Raşitizm, çocuklarda görülen, uzun süreli ve aşırı miktarda D vitamini eksikliğinden kaynaklanan bir hastalıktır. Raşitizm hastalığı çocukların kemiklerinin yumuşamasına ve zayıflamasına neden olur. Bazen nadir de olsa kalıtsal sorunlar raşitizme neden olabilir. 

Raşitizm nedir?

Raşitizmin ne olduğunu anlamak için, öncellikle vücutta bulunan D vitamininin önemini kavramak gerekmektedir. D vitamini, gıdalarla alınan ve kemik sağlığı için çok önemli olan kalsiyum ve potasyum minerallerinin bağırsaktan emilmesine neden olarak, bu minerallerin vücuda alınmasını sağlayan bir vitamindir. Yeterli miktarda D vitamini olmadığı durumlarda, kemiklerde kalsiyum ve fosfor seviyelerinin korunması zorlaşır. Özellikle kemik gelişiminin çok hızlı olduğu çocukluk dönemlerinde bu eksiklik raşitizme neden olabilir.

Diyete D vitamini veya kalsiyum eklenmesi genellikle raşitizmle ilişkili kemik problemlerini düzeltir. Raşitizm, altta yatan başka bir tıbbi sorundan kaynaklanıyorsa, çocuğun ek ilaçlara veya başka bir tedaviye ihtiyacı olabilir. Raşitizmden kaynaklanan bazı iskelet bozuklukları çok ilerlediğinde ise cerrahi müdahale gerekebilir.

Aynı şekilde kemikte diğer önemli bir mineral olan fosforun düşüklüğü de nadir görülen kalıtsal bozukluklar ile ilgili olabilir.

Raşitizmin belirtileri nelerdir?

Raşitizm hastalığı belirtileri ve semptomları şunları içerebilir:

• Büyümede gecikme
• Motor becerilerde gecikme
• Omurga, pelvis ve bacaklarda ağrı
• Diş yapısında bozukluklar (dişlerin kolay çürümesi, aralıklı ve geç çıkan dişler ve abseler)
• Kas güçsüzlüğü
• Kafatasının gövdeye göre büyük olması

Raşitizm, çocuklarda kemiklerin ucundaki büyüyen doku alanlarının (büyüme plakaları) yumuşamasına neden olduğu için, aşağıdaki sıralanan iskelet bozukluklarına (deformasyon) neden olabilir:

• Çarpık ya da eğri bacaklar (dizlerin birbirine doğru bakması ya da bacak kemiklerinin dışarı doğru parantez şeklinde eğrilmesi)
• Kalınlaşmış el ve ayak bilekleri
• Göğüs kemiğinin çıkıntılı olması (projeksiyonu)

Raşitizmin nedenleri

İnsan vücudunun gıdalardan gelen kalsiyum ve fosforu almak için D vitaminine ihtiyacı vardır. Çocuk vücudu yeterli miktarda D vitamini alamazsa veya vücudunun D vitaminini doğru kullanmada problemleri varsa, raşitizm oluşabilir. Bu nedenle raşitizmin nedenleri D vitamini eksikliği ve emilim ile ilgili sorunlar olarak iki başlık altında toplanabilir.

D vitamini eksikliği 

D vitamininin güneş ışığı ve gıda olmak üzere iki önemli kaynağı vardır. 

• Güneş ışığı: İnsan cildi güneş ışığına maruz kaldığında D vitamini üretir. Ancak gelişmiş ülkelerdeki çocuklar dışarıda daha az zaman geçirme eğilimindedir. Ayrıca cilt kanseri korkusu nedeniyle kullanılan güneş koruyucular güneş ışınlarını engelleyerek D vitamini sentezini azaltır.
• Gıdalar: Balık yağı, yumurta sarısı, somon ve uskumru gibi yağlı balıklar D vitamini içerir. D vitamini ayrıca süt, tahıl ve bazı meyve suları gibi yiyecek ve içeceklere gıda firmaları tarafından da eklenir. 

Emilim ile ilgili sorunlar

Bazı çocuklar vücutlarının D vitamini emilimini etkileyen hastalıklara sahip olabilirler. Bu hastalıklar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Çölyak hastalığı
• Enflamatuar bağırsak hastalığı
• Kistik fibroz
• Böbrek sorunları

Raşitizm risk faktörleri

Bir çocuğun raşitizm riskini artırabilecek faktörler şunlardır:

• Koyu ten: Melanin cilde renk veren bir pigmenttir. Koyu tenler cilt yapılarında daha çok melanine sahiptir. Fakat melanin cildin güneş ışığından D vitamini üretme yeteneğini azaltır. Bu nedenle koyu tenli bebekler ve çocuklar daha fazla raşitizm geliştirme riskine sahiptirler. 
• Annede hamilelik sırasında görülen D vitamini eksikliği: Ciddi D vitamini eksikliği olan anneden doğan bir bebek, raşitizm belirtileri ile doğabileceği gibi doğumdan birkaç ay sonra da semptomları geliştirebilir.
• Kuzey enlemleri: Dünyanın kuzey enlemlerine daha az güneş ışığı vurur. Bu nedenle güneş ışığının az olduğu coğrafi bölgelerde yaşayan çocuklarda raşitizm riski daha yüksektir.
• Erken doğum: Prematüre doğan bebekler daha düşük D vitamini seviyelerine sahip olma eğilimindedir çünkü anne karnındaki vitaminleri almak için daha az zamanları vardır.
• İlaçlar: Epilepsi nöbetlerini engellemek için verilen bazı ilaçlar ya da HIV enfeksiyonlarını tedavi etmede kullanılan antiretroviral ilaçlar, vücudun D vitaminini etkin bir şekilde kullanabilmesini engellemektedir. 
• Sadece emzirme: Anne sütü raşitizmi engellemek için yeterli D vitamini sağlayamaz. Sadece anne sütüyle beslenen bebekler takviye olarak D vitamini damlası almalıdır. Günümüzde sağlık bakanlığı ücretsiz olarak sağlık ocaklarından hamile ve bebeklere D vitamini takviyesi sağlamaktadır.

Raşitizmin komplikasyonları nelerdir?

Tedavi edilmediği takdirde raşitizm aşağıda sıralanan sonuçlara neden olabilir:

• Yetersiz büyüme
• Anormal kavisli bir omurga
• Kemik deformasyonları
• Diş kusurları
• Epilepsi nöbetleri

Raşitizm nasıl önlenir?

Güneş ışığı en iyi D vitamini kaynağıdır. Çoğu mevsimde, öğlen saatlerinde 10 ila 15 dakika arasında güneşe maruz kalmak D vitamini almak açısından yeterlidir. Bununla birlikte, koyu tenliler ve kuzey enlemlerinde yaşayanlar, güneş ışığından yeterince D vitamini alamayabilirler.

Ayrıca, cilt kanseri endişesinden dolayı, özellikle bebekler ve küçük çocukların, doğrudan güneş ışığından kaçınmaları konusunda dikkatli olunmalıdır. 

Raşitizmi önlemek için çocuğunuzun diyetine D vitamini içeren somon ve ton balığı gibi yağlı balıklar, balık yağı ve yumurta sarısı içeren veya D vitamini ile takviye edilmiş bazı gıdaları ekleyebilirsiniz. Aşağıdaki gıdaların çoğuna üreticiler tarafından D vitamini eklenmiştir. Bu tür gıdaların içeriklerine bakıp ne kadar D vitamini bulunduğunu kontrol edebilirsiniz:

• Bebek mamaları
• Kahvaltılık gevrekler
• Bazı özel ekmekler
• Portakal suyu

Hamileyseniz, doktorunuza D vitamini takviyesi konusunda danışabilirsiniz.

Bebek gelişimi ile ilgili uluslararası kılavuzlar, tüm bebeklerin günde 400 IU D vitamini almasını önermektedir. Anne sütü yalnızca az miktarda D vitamini içerdiğinden, sadece emzirilen bebeklere günlük ek D vitamini takviyesi verilmelidir. Biberonla beslenen bazı bebekler, mamadan yeterince almadıkları takdirde D vitamini takviyelerine ihtiyaç duyabilirler.

Raşitizm nasıl teşhis edilir?

Muayene sırasında doktor, çocuğunuzun kemiklerine hafifçe bastırarak anormallikleri kontrol eder. Doktorunuz aşağıdaki bulgulara özellikle dikkat edecektir:

• Kafatası: Raşitizm olan bebekler genellikle daha yumuşak kafatası kemiklerine sahiptir ve bıngıldak denen yumuşak noktaların (fontaneller) kapanmasında gecikme olabilir.
• Bacaklar: Sağlıklı bebeklerde bacakların hafif parantez şeklinde olması doğaldır. Fakat, bacaklarda abartılı bir şekilde büküklük, raşitizm düşündürten bir bulgudur.
• Göğüs kemikleri: Raşitizmi olan bazı çocukların göğüs kafesindeki kemiklerde yassılaşma gözlenir. Bu da göğüs kemiklerinin çıkıntılı bir şekilde durmasına sebep olur. 
• El ve ayak bilekleri: Raşitizm olan çocuklar genellikle normalden daha büyük veya daha kalın el ve ayak bileklerine sahiptir.

Etkilenen kemiklerin röntgenleri kemik deformasyonlarını ortaya çıkarır. Kan ve idrar testleri raşitizm teşhisini doğrular ve ayrıca tedavi cevabını izlemek için de kullanılır.

Raşitizmin tedavisi

Raşitizm vakalarının çoğu, D vitamini ve kalsiyum takviyeleri ile tedavi edilebilir. Doktor tavsiyesi olmadan çok fazla D vitamini kullanmak, D vitamini zehirlenmelerine neden olabilir. Bu nedenle doğru dozlama için çocuk doktorunuzun talimatlarına uymak çok önemlidir. Çocuk doktorunuz, çocuğunuzun tedavisini belirli aralıklarla istenen röntgen ve kan testleri ile takip eder. Çocuğunuzun, az miktarda fosfor alımına neden olan nadir görülen kalıtsal bir hastalığı varsa, takviye ve özel ilaçlar reçetelenebilir. Bazı çarpık bacak veya spinal deformasyon vakaları için doktorunuz, kemikler büyüdükçe uygun şekilde konumlandırmak için özel destek önerebilir. Daha şiddetli iskelet bozuklukları ameliyat gerektirebilir.

Sağlıklı günler dileriz.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.