Kabul ve kararlılık terapisi (ACT), psikolog ve araştırmacı Steven C. Hayes tarafından 1982'de geliştirilen bir  türüdür. Çeşitli fiziksel ve zihinsel rahatsızlıkları tedavi etmek için etkili bir teknik olarak kabul edildi.

Kabul ve kararlılık terapisi nedir sorusuna; bu terapi yöntemi eylem odaklıdır. Rahatsız edici düşünce ve duyguları değiştirmeden ya da ortadan kaldırmadan farkındalığa, anda kalmaya, davranış değişikliğine odaklanır yanıtını vermek mümkündür.

Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT) Nedir?

ACT kabul ve kararlılık terapisi; farkındalık, kabul ve davranış değişikliği stratejilerini birleştiren bir danışmanlık ile psikolojik müdahale türüdür. Kabul ve kararlılık terapisi bir kişinin önce düşüncelerini ve duygularını değiştirmeden ya da ortadan kaldırmadan davranışlarını değiştirebileceğini öne sürer. Çeşitli koşullara uygulanabilir. Bu terapi yöntemi, süreç odaklıdır ve kişinin ihtiyaçlarına göre esneklik sağlar.

ACT, düşünce kalıplarındaki bir değişiklikten önce eylemdeki değişikliğin gerçekleşebileceği felsefesiyle çalışır. İstenmeyen, rahatsız edici, çarpıtılmış düşünce ve duyguları kontrol etmek ya da ortadan kaldırmak için mücadele etmez. Bunun yerine; bir kişi sadece düşünceyi ve duyguyu gözlemleyebilir, değiştiremediği şeyleri kabul edebilir. Böylece hayatını daha iyi hale getiren eylemlere kendini adayabilir.

ACT, insanların acı verici düşünce ve duygularını, sağlıklı davranış değişikliği ile yaşam kalitesindeki iyileşmeyle birlikte değerlendirir. İki farklı durumu kabul etmelerine yardımcı olur.

Kabul ve Kararlılık Terapisinin İşleyişi Nasıldır?

ACT, rahatsızlık da dahil olmak üzere hayatın sunduğu her şeyi bilinçli bir şekilde kucaklar. Hayatı, hedeflerinize ve değerlerinize göre yaşamayı seçmenize yardımcı olur. Böylece daha az acı ve ıstırapla yaşamanın bir yolunu sağlamaya çalışır. Kabul ve kararlılık terapisi, rahatsız edici düşünceleri ve hislerin değişmesini ya da ortadan kaldırılmasını beklemez. Farkındalık ile davranış değişikliğinin uygulamasına odaklanır.

Kabul ve kararlılık terapisi ile ilgili altı temel süreç ya da beceri alanı vardır. ACT sırasında, bir terapist danışanların psikolojik esneklik geliştirmelerine yardımcı olmak için bu ilkelere dayalı rehberli egzersizler ve aktiviteler kullanarak danışanla çalışır.

Kabul ve kararlılık terapisinin altı temel süreci şu şekilde sıralanarak açıklanabilir;

Bilişsel ayrışma: Kişi düşüncelerinin sadece bir düşünce olduğunun, mutlaka gerçek olmadığının farkındadır. Düşüncelerinin onları kontrol etmesine izin vermez ve düşüncelerini yargılamaktan ziyade merak duygusuyla inceler.

Kabul: Kişi, kaygı ya da acı gibi zor hisleri ve duyguları isteyerek deneyimler. Onlara karşı mücadele etmez. Bu istenmeyen duygu, his ve duygulardan kaçınmaz.

Şimdiki ana esnek dikkat: Kişi, geçmişe veya geleceğe takılıp kalmak (derin düşüncelere dalmak, endişelenmek) yerine, şu anda içsel ve dışsal olarak olup bitenlere odaklanabilir. Davranışlarını buna göre ayarlayabilir.

Benlik-bağlamı: Kişinin kendisine mutlak olarak koyduğu bir kimliğe veya etikete (örneğin tembel, işe yaramaz, üretken) tutunmak yerine, bakış açısını değiştirir. Kendisi hakkındaki mevcut duygu ve düşünceleri, bunların sürekli değiştiğinin farkındalığıyla gözlemleyebilir.

Değerler: Kişi; temel umutlar, değerler, hedefler (örneğin, ailesi için orada olmak, anlamlı bir iş peşinde koşmak) gibi kendisi için en önemli olan şeyleri belirler ve netleştirir. Bu değerler, değişen ve zorlu durumlarla karşı karşıya kaldığında kişiye yön sağlamaya yardımcı olur.

Bağlı eylem: Kişi, tanımladığı değerler doğrultusunda bir şeyler yapmaya bağlılık geliştirir. Hedeflerini sürekli olarak gözden geçirebilir ve değiştirebilirler. Ancak her zaman değerleriyle uyumlu bir şekilde çalışır.

Kabul ve Kararlılık Terapisinin Faydaları Nelerdir?

Kabul ve kararlılık terapisinin amacı, katı ve esnek olmayan düşünceden, genellikle sağlık ile refahın zirvesi olarak kabul edilen psikolojik esnekliği geliştirmeye geçmektir. Psikolojik esnekliği geliştirmek; ruh sağlığına, sağlıklı davranış değişikliklerine ve artan uyum yeteneğinin oluşmasına katkı sunar.

Kabul ve kararlılık terapisinin faydaları şu şekilde sıralanabilir;

• Mevcut anın, duyguların, hislerin ve düşüncelerin farkında olarak şimdiki zamana odaklanma yeteneği geliştirir
• Duygusal deneyimlere karşı daha açık ve kabul edici olmayı sağlar
• Zihniyetleri değiştirerek ve buna göre davranışlar seçerek durumsal talepleri tanıyıp bunlara uyum sağlamayı kolaylaştırır
• Zihinsel kaynaklarını etkin bir şekilde kullanmayı sağlar
• Duyguları daha iyi düzenler
• Rekabet eden arzuları, ihtiyaçları ve yaşam alanlarını dengeler
• Daha yüksek yaşam kalitesine yardım eder 
•  olaylardan ve zorluklardan kurtulup hayat hedefleri planlamaya yardım eder. Bu hedeflere doğru çalışma konusunda kişinin gelişmesine katkı sağlar.

Kabul ve Kararlılık Terapisi Teknikleri

Kabul ve kararlılık terapisi için belirli bir yöntem yoktur. Bunun yerine, terapist genel stratejileri esnek bir şekilde, kabul ve kararlılık terapisi yaklaşımını kullanarak uygular. ACT yaklaşımıyla, kişinin psikolojik esneklikle ilgili altı temel beceriyi güçlendirmesine rehberlik etmek için çeşitli bilişsel ve davranışsal egzersizler kullanılır. Bunlar, kişinin ele almak istediği psikolojik koşullara göre ya da ortama göre uyarlanabilir.

Kabul ve kararlılık terapisi teknikleri; gruplar, bireysel seanslar, sınıf ortamlarında, çift terapisinde, biblioterapi, işyeri eğitimlerinde ve daha pek çok alanda uygulanabilir.

ACT, bir kişinin inançları, düşünceleri ve davranışları hakkında daha fazla farkındalık geliştirmesine yardımcı olur. Bunun için akıllı, yaratıcı ve genellikle eğlenceli egzersizler kullanır. Ayrıca davranışlarının sorunu etkili bir şekilde çözmeye, değerlerine ve hedeflerine doğru ilerlemeye yardımcı olur. Genellikle, altı kavramı ve beceriyi uygulamak için metaforlar, paradokslar ve deneyimsel egzersizler kullanılır. 

Kabul ve Kararlılık Terapisinin Kullanım Alanları Nelerdir?

Uygulanan kabul ve kararlılık terapisi, belirli psikolojik durumları ele almada oldukça etkilidir. Bu terapi yöntemi, altı temel beceriyi güçlendirmek için kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Bu beceriler, hayatlarında zorluklarla karşılaşan herkese yardımcı olabilir.

Psikolojik esnekliğini artırarak kişinin hedeflerine doğru çalışmaya devam etmesini sağlar. Kişi herhangi bir zihinsel, fiziksel veya durumsal zorluğa rağmen yaşamdan daha fazla memnuniyet duyabilir.

Kabul ve kararlılık terapisi pek çok farklı hastalık ya da zihinsel rahatsızlıklara yardımcı olabilir. Kabul ve kararlılık terapisinin uygulanabileceği durumlar şu şekilde sıralanabilir;

•  (gerçeklikle bağın kopması)
• Madde kullanım bozukluğu
• Kronik ağrı
• Travma sonrası stres bozukluğu 


• Ruh hali bozuklukları (bir kişinin duygusal durumunu öncelikli olarak etkileyen ruhsal bozukluklar)
• Stres 

Kabul ve Kararlılık Terapisi Örneği

Temel beceriyi güçlendirmek için kullanılabilecek farkındalık egzersizlerine bazı örnekler verilebilir. Bilişsel ayrışma için verilebilecek örnek şu şekilde sıralanabilir;

• Bir düşünce için zihnine teşekkür et
• Düşüncelerin sanki bir derede akan yapraklara yazılmış gibi geçip gitmesini izle
• Sadece sesler kalana kadar kelimeleri yüksek sesle tekrarla
• Düşüncelere şekil, boyut ya da doku kazandır
• Düşünme sürecini etiketleme pratiği yap (örneğin, asla başarılı olamayacağımı düşünüyorum)
• Bir düşünceyle doğrudan çelişen düşünceler üzerinde hareket etme pratiği yap (örneğin; odanın içinde yürürken, yürüyemem de)

Kabul ve Kararlılık Terapisi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Kabul ve Kararlılık Terapisi Ne Kadar Sürer?

Kullanılan protokole, ortam türüne, danışanın hedeflerine bağlı olarak kabul ve kararlılık terapisinin süresi değişebilir. Terapinin süresi, dakikalar veya saatler içinde yapılan kısa müdahalelerden, birçok seans süren müdahalelere kadar değişebilir.

Kaç Çeşit Kabul ve Kararlılık Terapisi Vardır?

Kabul ve kararlılık terapisinin beş ana terapi yaklaşımı vardır. Psikanaliz, davranış terapisi, , hümanistik terapi ve bütünleştirici terapi. Her ana yaklaşımın alt kategorileri bulunur.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.