Kızıl hastalığı, strep boğaz enfeksiyonu olan hastalarda gelişebilen ve sıklıkla çocukları etkileyen bir enfeksiyon hastalığıdır. Genellikle yüksek ateş ve boğaz ağrısının eşlik ettiği, parlak kırmızı bir döküntü ile karakterizedir. Halk arasında beta mikrobu olarak bilinen ve strep boğaz enfeksiyonuna neden olan grup A streptokoklar, aynı zamanda kızıl hastalığının da nedenidir.

Kızıl hastalığı, ağırlıklı olarak 5-15 yaş arasındaki çocukları etkiler. Olguların yaklaşık %80'i 10 yaşın altındaki çocuklarda görülür. Eskiden ciddi sonuçları olabilen bir çocukluk çağı hastalığı olan kızıl, günümüzde genellikle daha az tehlikelidir. Çünkü hastalığın erken döneminde başvurulan antibiyotik tedavileri, iyileşmeyi hızlandırır ve belirtilerin şiddetini azaltmaya yardımcı olur. Hastalık, geçmişte olduğundan daha az görülmekle birlikte, henüz aşısı olmadığı için salgınlar hala devam etmektedir.

Kızıl Hastalığı Nedir?

Kızıl hastalığı, A grubu beta hemolitik streptokoklar adı verilen bir grup bakterinin neden olduğu bir enfeksiyon hastalığıdır. Hastalık, strep boğaz enfeksiyonu etkeniyle aynı organizma olan Streptococcus pyogenes (S. pyogenes) bakterileri tarafından salınan bir toksinden kaynaklanır. Bu bakteriler ağız ve burun pasajlarında yaşayabilir. Bu sebeple insanlar bu bakterilerin ana kaynağıdır. Bu grup streptokoklar, vücutta parlak kırmızı döküntüye neden olabilen ve eritrojenik toksin adı verilen bir zehir üretebilir.

Kızıl Hastalığı Neden Olur?

Enfeksiyon, belirtilerin başlamasından iki ila beş gün önce başkalarına bulaşmaya başlar. Hastalık, enfekte kişinin tükürüğünden ve burun salgılarından hapşırma veya öksürme yoluyla çevreye yayılan damlacıklarla temas sonucu bulaşabilir. Herhangi bir kimsenin enfekte olmuş bu damlacıklarla doğrudan temas etmesi ve daha sonra kendi ağzına, burnuna veya gözlerine dokunması kızıl hastalığına yakalanmasına neden olur.

Bazı durumlarda A grubu streptokok enfeksiyonları, yiyecek ve içecekler yoluyla da yayılabilir. Bu nedenle enfeksiyon geçiren biriyle ortak bardak kullanımı ya da aynı kaplarda yemek yenmesi ile hastalığı kapmak ihtimal dahilindedir. Grup A strep bazı kişilerde cilt enfeksiyonuna neden olabilir. Selülit olarak bilinen bu cilt enfeksiyonlarına temas ile bakteriler başkalarına bulaşabilir. Bununla birlikte, kızılda görülen cilt döküntülerine dokunmak bulaşa neden olmaz. Çünkü döküntüler bakterinin kendisinin değil, salgıladığı toksinin bir sonucudur.

Kızıl Hastalığı Hangi Mevsimde Sık Görülür?

Hastalık, özellikle mevsimsel geçişlerde ve kış aylarında daha sık görülür. Enfeksiyon, genellikle hasta bir kişiyle temas sonucu yayılır. Öksürme, hapşırma veya hasta kişinin solunum damlacıklarıyla temas etmek, bakterinin başka bir kişiye geçmesine yol açabilir. Kızıl hastalığına neden olan bakteri, boğazda enfeksiyona neden olan streptokokal boğaz enfeksiyonlarının bir türüdür. Boğazda meydana gelen enfeksiyon belirtileri arasında boğaz ağrısı, yutma güçlüğü, ateş ve lenf düğümlerinde şişme yer alır. Bakteri, aynı zamanda toksinler üretir ve bu toksinler kana karışarak vücudun farklı bölgelerinde döküntülere neden olabilir.

Kızıl Hastalığı Belirtileri Nelerdir? 

Kızıl hastalığı belirtileri genellikle bakterinin vücuda girmesinden 1 ila 4 gün sonra ortaya çıkar. Kızılda görülen ilk belirtiler genellikle şunlardır:

• Kriptik tonsilit: Kırmızı üzerinde beyaz veya sarı renkli yamaların bulunduğu ağrılı ve şiş bademcikler
• 38.3 °C veya daha yüksek ateş

Bu ilk semptomlardan 12 ila 48 saat sonra bir döküntü belirir. Döküntü, hem yetişkinlerde hem de çocuklarda en sık görülen belirtidir. Kırmızı döküntüler genellikle leke şekilde olarak başlar ve zımpara kağıdı gibi ince ve pürüzlü hale gelir. Hastalığa kızıl ismini veren, bu kırmızı renkli döküntüdür. Döküntü, kişinin kendisini hasta hissetmesinden iki ila üç gün öncesi ile yedi gün sonrasına kadar başlayabilir.

Döküntüler tipik olarak boyun, kasık ve kolların altından başlar. Daha sonra vücudun geri kalan kısımlarına yayılır. Genellikle yüzde görülmez, ancak hastanın yanakları kızarır ve ağız çevresindeki alan soluk hale gelir. Koltuk altları, dirsekler ve dizlerdeki deri kıvrımları çevresindeki deriden daha koyu kırmızı renkli olabilir. Yaklaşık yedi gün sonra döküntüler azalır. Bu aşamada el ve ayak parmaklarının uçlarındaki ve kasıktaki cilt soyulabilir. Bu soyulmanın iyileşmesi birkaç hafta sürebilir. Kızıl hastalığı belirtileri arasında diğer yaygın olarak rastlanan diğer belirtiler, şu şekilde sıralanabilir:

• Pastia çizgileri: Kılcal damarlardan kan sızıntısına bağlı olarak koltuk altı, dirsek ve dizlerde ortaya çıkan koyu kırmızı renkli buruşmalar
• Yüzde kızarıklık
• Çilek dili: Hastalığın ilk iki günü dil, beyaz çilek dili olarak adlandırılan görünüme neden olan beyaz bir iltihapla kaplıdır. Daha sonra iltihap ortadan kalkar ve dil kırmızı çilek dili adı verilen kırmızı üzeri noktalı bir görünüm kazanır.
• Titreme
• Baş ağrısı
• Mide bulantısı ve kusma
• Karın ağrısı
• İştah kaybı
• Boyunda şişmiş ve hassas lenf bezleri
• Dudak çevresindeki ciltte solukluk
• Yutma güçlüğü
• Ciltte kaşıntı

Kızıl Hastalığının Neden Olduğu Komplikasyonlar Nelerdir?

Çoğu durumda kızıl hastalığına bağlı semptomlar, antibiyotik tedavisi ile yaklaşık 10 gün ila 2 hafta içerisinde geçer. Ancak, hastalık etkin bir şekilde tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Bu komplikasyonlar şunları içerebilir:

• Akut romatizmal ateş: Kalp, eklemler, beyin, cilt ve cilt altı dokuda bozukluklarla giden romatizmal hastalık
• Glomerülonefrit: Vücudun, streptokok bakterilerine karşı bağışıklık tepkisi sonucu, muhtemelen uzun süreli böbrek hastalığına neden olan böbrek iltihaplanması
• Kulak enfeksiyonları
• Menenjit: Beyni ve omuriliği çevreleyen zarların iltihabı
• Boğaz apseleri
• Zatürre
• Sinüzit
• Cilt enfeksiyonları
• Artrit
• Osteomyelit: Kemik ve kemik iliğinin iltihaplanması 
• Endokardit: Kalp iç zarının iltihabı

Kızıl, derhal uygun antibiyotiklerle tedavi edilirse kulak ya da cilt enfeksiyonları, boğaz apseleri, sinüzit ve zatürre gibi birçok komplikasyon önlenebilir. Glomerülonefrit, akut romatizmal ateş, endokardit gibi diğer bazı komplikasyonlar vücudun bakterilerin kendisinden ziyade enfeksiyona bağışıklık tepkisi sonucu oluşur. Bunları antibiyotik tedavisi ile önlemek mümkün değildir.

Diğer bir risk streptokok enfeksiyonları ile ilişkili pediatrik otoimmün nöropsikiyatrik bozukluklar (PANDAS) olarak bilinen rahatsızlıkların ortaya çıkabilmesidir. Bazı araştırmalar, streptokokal bakteriyel enfeksiyonunun bazı çocukluk çağı rahatsızlıklarının belirtilerini kötüleştiren bir otoimmün yanıtı tetikleyebileceğini göstermiştir. Bunlara obsesif kompulsif bozukluk (OKB), Tourette sendromu ve dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) dahildir. Bu hastalıklarla ilişkili semptomlardaki artış genellikle birkaç hafta veya ay sonra geçer.

Kızıl Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?

Çocuk hastalıkları doktoru, tanı için ilk olarak hastada kızıl belirtileri olup olmadığını anlamak için detaylı bir fiziksel muayene yapar. Muayene sırasında, özellikle hastanın dilini, boğazını ve bademciklerini kontrol eder. Ayrıca şişmiş lenf düğümlerini arar ve döküntülerin görünüm ve dokusunu inceler.

Fizik muayene sonrası, doktor kızıl hastalığı varlığından şüphelenirse, boğaz kültürü isteyebilir. Boğaz kültürü için hastadan örnek almak amacıyla boğazın arka tarafına bir boğaz çubuğu sürülür. Alınan örnek laboratuvara gönderilir.

Kızıl Hastalığı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kızıl hastalığı tedavisinde antibiyotik kullanılır. Antibiyotikler, hastalığa neden olan bakterileri öldürür ve bağışıklık sisteminin etken bakterilerle savaşmasına yardımcı olur. Antibiyotik tedavisine belirtiler tamamen geçse bile, doktorun önerdiği süre boyunca ara verilmeden devam edilmesi şarttır. Aksi takdirde, enfeksiyon komplikasyonlara neden olabilir ve hastalık süresi uzayabilir.

Doktor, ayrıca boğaz ağrısını hafifletmek ve ateşi düşürmek için başka ilaçlar da verebilir. Boğaz ağrısını rahatlatmak için dondurma yemek veya ılık çorba içmek fayda sağlayabilir. Tuzlu su ile gargara yapmak ve soğuk buhar cihazı kullanmak da boğaz ağrısının şiddetini azaltabilir. Ciltte kaşıntı varsa doktor, bunu azaltmaya yönelik losyon reçete eder.

Kızıl Hastalığı İyileşmesi Ne Kadar Sürer?

Vücutta sıvı açığı oluşmaması için bol bol su içmek önemlidir. Hasta, en az 24 saat antibiyotik aldıktan sonra ateşi düşer ve okula ya da işe devam edebilir. Çünkü antibiyotik başladıktan 24 saat sonra bakterinin bulaşıcılığı ortadan kalkar. Ancak mümkünse antibiyotiklerin tamamı bitinceye kadar evde kalıp istirahat etmesi hastalığın iyileşme sürecinin hızlanması açısından daha iyi olacaktır. Araştırma aşamasında olan pek çok potansiyel aşı bulunmasına karşın, hali hazırda kızıl veya A grubu streptokoklara karşı etkili bir aşı henüz kullanıma girmemiştir. 

Kızıl Hastalığında Yenmemesi Gerekenler Nelerdir?

Kızıl hastalığı (scarlet fever) tedavisi sırasında bazı yiyecek ve içeceklerden kaçınmak önemlidir. İyileşme sürecini hızlandırmak ve komplikasyon riskini azaltmak için aşağıda belirtilenlerin yenmemesi önerilir:

• Baharatlı ve aşırı sıcak yiyecekler: Kızıl hastalığı sırasında boğazda tahriş oluşabilir ve yutma zorluğu yaşanabilir. Bu nedenle, baharatlı yiyecekler, acı soslar veya aşırı sıcak yiyecekler boğazı daha fazla tahriş edebilir ve rahatsızlığa yol açabilir.
• Asitli ve gazlı içecekler: Limonata, meyve suyu, gazlı içecekler gibi asitli içecekler, boğazı daha fazla tahriş edebilir ve ağrıya neden olabilir. Ayrıca, gazlı içecekler de şişkinliği artırabilir.
• Sert ve tahriş edici yiyecekler: Kızıl hastalığı sırasında boğaz ağrısı ve hassasiyeti yaygındır. Bu nedenle, sert yiyecekler, cips, kraker gibi tahriş edici yiyecekler veya sert kabuklu meyveler boğazı daha da rahatsız edebilir.
• Aşırı şekerli yiyecekler: Kızıl hastalığına bağlı olarak dil üzerinde beyaz lekeler oluşabilir ve dil kırmızılaşabilir. Aşırı şekerli yiyecekler, bu durumu daha da kötüleştirebilir ve dil üzerindeki lekelerin daha belirgin hale gelmesine neden olabilir.
• Sıcak içecekler: Çok sıcak içecekler, kızıl hastalığına bağlı olarak oluşan döküntülerin kaşınmasına ve tahriş olmasına neden olabilir. Bu nedenle, sıcak içeceklerin sıcaklığına dikkat etmek önemlidir.

Kızıl Hastalığında Neler Yenilebilir?

Tedavi sürecinde, hasta kendini daha iyi hissettiğinde ve boğaz ağrısı azaldığında yumuşak ve besleyici gıdalar tercih edilmelidir. Bu, çorba, yoğurt, püre haline getirilmiş sebzeler, ılık süt gibi yiyecekleri içerebilir. Ayrıca, bol sıvı tüketmek ve dinlenmek de iyileşme sürecine yardımcı olur. Kızıl hastalığı tedavisinde tüketilecek yiyecekleri hastalığın aşamasına göre ve tedavi planına göre hekime başvurarak çeşitlendirebilirsiniz.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.