Otizmli Çocuklarda Taklit Becerisinin Önemi
Otizm spektrum bozukluğu (OSB) çocuklarda sosyal etkileşim; iletişim ve davranış becerilerini etkileyen bir nörogelişimsel bozukluktur. OSB; özellikle çocukların başkalarıyla etkileşim kurma ve çevrelerindeki dünyayı anlama şekillerini farklılaştırır. Bu durumda taklit etme becerisi; otizmli çocuklar için sosyal öğrenme; iletişim ve ilişki kurma açısından önemli bir köprü görevi görmektedir. Taklit; başkalarının davranışlarını gözlemleyip bu davranışları tekrarlayarak öğrenme sürecini içerir ve OSB tanısı almış çocuklarda sosyal ve bilişsel gelişimin desteklenmesinde büyük bir rol oynar.
Taklit etme; bireylerin çevresindekileri gözlemleyerek öğrenmelerine olanak tanıyan temel bir beceridir ve genellikle bebeklik döneminde doğal olarak gelişir. Bebekler; çevrelerindeki yetişkinlerin yüz ifadelerini; hareketlerini ve seslerini gözlemleyerek bunları taklit ederler. Bu beceri; sosyal öğrenme sürecinin temelini oluşturur. Bandura’nın sosyal öğrenme teorisine göre; insanlar başkalarını gözlemleyerek öğrenir ve gözlemledikleri davranışları tekrar ederek yeni bilgileri içselleştirirler (Bandura; 1977). Ancak otizmli çocuklar; çevrelerindeki sosyal ipuçlarını algılamada ve taklit becerisini kendiliğinden geliştirmede genellikle zorluk yaşarlar. Taklit etme becerilerinin sınırlı olması; onların sosyal ilişkiler kurmasını ve dili öğrenmesini de zorlaştırabilir.
Otizmli çocuklar; sosyal ve duygusal ipuçlarını anlamada zorluk yaşadıkları için; yüz ifadelerini; jest ve mimikleri doğru yorumlamakta güçlük çekebilirler. Bu durum; sosyal ilişkiler kurma ve sürdürebilme becerilerini sınırlar. Bu noktada taklit becerisi; otizmli çocukların sosyal ipuçlarını daha iyi algılayarak çevrelerindeki insanların davranışlarını anlamalarına ve aynı zamanda bu davranışları kendi sosyal etkileşimlerinde kullanmalarına olanak sağlar. Araştırmalar; taklit etme becerilerinin erken dönemde desteklenmesinin otizmli çocuklarda sosyal etkileşim yeteneklerini artırdığını göstermektedir (Rogers; 2000; Ingersoll; 2008).
Taklit Etme Becerisinin Dil Ve İletişim Gelişimine Katkıları
Taklit becerisi; otizmli çocukların dil ve iletişim becerilerinin gelişimi için de kritik bir role sahiptir. Dil gelişimi; bir çocuğun çevresindeki sesleri ve konuşmaları gözlemleyip bu sesleri tekrar ederek dil kurallarını öğrenmesiyle ilerler. Tipik gelişim gösteren çocuklar; çevrelerindeki konuşma kalıplarını ve tonlamaları gözlemleyerek konuşmayı öğrenirler. Fakat otizmli çocuklar; sözel ve sözel olmayan iletişim ipuçlarını algılamada zorlanabilirler; bu da dil gelişimlerini olumsuz etkileyebilir. Bu noktada taklit etme becerisinin desteklenmesi; otizmli çocukların sözcükleri; ses tonlarını ve ifade biçimlerini daha iyi öğrenmelerini sağlar. Araştırmalar; taklit etme becerisi gelişen otizmli çocukların dil ve iletişim becerilerinde önemli gelişmeler kaydettiğini göstermektedir (Ingersoll & Schreibman; 2006).
İletişim sadece sözcüklerle sınırlı değildir; aynı zamanda jestler; mimikler ve beden dili de önemli bir rol oynar. Otizmli çocuklar; başkalarının jest ve mimiklerini taklit ederek sosyal ortamlarda daha rahat ve doğal bir şekilde iletişim kurabilirler. Örneğin; el sallama; baş selamı verme ya da yüz ifadelerini anlamlandırma gibi sosyal etkileşimlerde sıkça kullanılan davranışları taklit etmek; çocukların daha sağlıklı sosyal ilişkiler kurmasına yardımcı olur. İletişim becerilerinin gelişimi; otizmli çocukların okul ortamında; arkadaşları ve öğretmenleriyle sağlıklı ilişkiler kurmalarını ve akademik başarılarını desteklemelerini sağlar.
Taklit Etme Becerisinin Bilişsel Gelişime Katkıları
Bilişsel gelişim; çocukların düşünme; problem çözme ve bilgi işleme becerilerini içerir. Taklit etme becerisi; çocukların başkalarının yaptıkları eylemleri gözlemleyerek öğrenmelerine olanak tanır. Örneğin; bir nesneyi nasıl kullanacaklarını veya bir görevi nasıl yerine getireceklerini öğrenmede taklit etme önemli bir araçtır. Otizmli çocuklar; bu gözlemsel öğrenme süreçlerinde zorluk yaşayabilir ve bu nedenle bilişsel gelişimlerinde de yavaşlamalar görülebilir. Ancak taklit becerilerinin desteklenmesi; çocukların başkalarından öğrenme yoluyla günlük yaşam becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur (Young et al.; 2011).
Araştırmalar; taklit becerilerinin bilişsel işlevler üzerindeki etkisini incelemiş ve taklit etme becerisi gelişen otizmli çocukların problem çözme yeteneklerinde ilerlemeler kaydettiklerini göstermiştir. Bu çocuklar; yeni durumlara uyum sağlama ve çevrelerindeki dünyayı anlamlandırma konusunda daha başarılı olmaktadırlar. Taklit etme becerisinin bilişsel gelişimi desteklemesi; özellikle okul çağındaki otizmli çocukların akademik performanslarına olumlu katkı sağlar.