Başta eklemler olmak üzere kas, kemik ve bağları tutan romatizma, çok sayıda hastalığı kapsayan genel bir tanımdır. Ağrı, şişlik ve hatta hareket kısıtlılığına yol açan Romatizma bazı durumlarda şekil bozukluklarına yol açabilir. Büyük bölümü kronik olan romatizmal hastalıklarda, kişilerin günlük hayatlarına devam edebilmeleri için erken tanı ve düzenli tedavi oldukça önemlidir.

Kas ve eklem problemleri günümüz toplumlarında oldukça sık karşılaşılan sağlık sorunlarının başında gelir. Özellikle sağlık hizmetlerinin gelişmesiyle birlikte, bireylerin yaşam süresinin uzaması sonucu, iskelet sistemine ait rahatsızlıkların görülme sıklığında da artış yaşanmıştır.

Bunun yanı sıra; bazı bağışıklık sistemi bozuklukları nedeniyle daha erken yaşlarda gelişim gösteren ve eklemlerde kalıcı hasara yol açan çeşitli romatolojik hastalıklar da tanımlanmıştır. Bu hastalıklardan biri iltihaplı eklem romatizmasıdır.

Romatizma Nedir?

Romatizma çocuklar dahil olmak üzere her yaş grubundan kişide görülebilen, kas, iskelet ve bağlardan oluşan hareket sisteminde oluşan ağrı ve hareket kısıtlılığı ile birlikte seyreden kronik bir hastalıktır. Bazı durumlarda iç organları da etkileyen bu hastalık bilinenin aksine hava olaylarının neden olduğu bir rahatsızlık değildir. İltihaplı romatizma ve iltihapsız romatizma olarak kabaca ikiye ayrılsa da, romatizmanın pek çok farklı alt türü bulunur.

İltihaplı Romatizma Nedir?

İltihaplı romatizma veya romatoid artrit; başta vücuttaki eklem dokuları olmak üzere, çeşitli organ ve bölgelerde oto-immün mekanizmalar yoluyla hasara ve rahatsızlığa yol açan kronik bir romatolojik hastalıktır. Klinikte özellikle eklem iltihaplanmasına bağlı eklem ağrıları, eklem hareketlerinde kısıtlılık ve eklem yapısında deformite ile tanınır.

Bunun yanında iltihaplı romatizma, diğer romatolojik hastalıklarda olduğu gibi vücudun başka dokularında da rahatsızlıklara yol açarak farklı klinik bulgulara da neden olabilir.

İltihaplı romatizma sıklıkla osteoartrit olarak da bilinen, eklem kireçlenmesiyle karıştırılır. Eklem kireçlenmesi, ileri yaşla birlikte eklemlere binen yükler nedeniyle eklem yapısının zamanla sağlamlığını yitirmesi ve çeşitli belirtilerle kendini göstermesidir.

Bu anlamda klinik belirtiler açısından da birbirinden farklı iki hastalıkta en dikkat çekici noktalardan biri; iltihaplı romatizmada etkilenen eklemlerin simetrik seyir göstermesidir. Bir el veya ayak ekleminde iltihaplanma başladığında, yakın zamanda diğer el veya ayak ekleminde de benzer sorunların meydana geleceği varsayılabilir.

İltihaplı Romatizma Belirtileri Nelerdir?

İltihaplı romatizma klinik tabloda eklem problemleriyle ön plana çıksa da, akciğerler, kalp ve damar yapıları veya sindirim sistemi gibi vücudun geri kalan bölgelerinde de tahribata yol açabilir.

Hastalık kronik seyirli olup uzun dönemde eklem yapılarında kalıcı hasarlara neden olurken, sistemik semptomları daha ön plana çıkabilir. Yine hastalık seyrinde bazı dönemler semptomların şiddetlenmesiyle kendini gösteren alevlenmeler meydana getirebildiği gibi, alevlenmelerin arasında periyotta belirtilerin azaldığı remisyon dönemleri izlenebilir.

Bu bakımdan hastalık seyrinde aşağıdaki klinik belirtilerle karşılaşılabilir:

• Başta el ve ayak bileği, birinci el ve ayak parmak eklemleri, diz eklemi veya omuz eklemi olmak üzere eklemlerde ağrı, şişlik, kızarıklık, eklem hareketleriyle birlikte hassasiyet ve eklem hareketlerinde kısıtlılık
• Özellikle sabah uykudan sonra kötüleşen, istirahat sonrası eklemlerde tutukluk
• Eklem yapılarında deformiteler
• Halsizlik – yorgunluk ve iştah kaybı
• Gözlerde görme kaybı, ağrı, kızarıklık veya kuruluk
• Nefes darlığı, öksürük veya göğüs ağrısı
• Çarpıntı, göğüs sıkışması, çabuk yorulma gibi kalp ile ilişkili problemler
• Ağız kuruluğu ve ağız içi tekrarlayan aft yaraları
• Ciltte solukluk, kuruluk veya döküntü

İltihaplı romatizma kronik seyirli olmakla birlikte, uygun tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınmadığı takdirde, çeşitli komplikasyonlarla sonuçlanabilir.

Bu anlamda hastalık seyrinde aşağıdaki sağlık sorunlarının gelişmesi mümkündür:

• Nodül gelişimi: Eklemlerdeki basınç noktalarında olmak üzere, nodül şeklinde şişlik ve yapıların gelişmesi söz konusudur.
• Sjögren sendromu: Ağız ve göz gibi sürekli salgı üretiminin olduğu bölgelerdeki salgı bezlerinin fonksiyon kaybı ile sonuçlanan Sjögren sendromu hastalık seyrinde ortaya çıkabilir.
• Enfeksiyon hastalıkları: İltihaplı romatizmada bağışıklık sistemi düzgün çalışmadığından, hasta akciğer enfeksiyonları gibi mikroorganizmalarca gelişen hastalıklara karşı savunmasızdır.
• Osteoporoz: Hem iltihaplı romatizmanın kendisi, hem de tedavide kullanılan ilaçlar kemiklerde hasarla birlikte kemik erimesine neden olabilir.
• Karpal tünel sendromu: Eklem problemleriyle birlikte yumuşak doku ve bağlarda iltihaplanma sonucu şişliklerin gelişmesi, el bileğindeki sinir dokularının sıkışmasına ve buna bağlı karpal tünel sendromunun ortaya çıkmasına yol açar.
• Koroner arter hastalığı ve hipertansiyon: İltihaplı romatizma ile birlikte kalp damarlarında kalınlaşma ve damar çeperinin hasar görmesine bağlı damar sertliği ve yüksek tansiyon gelişebilir. Damar sertliği kalp krizi ataklarıyla sonuçlanabilir.
• Akciğer problemleri: Akciğer dokusunun yoğun iltihabi reaksiyon nedeniyle hasar görmesi ve daralması ile seyreden akciğer hastalıkları ortaya çıkabilir.
• Lenfoma: Bağışıklık sistemindeki problemler bağışıklık hücrelerinin kanserleşerek lenfomaya dönüşmesini tetikleyebilir.

İltihaplı Romatizma Neden Olur?

İltihaplı eklem romatizması temelde vücudun kendi bağışıklık sisteminin yine kendi vücut dokularını yabancı olarak algılaması nedeniyle, kendi dokularına saldırması ile oluşur. Oto-immünite adı verilen bu durum özellikle eklem zarları ve eklem dokularında kendini gösterir. Bu mekanizma sonucunda bağışıklık sistemi eklem dokularında iltihaplanma başlatır ve zamanla kronik iltihaplanma nedeniyle eklem yapıları hasara uğrar.

Günümüze kadar yapılan çalışmalar bağışıklık sisteminin neden iltihaplanmayı başlattığını tam olarak aydınlatamamıştır. Bununla birlikte, araştırmalarda tespit edilen çeşitli genetik ve çevresel faktörlerin oto-immün mekanizmaları kolaylaştırdığı veya tetiklediği belirlenmiştir.

Bu bakımdan aşağıdaki durumlar iltihaplı romatizma rahatsızlığı açısından risk faktörleri arasında sayılabilir:

• Cinsiyet: İltihaplı romatizma gibi romatolojik hastalıklar kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür.
• Yaş: Her ne kadar iltihaplı romatizma her yaş döneminde görülebilse de; sıklıkla ileri yaştaki bireylerde daha yaygın izlenir.
• Aile öyküsü: Ailede iltihaplı romatizması hastası olan kişilerin hayatının bir bölümünde aynı hastalığın gelişme ihtimali yüksektir. Bu durum hastalığın gelişiminde bazı genetik faktörlerin önemli olduğunu gösterir.
• Obezite: Özellikle 55 yaşından genç kadınlarda olmak üzere, fazla vücut ağırlığı ile birlikte bağışıklık sisteminin eklem dokularına saldırması ihtimali ve iltihaplı romatizma gelişme riski artar.
• Sigara: Sigaranın içinde yer alan vücuda zararlı maddeler hem eklem yapılarını doğrudan olumsuz etkilemesi, hem de bağışıklık sistemi fonksiyonlarını bozması açısından iltihaplı romatizma riskini artırır.
• Diğer çevresel faktörler: Asbest, silika gibi çevrede bulunan vücuda zararlı maddelerin solunması veya vücuda alınması yoluyla iltihaplı romatizma gibi romatolojik rahatsızlıkların tetiklenebileceğini gösteren çalışmalar mevcuttur.

Eklem Romatizması Nedir?

Eklem romatizması nedir sorusu, kaslar, tendonlar, eklem ve kemiklerin oluşturduğu hareket sisteminin zarar görmesi sonucu oluşan ağrılı ya da iltihaplı devam eden kronik bir hastalıktır şeklinde cevaplanabilir.

Diğer bir deyişle, eklem romatizması nedir sorusu kemiklerin rijid yapısının kaybolarak iskelet sistemini etkileyen riskli bir hastalıktır şeklinde açıklanabilir. Bunun temel kaynağında, vücudun kemikleri arasında hareketi kolaylaştıran sinoviyal sıvının azalması vardır.

Eklemi oluşturan iki kemiğin uçlarında bulunan kıkırdak ve sıvının mevcut formunu kaybetmesi, kemiklerin kayganlığını kaybetmesine neden olur, böylece kemiklerde aşınma meydana gelir.

Osteoartrit ve romatoid artrit olmak üzere iki grubu, en çok görülen türleri arasındadır. Osteoartrit toplum arasında kireçlenme olarak bilinirken romatoid artrit savunma sisteminin bozulduğu daha ağır geçen iltihabik türüdür. Genel olarak, eklem romatizması kilolu kişilerde ağırlıkları iskelet sistemine bindiği için daha sık görülür. Ancak, kişinin yaşı, cinsiyeti, hastalıkları, genetiği de hastalığın ortaya çıkmasında oldukça önemlidir.

Eklem Romatizması Belirtileri Nelerdir?

Eklem romatizması belirtileri fiziksel olarak şişkinlik ve şekil bozukluğu ile fark edilebilir. Bunun yanında, kas ve kemik dokuları çevresinde oluşan reaksiyonlar fizyolojik olarak kişiyi etkileyebilir.

Tüm bunlar doğrultusunda, eklem romatizması belirtileri osteoartrit ve iltihaplı eklem romatizması olarak iki farklı grupta semptomları değişkenlik gösterir, bu semptomlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Eklem Romatizması belirtileri (Osteoartrit)

• Kemiklerin aşınması nedeniyle hasta yürürken zorlanma ve aşırı ağrı hisseder. Kemiklerden hareket halinde ses gelmesi ve gıcırdama duyulması söz konusudur.
• Genellikle ilk olarak kalça ve diz bölümünde başlayan deformasyonlar kişide yavaş yavaş gelişir.
• Eklem ağrısı, şişlik, sertlik, kas ağrıları, yorgunluk ve halsizlik, ateş ve sabahları artan hareketlilik kısıtlığı tipik bulguları arasındadır.
• Kişinin oturma pozisyonunda kemikler birbirine sürtünerek ağrı ve hassasiyeti belirgin hale gelebilir.

Romatoid Artrit (İltihabik eklem romatizması) belirtileri:

• İltihaplanma kemiklerin etrafında birikir, özellikle el kemikleri ve el bileklerinde sıklıkla iltihaplanma düzeyi artarak eklem ağrısı yaşanır. El bileğinde yaşanan iltihaplanma 4. parmağı etkileyerek karıncalanma ve uyuşma yapabilir. Bu süreçte karpal tünel sendromu ve median sinir sıkışması durumu gelişebilir. Diğer bir yandan, boyun bölgesinde savunma sistemi antikorları saldırarak 1. ve 2. omur aralığında kemik ve kas dokularına tutulum gösterir, böylece boyun ağrısı meydana gelir.
• Sabah saatlerinde iltihaptan etkilenen eklemlerde ciddi şekilde ağrı artar takibinde kızarıklık, ısıl artış ve ödem gözlemlenebilir.
• El ve ayak eklemlerde iltihap düzeyi devam ettikçe etkilenme süresi artarak gözle görülür deformasyon görülebilir. Ayak bileklerinin iç bölümünde ayak parmaklarına doğru yaşanan karıncalanma ve uyuşma tarsal tünel sendromunu tetikleyebilir.
• Tendonlar arasında sinirler etkilenerek yayılan iltihap bu bölgeleri sıkıştırabilir, böylece nöropati gelişebilir.
• Kas-kemik arasında bölgelerde açıklık azalarak daralma gözlemlenebilir.
• Hastalıktan etkilenen yüzeylerde kist benzeri çıkıntılar gözlemlenebilir, bu çıkıntılar romatoid nodüller olarak adlandırılır.
• Halsizlik, yorgunluk, yüksek ateş ve kilo kaybı da oldukça belirgindir.

Eklem Romatizması Nedenleri Nelerdir?  

Eklem romatizması rahatsızlığının altında yatan nedenler aşağıdaki gibi listelenebilir:

• Genetik, çevresel ve metabolik faaliyetler
• Fazla kilolar ve obezite
• Yaşam tarzı ve stres faktörleri
• Yaşa bağlı olarak kas, kemik ve tendonların yıpranması
• Akut ve kronik olarak iskelet sistemine alınan darbe ile yaralanmalar
• Ağır spor yaparak sinovial sıvının zarar görmesi ve iskelet birimlerinin hasar alması
• Yaş ve cinsiyet

Tüm bunlara ilave olarak, otoimmun hastalıkların varlığı romatoid artrit türünü tetikleyebilir. Vücudun kendi bağışıklık sisteminin yabancı olarak algılayarak eklemler arası sinoviyal sıvıya saldırmasını ifade eder. Bu nedenle, bölgesel bir iltihap oluşturarak iç organları dahi etkileyebilir.

Eklem Romatizması Çeşitleri Nelerdir?

• Fibromiyalji: Otoimmun olarak gelişebilen hastalıkta ciddi kronik kas ağrıları görülür ve genel olarak yumuşak doku romatizması olarak adlandırılır.
• Ankilozan spondilit: Hastalık, bel bölgesinde kemik deformasyonunu ifade ederken omurga kemiklerinde ciddi iltihaplanmayla sonuçlanır. 
• Osteoartrit (Kireçlenme): Kemik uçlarında yer alan kıkırdaklarda oluşan deformasyon sonucu kemiklerde ciddi aşınmalar meydana gelmesini ifade eder. Ağrı ile sonuçlanan hastalık diz, boyun, parmaklar, kalçalar, bel ve ayak bölgelerinde hareket yeteneğini kısıtlar. Bu rahatsızlık genellikle 40 yaş sonrası yaşlılık nedeniyle kemiğin yavaş yavaş zarar görmesiyle oluşur.
• Romatoid artrit: Bu hastalık grupları arasında en tehlikeli olan romatoid artrit, bağışıklık sisteminin bozularak kendi dokularına saldırmasını ifade eder. Hastalık, 25-50 yaş arasında aniden ya da aylar içinde ortaya çıkabilir, kısa sürede tüm iskelet sistemini etkiler.

Eklem Romatizması Hastalığının Tanısı Nasıl Konulur? 

Hastalığın teşhisinde osteoartrit ve romatoid artrit merkezli farklı tekniklere başvurulabilir. Öncelikle, ortopedi ve travmatoloji alanında uzman doktor hastanın hayat öyküsünü dinleyerek fiziksel muayeneden geçirir.

Kan testleri, görüntüleme teknikleri ve genetik testlerle uygulamalar yapılabilir, bu doğrultuda tanı yöntemleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Eğer, kemik düzeyinde iltihap seviyesi ölçülmek isteniyorsa Romatoid Faktör (RF) ve Anti-CCP Antikoru Testi yapılabilir. Burada, otoimmun bir rahatsızlık varsa yol gösterici veriler elde edilir.
• Ek olarak kan testlerinde C-Reaktif Protein (CRP), sedimantasyon, beyaz küre sayısı iltihabik süreçte yükselebilir, bu testler öncelikle yapılan akut faz reaktanları testleri kapsar.
• Anti-Nükleer Antikoru (ANA) testi alternatifler arasındadır.
• İskelet sisteminde dokuları ve yapıları gösterebilen doğrudan grafikler çekilebilir.
• Çoklu organlarda iltihabik tutulumların şüphelenmesi durumunda manyetik rezonans, bilgisayarlı tomografi, ekokardiyografi gibi görüntüleme tekniklerinden faydalanılabilir.
• Hafif belirtiler mevcutsa sadece ultrason ve manyetik rezonans görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir.

Romatizma Testleri

Romatizmal hastalıkların tanısı için pek çok test yöntemi bulunur. Öncelikle hastanın hikayesi dikkatlice dinlenir ve genetik geçmişi dikkatlice incelenir. Fizik muayene ile belirtiler incelendikten sonra hekimin ihtiyaç duyduğu durumlarda laboratuvar testleri istenir.

İyi bir hikaye anamnezi ve fizik muayene ile tanının %70'i konabilse de ayırıcı tanıda laboratuvar testleri gereklidir. Romatizma testi diye bir test olmamasına rağmen farklı testler uygulanarak romatizmal hastalığın türü netleştirilir.

Bu testler şöyle sıralanabilir:

• Kemik metabolizmasını değerlendirmek için kalsiyum, fosfor ve alkali fosfataz ölçümleri
• İltihap varlığını ve şiddetini anlayabilmek için kan testleri
• Anemi varlığının tespiti
• İmmünolojik testler
• Eklem aralığından alınan sıvının incelenmesi
• Biyopsi ile doku incelemesi
• Elektromiyografik ve radyolojik incelemeler

Hemen tüm hastalıklarda olduğu gibi romatizmal hastalıklarda da erken tanı son derece önemlidir. Erken tanı ile sakatlıklar ve organ tutulumları önlenebilir.

İltihaplı Romatizma Tedavisinde Neler Yapılır?

İltihaplı romatizmanın kesin teşhisinin konulması ve hastalık şiddetinin belirlenmesi birtakım klinik incelemeler ışığından değerlendirilebilir. Uzman bir hekim tarafından hastanın öyküsünün sorgulanması ve detaylı bir sistemik fizik muayene yapılması bu konuda yararlı bilgiler sunabilir. Hekim bu aşamadan sonra bazı görüntüleme ve laboratuvar tetkiklerinden faydalanır.

Bu doğrultuda kandaki hastalık etkilerinin ve iltihaplanma derecesinin ölçülmesine yönelik bazı kan testleri ile birlikte çeşitli bağışıklık sistemi belirteçleri, antikor düzeyleri istenebilir. Yine eklemlerin detaylı incelenmesi için direkt röntgen grafilerinden yararlanılabilir. Şiddetli vakalarda ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans (MR) görüntüleme yöntemlerine başvurulması gerekebilir.

İltihaplı romatizma tanısında özel önemi olan tahliller arasında romatoid faktör (RF) varlığı, anti-sitrülin protein antikor testi (anti-CCP), anti-nükleer antikor testi (ANA), eritrosit sedimantasyon düzeyi (ESR) ve C-reaktif protein düzeyi (CRP) yer alır. Bu testler teşhisin yanında hastalığın şiddetini belirlemede de oldukça değerlidir.

Bu incelemeler ışığında, hastalık şiddetine bağlı olarak gerekli tedavi planlamaları yapılır. Mevcut klinik yaklaşımda iltihaplı romatizmanın kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Tedavide asıl hedeflenen hastalık belirtilerinin kontrol altına alınması, alevlenmelerin azaltılması ve doku hasarının gelişmesinin önlenmesidir. Tedavi ile hastanın semptomları giderilir ve hayat kalitesi önemli ölçüde yükseltilir. Yine tedavi komplikasyon gelişimini azaltarak, hastanın yaşam süresine katkıda bulunur.

Bu doğrultuda hastalığı modifiye edici ilaçlar olarak bilinen hidroksiklorokin, metotreksat, azatioprin gibi ilaçlar, anti-inflamatuvar ilaçlar, kortikosteroidler ve antikor yapıdaki biyolojik ajanlar tedavide sıklıkla kullanılır.

Yine yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığının kazanılması, düzenli egzersiz yapılması, yeterli ve kaliteli uyku, eklem bölgesine sıcak ve soğuk uygulama yapılması gibi çeşitli yaşam tarzı değişikliklerinin uygulanması da tedavi başarısını önemli ölçüde olumlu etkiler.

Sıkça Sorulan Sorular

Romatizmaya hangi bölüm bakar?

Romatizmal hastalıklara romatoloji bölümündeki romatolog hekimler bakar. Romatoloji; romatizmal ve diğer kas iskelet sistemi hastalıklarını inceleyen bilim dalıdır. Romatoloji bölümünde romatolog, fizik tedavi ve rehabilitasyon hekimleri birlikte çalışır.

Romatizma genetik midir?

Romatizmal hastalıklarda genetik kalıtım oldukça önemlidir. Ailede romatizmal hastalık teşhisi konmuş kişilerin bulunması yatkınlığı artırsa da hastalığın sebebi konusunda genetik faktörler kesinlik taşımaz. Ancak kişinin ailesinde hastalık geçmişinin olması tanı koymayı kolaylaştırır.

Romatizma ağrısına ne iyi gelir?

Romatizmal hastalıklarda bulunan ağrı tipleri oldukça geniş bir aralıkta bulunur. Bu durum hastalığın getirdiği ağrı ve diğer yakınmalar için uygulanacak tedavi yöntemini özel kılar. Örneğin kaplıca tedavisi iltihaplı romatizmal hastaların şikayetlerini artırırken kireçlenme de faydalı olabilir. Farklı yöntemler denemeden önce mutlaka doktorunuza danışmanız gerekir.

İltihaplı eklem romatizması en sık hangi eklemleri tutar?

Eklem romatizması, el ve ayak bileklerinde parmakların kemik bölgesinde sıklıkla tutunur. Bu açıdan, diz, kalça, parmak, dirsek, omuz, çene ve boyun bölümleri en çok etkilenen eklem-kemik sistemidir.

Eklem romatizması yaşlılarda mı görülür? 

Romatoid artrit türü 25 yaşlarında aniden kişilerde otoimmun hastalık olarak görülmeye başlayabilir. 

Eklem romatizmasının semptomlarını azaltan durumlar nelerdir?

Sağlıklı beslenme, egzersiz, ağır yük kaldırmama, takviye edici ürünleri kullanma ve klinik tedavileri eksiksiz doktor kontrolünde gerçekleştirerek semptomlar hafifletilebilir.

Eğer sizin de romatizmayı düşündürecek belirtileriniz varsa, uzman bir hekim tarafından değerlendirilmek üzere, size en yakın sağlık kuruluşuna başvurun.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.