Bilirubin, kan elemanlarından olan alyuvarların yıkımı sonucu ortaya çıkan bir maddedir. Kandaki bilirubin karaciğer tarafından işlenir ve safraya karıştırılır. Safra içeriğiyle birlikte bağırsağa geçen bilirubin gaita yoluyla vücuttan dışarı atılır. Karaciğer fonksiyonlarında meydana gelen bozulmaya veya aşırı alyuvar yıkımına bağlı olarak bilirubin değerlerinde artış meydana gelebilir.

Bilirubin Nedir?

Kan tahlillerinde sıkça karşılaşılan değerlerden biri de bilirubin değerleridir. Bu da pek çok kişinin ‘Bilirubin ne demek?’ diye sormasına yol açar. Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinde (alyuvarlarda) bulunan hemoglobinin yıkımı sonucu ortaya çıkan bir maddedir.

Kırmızı kan hücreleri, yaklaşık 120 gün süren ömürlerinin sonuna geldiğinde yıkılır ve vücudun ihtiyaç duyduğu alyuvarlar yeniden üretilir. Bu süreçte yıkılan hücrelerin içerisinde bol miktarda hemoglobin adı verilen protein vardır. Hemoglobin proteininin yıkılması sonucunda da bilirubin oluşur. Oluşan bilirubin kana geçer ve sonrasında karaciğere gider. Karaciğerdeki bilirubin işlenerek safraya eklenir. Safra kanalları aracılığıyla safra kesesine geçen bilirubin, buradan da ince bağırsağa ilerler. Bilirubinin vücuttan atılması ise gaita (dışkı) aracılığıyla gerçekleşir.

Bilirubinin farklı alt türleri vardır. Kan tahlillerinde de bu farklı alt türleri ayrı ayrı görmek mümkündür. ‘Konjuge bilirubin, unkonjuge bilirubin, total bilirubin nedir?’ sorularının cevabı ise:

• Unkonjuge (İndirekt) Bilirubin: Bu tip bilirubin, hemoglobin yıkımından sonra oluşan ve kana verilen tip bilirubindir. İndirekt bilirubin, kanda albumine bağlı bir şekilde taşınır.
• Konjuge (Direkt) Bilirubin: Bu tip bilirubin, karaciğerde glukuronik asit ile birleştirilen (konjuge edilen) türdür. Konjuge bilirubin bir miktar idrara da geçer ve idrar rengini sarı yapan konjuge bilirubindir.
• Total Bilirubin: Total bilirubin, kan dolaşımındaki tüm bilirubinin toplamını veren değerdir.

Kan tahlili ile bakılan bilirubin değerleri çeşitli hastalıkların tanısında önemli rol oynar. Sağlıklı bir çocukta ve yetişkinde direkt yani konjuge bilirubin değeri 0-0.4 mg/dL olarak belirlenmiştir. Total bilirubin normal değeri de 0.3-1.0 mg/dL aralığıdır. İndirekt bilirubin değeri, total bilirubinden direkt bilirubin değeri çıkarılarak bulunabilir. Yenidoğanlarda doğum stresinden dolayı bilirubin değerlerinde yükseklik olması normaldir. Bebeklerin karaciğeri henüz tam kapasiteyle çalışamadığından bilirubini işlemede yetersiz kalabilir. Doğum sonrasındaki 24 saatte yenidoğanın indirekt bilirubin değeri 5.2 mg/dL’nin altında olmalıdır. Ancak pek çok bebek, doğumu takip eden birkaç gün boyunca daha yüksek bilirubin değerlerine sahip olabilir ve bu durum yenidoğan sarılığı olarak adlandırılabilir. Yenidoğan sarılığı olan bebeklerin cildinde, gözlerinin beyaz kısmında (sklerada) sararma görülebilir. Yenidoğan sarılığı genellikle birkaç hafta içerisinde düzelen bir durumdur.

Bilirubin Yüksekliği Neden Olur, Belirtileri Nelerdir?

Total bilirubin değerinin 1.2 mg/dL ve üzeri olması bilirubin yüksekliği olarak adlandırılır. Bu durum aynı zamanda hiperbilirubinemi olarak da tanımlanır. Bilirubin yüksekliği altta yatan ciddi bir problemi işaret edebileceğinden sorun dikkatle araştırılmalıdır.

Bilirubin yüksekliği durumunda hastada görülebilecek belirtiler, bilirubinde artışa neden olan altta yatan sebebe göre değişkenlik gösterebilir. Ancak bilirubin yüksekliğine bağlı olarak gelişen belirtilerden en sık görülenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Karın ağrısı, karında şişme
• Titreme, ateş
• Göğüs ağrısı
• Güçsüzlük
• Baş dönmesi
• Bulantı
• Kusma
• Koyu idrar rengi

Bilirubin yüksekliğine sebep olabilecek durumlar:

Safra Taşları: Safra taşları, yüksek düzeyde kolesterole ya da bilirubine bağlı olarak oluşabilir. Safra yollarında meydana gelen iltihaplanma ve benzeri durumlar da safra taşı oluşumuna neden olabilir. Safra taşları, safra kesesinden bağırsağa doğru gerçekleşen madde geçişini engelleyebilir. Bu durumda bilirubin ve diğer safra içeriği bağırsağa geçemez, vücuttan atılamaz. Sonuç olarak da vücuttaki bilirubin miktarında artış gözlenir. Safra taşları; karnın üst sağ bölgesinde ağrı, sağ omuzda ya da omuzlar arası bölgede ağrı, bulantı, kusma gibi belirtilere neden olabilir.

Gilbert Sendromu: Gilbert sendromu, karaciğerde bilirubinin işlenmesinde probleme neden olan genetik bir hastalıktır. Karaciğerde işlenemeyen bilirubin kanda artar ve hiperbilirubinemiye sebep olur. Gilbert sendromu hastalarında bulantı, kusma, ishal gibi semptomlar görülebilir.

Karaciğer Fonksiyonunda Bozukluk: Karaciğer fonksiyonlarında bozulmaya yol açan herhangi bir durum, bilirubin işlenmesinde sorun oluşturarak kanda bilirubin düzeyinin yükselmesine neden olabilir. Siroz, karaciğer kanserleri, otoimmün hepatit gibi rahatsızlıklar karaciğer fonksiyonlarında problem meydana getirir. Karaciğer işlevlerindeki azalma; sarılık, karında ağrı ve şişme, bulantı, kusma, ödem oluşumu, kaşıntı, kanlı gaita (dışkı), koyu renkli idrar gibi çok sayıda belirtinin görülmesine yol açabilir.

Hepatit: Hepatit karaciğerin başta viral enfeksiyon olmak üzere çeşitli nedenlerle iltihaplanmasıdır. İltihaplanan karaciğer işlevlerini tam anlamıyla yerine getiremez. Dolayısıyla bilirubin işlenmesinde aksaklıklar görülür ve kandaki bilirubin düzeyi yükselir. Hepatit bazı kişilerde herhangi bir semptoma neden olmayabilir ancak bazı kişilerde karın ağrısı, halsizlik, bulantı, kusma, idrarda koyulaşma gibi semptomların oluşmasına sebep olur.

Safra Yolu İltihabı: Safra yolu, safra kesesini karaciğere bağlayan ve safranın ince bağırsağa dökülmesini sağlayan yolları kapsar. Bu yollarda iltihaplanma meydana gelmesi tıkanıklık oluşumuna neden olabilir. Safra yollarının tıkanması sonucu, içerisinde bilirubinin de bulunduğu safra içeriği bağırsağa dökülemez ve vücut dışına atılamaz. Sonuç olarak da kandaki bilirubin düzeyinde artış meydana gelir. Safra yolu iltihabı hastalarda; açık renkli gaita (dışkı), koyu renkli idrar, bulantı, kusma, ishal, kaşıntı, ateş, kilo kaybı gibi belirtilerin oluşmasına yol açabilir.

Gebeliğin İntrahepatik Kolestazı: Gebelik kolestazı, genellikle gebeliğin son trimesterinde görülen geçici bir durumdur. Bu durum karaciğerdeki safra akışının yavaşlamasına veya tamamen durmasına neden olur. Böyle bir durumda bilirubinin vücuttan atılımı da zorlaşacağından kan bilirubin değerlerinde artış görülebilir. Gebelik kolestazı; safra taşı semptomlarına benzer belirtilere sebep olabilir.

Hemolitik Anemi: Hemolitik anemi, kırmızı kan hücrelerinin olması gerekenden daha hızlı bir şekilde yıkıldığı duruma verilen addır. Hemolitik anemi; genetik, otoimmün veya enfeksiyon gibi çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişebilir. Kırmızı kan hücrelerinin ve dolayısıyla hemoglobinin aşırı miktarda yıkılması sonucu bilirubin düzeyleri hızla yükselir. Karaciğer fonksiyonları, artmış bilirubini kandan temizlemekte yetersiz kalabilir ve sonuç olarak kan bilirubin düzeyleri yüksek kalır. Hemolitik anemi; baş dönmesi, baş ağrısı, nefes darlığı, göğüs ve karın ağrısı, sarılık gibi semptomların gelişmesine neden olabilir.

Bilirubin Düşüklüğü Neden Olur, Belirtileri Nelerdir?

Bilirubin düşüklüğü genellikle kişilerde herhangi bir belirti oluşmasına neden olmaz. Bilirubin değerlerindeki düşüklük, rutin kan tahlilleri sırasında ortaya çıkabilir.

Bilirubin düzeylerinde düşmeye neden olabilecek herhangi bir hastalık belirlenmemiştir. Ancak kafein, aspirin gibi Non Steroidal Anti İnflamatuar (NSAİ) grubu veya barbitürat grubu ilaçların kullanımı; bilirubin düzeylerinde geçici bir düşüklüğe neden olabilir. Tahlil için kan vermeden önce kafein tüketimi veya bu ilaçların kullanımı, sonuçlarda bilirubin değerlerinin düşük çıkmasına yol açabilir.

Bilirubin düşüklüğünün sağlık üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olup olmadığı henüz tam anlamıyla aydınlatılamamıştır. Ancak bazı uzmanlar, bilirubinin antioksidan özelliğinin olduğunu düşünmektedir. Antioksidan özelliği sayesinde biluribinin; koroner arter hastalığı, ülseratif kolit, inme, göz hastalıkları gibi pek çok hastalık açısından koruyucu olabileceği düşünülmektedir.

Kendinizde ya da yakınınızda bilirubin ile ilgili bir sorun olabileceğini düşünüyorsanız, kan tahlili sonuçlarında bilirubin ile ilgili bir anormalliğe rastladıysanız vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmanız faydalı olacaktır. Sağlıklı günler dileriz.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.