki durumların çoğu, hermafroditliğin oluşumu üzerinde etkili olabileceği düşünülen risk faktörleridir. Fakat bu durumun gelişiminde etkili olduğu kanıtlanmış olan tek faktör kromozom bozukluklarıdır. Bunların haricindeki diğer hermafroditizm türlerinde etkili olan neden kesin olarak bilinmemektedir.

Hermafrodit Belirtileri Nelerdir?

Hermafrodit bireylerde görülen belirtiler, hermafroditizmin hangi türde görüldüğüne bağlı olarak değişkenlik gösterir. Olası semptomlar arasında ise şunlar yer alır:

• Penis boyutunun küçük olması (mikropenis)
• Klitorisin normalden büyük veya penis benzeri bir görünümde olması (klitoromegali)
• Belirsiz görünüme sahip cinsel organ
• İdrar kanalı kısalığı ve açıklığın penisin başka bir bölgesinde olması (Hipospadias)
• Labia yapışıklığı (labial füzyon)
• İnmemiş testisler
• Ergenlikte ortaya çıkan cinsiyet özelliklerinin olmaması, gecikmesi veya anormal şekilde gerçekleşmesi

Hermafroditizm Türleri Nelerdir?

Hermafroditizm, genel olarak 4 farklı tür altında incelenir. Bunlar şu şekildedir:

• 45+XX: Bu tip hermafroditizme sahip bireylerde normal kadın kromozomları ile yumurtalıklar yer alırken dış görünüm erkek tipidir ve erkek cinsel organı bulunur. Genel olarak bu kromozom yapısına sahip hermafrodit bireylerde dişi fetüsün yoğun şekilde erkeklik hormonlarına maruz kalması söz konusudur. Labia yapışıklığı (labial füzyon) ve klitoromegali olarak da adlandırılan klitoris büyüklüğüne bağlı olarak cinsel organ erkek cinsel organına benzer bir görünüme kavuşur. Bireylerin büyük bir kısmında rahim (uterus) ve fallop tüpleri mevcuttur.

• 45+XY: Bu tür hermafroditizmin bulunduğu bireylerde normal erkek kromozomları bulunmasına karşın dış üreme organları biçimsel olarak eksik veya belirsiz bir görünümdedir. Vücut içerisinde testisler normal şekilde var olabilir, yapısal bozukluklara sahip olabilir veya hiç olmayabilir. Yetersiz sirkülasyonlu 45+XY olarak da bilinen bu durum, erkek ve kadın hormonlarının arasındaki dengenin bozuk olmasından kaynaklıdır. Testisler tarafından testosteron hormonunun yetersiz üretilmesi, testislerin olmayışı veya testosteron hormonunun vücutta kullanımına ilişkin sorunlar bu hermafroditizm türünü ortaya çıkarır.

• Gerçek (Gonadal) Hermafroditizm: Hem testis hem de yumurtalık yapılarının bulunduğu tam ve gerçek hermafroditizm türüdür. Bireyler XX, XY veya bu kromozomların her ikisine de sahip olabilir. Dış cinsel organlar ise kadın özelliklerinde, erkek özelliklerinde veya belirsiz özellikte olabilir. Nedeni tam olarak tespit edilemeyen bu durumun altında yattığı düşünülen faktörler arasında tarımsal pestisitlere maruz kalma, embriyonun oluşumu sırasında ortaya çıkan bozukluklar gibi sorunlar üzerinde durulmaktadır.

• Karmaşık veya Belirlenemeyen Cinsel Gelişim Bozuklukları: Olağan 46 kromozomlu yapıların (45+XX veya 45+XY) haricindeki kromozom yapılarının varlığı halinde görülen hermafrodit olguları bu grupta yer alır. Bireyde kromozom yapısı 46+XXY, 46+XXX veya 45+X0 (Turner sendromu) şeklinde olabilir. Dış ve iç genital organların yapısı kromozom bozukluğunun türüne göre farklılık gösterir.

Hermafrodit Teşhisi Nasıl Konulur?

Hermafroditliğin türüne göre teşhis doğumdan sonra hemen konulabileceği gibi ergenlik dönemine kadar gecikebilir veya nadir olarak bu sorun hiç tespit edilemeyebilir. Yeni doğmuş bebeğe hermafrodit tanısının konulabilmesi için labial yapışıklık, vajinal açıklığın bulunmaması, küçük penis, büyük klitoris gibi anatomik bozukluklardan herhangi birinin veya birkaçının tespit edilmesi gerekir. Böyle bir fiziksel sorunun tespit edilememesi durumunda hormonal değişimin başladığı ve cinsiyet özelliklerinin belirginleştiği ergenlik dönemine kadar teşhis gecikebilir. Bazı durumlarda ise gebe kalamama, kısırlık gibi sorunlarla sağlık kuruluşlarına başvuran hastalarda yetişkinlik dönemine kadar tespit edilememiş bir hermafroditizm tablosu teşhis edilebilir. Teşhis için kullanılabilecek yöntemler arasında,

• Kromozom analizi,
• Hormon ve elektrolit seviyelerinin ölçülmesine ilişkin testler,
• Ultrason görüntülemesi,
• Endoskopik muayeneler,
• Moleküler testler,
• Manyetik rezonans görüntülemesi (MRG),
• Hormon stimülasyon testleri gibi tıbbi tetkikler yer alır.

Hermafroditizm Tedavisi Nasıldır?

Hermafrodit olarak dünyaya gelen bebeklerde nasıl bir yolun izleneceğine genellikle aile karar verir. Bu durum ülkeden ülkeye değişkenlik gösterse de, bebeğe genellikle anatomik yapısı da göz önünde bulundurularak daha baskın olan cinsiyet atanır. Bebeğin cinsel organlarına ilişkin bazı cerrahi operasyonların gerçekleştirilmesi ile belirlenen cinsiyetin dış görünüme ilişkin özellikler büyük ölçüde kazandırılabilir. İkinci bir yöntem ise ergenlik dönemine kadar beklenmesi ve bu dönemde güncel sağlık durumuna göre hormon tedavileri uygulanmasıdır.

Dünya genelinde gerçek hermafrodit bebekler için nasıl bir yaklaşımın izlenmesi gerektiğine dair farklı yaklaşımlar vardır. Bunlardan bir tanesi de tam olarak bir hastalık olmayan hermafroditlik için herhangi bir cerrahi tedavi uygulanmaması ve yetişkinlik döneminde buna bireyin kendisinin karar vermesi gerekliliğidir. Diğer bir görüş ise bebeğin sosyal ve psikolojik açıdan daha sağlıklı bir yaşam sürebilmesi için doğumun ardından cerrahi operasyon yoluyla cinsiyet kimliğinin oluşturulmasıdır. Ailenin tercihine, hermafroditliğin türüne ve sağlık kuruluşlarının yaklaşımına göre bu yaklaşımlardan herhangi biri tercih edilebilir.

Eğer siz de kendinizde veya bebeğinizde cinsel kimliğe veya dış genital organların görünümüne ilişkin bir farklılık tespit ettiyseniz muayene için bir sağlık kuruluşuna başvurmanızda fayda vardır.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.