Duyu Bütünleme ve Agresif Davranışlar
Duyusal bilgiyi işleme ve bütünleme yeteneği dünyamıza bir düzen verir. Ancak her zaman bu kadar basit değildir. Bir çocuk hassasiyetlere sahip olduğunda; duyusal bilgi aradığında; girdiyi ayırt etmede zorluk yaşadığında veya diğer birçok duyusal zorluktan birini deneyimlediğinde; dünyası ve bedeni düzensiz hisseder. Duyu bütünleme bozukluğu karmaşıktır ve yaşanması zordur bazen saldırgan; yoğun ve rahatsız edici davranışlara yol açabilir.
Duyu bütünleme bozukluğu olan bir bireyin belirli bir tür olumsuz duyusal uyarıya (veya bunların yokluğuna) tepki verme şekli çok çeşitlidir. Bazıları geri çekilebilir; bazıları bilinçli ya da bilinçaltı başa çıkma mekanizmalarını kullanabilir; bazıları ise kendilerini bölgeden tamamen uzaklaştırabilir. Bazı durumlarda saldırganlığa; aşırı tepkilere veya sürekli sizin ile olmak isteme gibi davranışlara da yol açabilir. Bunun nedeni genellikle kişinin çevresinden bunalmış hissetmesi veya duyusal girdiden kaçamayacağını hissetmesidir. Duyu bütünleme bozukluğu ve saldırgan; yoğun hareketli veya aşırı tepkili davranışlar hakkında daha fazla bilgi edinmek ve yardımcı olacak bazı yararlı proaktif stratejileri keşfetmek için okumaya devam edin.
Duyusal İşlemleme Bozukluğu ve Agresif Davranış
Duyu bütünleme bozukluğu ile agresif; yoğun hareket ya da sürekli tepkiler arasında karmaşık bir ilişki vardır. Duyu bütünleme bozukluğu olan bazı kişilerin; başkalarının bu kadar bunaltıcı bulmayacağı belirli uyaranlara yanıt olarak öfkeyle; yoğun ve sürekli tepki verme olasılığı daha yüksek olabilir. Bu bireyler duygularını düzenlemede zorluk yaşayabilir ve genellikle patlamalara; insanlarla karşı yoğun ve sürekli tepkilere daha yatkın olabilirler.
Örneğin; duyu bütünleme bozukluğu olan bir çocuk; çok fazla gürültü veya uyarılma karşısında bunalmış hissedebilir bu da hayal kırıklığına ve öfkeye yol açabilir. Başka bir çocuk yoğun duyusal girdi arayışı nedeniyle sürekli hareket etme isteği veya enerjisi yüksek davranışlar sergileyebilir bunlarda diğer insanlar tarafından saldırgan davranışlar olarak nitelendirilir.
Kimileri bu durumu anlamayacak bu yüzden Saldırganlık kelimesine daha yakından bakalım. Merriam-Webster; saldırganlığı “güç içeren bir eylem veya prosedür” ve “düşmanca” olarak tanımlıyor. Bu tanımın içermediği şey özel niyettir. Bu önemlidir; çünkü duyu bütünleme bozukluğu olan çocukların saldırganlıkları genellikle harekete geçmenin sonucu değil; etraflarındaki duyusal çevreye verilen bir tepkidir. Bu yüzden sizlere veya çevrelerine verdikleri rahatsız edici davranışlar duyusal girdilere karşı verilmektedir. Bu davranışları anlamak için tetikleyicileri belirlemek gerekmektedir.
Tetikleyicileri Belirleme
Çocuğunuzun yoğun davranışları arttığı zaman ve yer hakkındaki bilgileri gözlemleyin ve kaydedin. Aceleniz olduğunda markette mi oluyor? Günün sonunda banyo sırasında mı? Yaygın çevresel kalıplara dikkat edin. Bunlar tetikleyici olabilir. Tetikleyiciler çocuktan çocuğa büyük farklılıklar gösterse de bazı yaygın tetikleyiciler şunlardır:
Ebeveynler Nasıl Müdahale Edebilir?
Çocuğunuzu dünyadaki herkesten daha iyi tanıyorsunuz. Onları harekete geçiren şeyin ne olduğunu anlamaya çalışın. Çocuğunuzun yoğun davranışlar sergilemesine neden olan faktörleri tam olarak belirledikten sonra; onlara aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli şekillerde yardımcı olabilirsiniz:
İdeal durumda; duyu bütünleme bozukluğu ve saldırgan yada yoğun davranışlardan kaçınmak istersiniz ve bu tamamen mümkün değilse; herhangi bir agresif durumu hızlı bir şekilde etkisiz hale getirebilmek ihtiyacınız varsa aşağıdaki stratejiler yardımcı olabilir.
Öncelikle Etkili Dil Sağlayın
Bir çocuk ihtiyaçlarını iletemediğinde sıklıkla daha karmaşık ve agresif davranır. Çocuğunuz düzene girerken; birlikte biraz dil geliştirmek için bir dakikanızı ayırın. Mutlu olduğunuzda; bunaldığınızda veya kızdığınızda vücudunuzun nasıl hissettiği hakkında konuşun. Çocuklar genellikle bu konuda yaratıcı ve benzersiz bir anlayışa sahiptir. Koordineli destek için veya çocuğunuz sözel konuşamıyorsa farklı ortamlarda tutarlı bir program kullanmak çocuğunuzun becerilerini genelleştirmesine yardımcı olacaktır.
Sonrasında uyarı ve yönlendirme
Bir ebeveyn olarak çocuğunuzun duyusal dünyasına dair rehberi olacaksınız. İstenmeyen bir davranış sergilediklerinde bunu olumlu bir şekilde fark edip kabul edin ve ardından onu daha anlamlı bir şeye yönlendirin.
Örneğin; “Gömleğini ısırdığını fark ettim ve bu sakinleşmene yardımcı oluyor. Bunun yerine ne çiğnemek istersiniz; çıtır granola mı; yoksa kereviz sapı mı?” Yönlendirme aynı zamanda bir arkadaşınızı itmek yerine en sevdiğiniz peluş hayvana sarılmayı önermek veya ev ödevi yaparken hayal kırıklığına uğradıklarında bir şeyleri fırlatmak yerine sandalyeleri itmeye yardım etmek anlamına da gelebilir.
Doğru ve kontrollü seçimler sağlayın
Kontrollü seçimler; herhangi bir ebeveyn için çeşitli sorunları çözmek için kullanılabilecek etkili bir araçtır. Bu aracı; duyusal işlemleme bozukluğunu ve saldırgan davranışları çözmeye çalışırken de kullanabilirsiniz. Bu; halihazırda ebeveynlerin onayladığı iki veya daha fazla seçeneğin sunulmasını içerir. Seçimler bunalmayı azaltır ve çevrelerindeki duyusal ortam kaotik hissettiğinde çocuğa kontrol hissi verir.
Gün boyunca kontrollü seçenekler sunmaya çalışın (bir kitap mı yoksa renkli bir kitap mı okumak istersiniz) ve yavaş yavaş zorlu anlarda bunları sunmaya başlayın (el arabasıyla yürümeyi mi yoksa ayıya sarılmayı mı denemek istersiniz?).
Son önerim Ergoterapiste başvurun
Ergoterapistler; duyu sistemlerinin her birinin ve çocuğun farklı türdeki girdilere nasıl tepki verdiği hakkında ayrıntılı bilgi sağlayan değerlendirmeler kullanır. Bazı çocuklar tek bir girdi türüne aşırı tepki verirler (görsel olarak oldukça uyarıcı bir sınıftan çekilirler). Aynı zamanda başka bir tür girdiye de yeterince tepki vermiyorlar (sözlü talimatları duymuyorlar).
Ebeveynler için; karışık duyusal profile sahip çocuklar kendilerini tahmin edemeyeceklerini uzun yıllardır deneyimlediğim klinik tecrübemle söyleyebilirim. Ancak bir Ergoterapist; çocuğun; genç; yetişkin veya yaşlı bir bireyin bireysel ihtiyaçlarının nüansları hakkında bilgi sağlayabilir. Ayrıca gün boyunca en iyi durumda kalmasını sağlayacak özel müdahaleler ve öneriler sunabilir. Verdiğim genel önerilere ek çocuğunuza özgü öneriler almanız fayda sağlayacaktır.
Sorumluluk Reddi: Uzman Ergoterapist Sefa Turan tarafından oluşturulan bu içerikler tıbbi tavsiyenin yerine geçmeyi amaçlamamıştır. Çocuğunuzun; kendinizin veya bir aile üyenizin sağlığı hakkında herhangi bir sorunuz veya endişeniz varsa; her zaman doktorunuzdan veya sağlık uzmanından destek alın. Bu kanaldaki içerik; bir uzmanının size özel tavsiyesinin yerine geçmez veya yerini almaz. Bir uzmanının sizin durumunuza özel tavsiyesini asla göz ardı etmeyin veya bu sayfada gördüğünüz bir şey nedeniyle profesyonel tıbbi tavsiye almayı ertelemeyin.[/size][/size]
Duyu bütünleme bozukluğu olan bir bireyin belirli bir tür olumsuz duyusal uyarıya (veya bunların yokluğuna) tepki verme şekli çok çeşitlidir. Bazıları geri çekilebilir; bazıları bilinçli ya da bilinçaltı başa çıkma mekanizmalarını kullanabilir; bazıları ise kendilerini bölgeden tamamen uzaklaştırabilir. Bazı durumlarda saldırganlığa; aşırı tepkilere veya sürekli sizin ile olmak isteme gibi davranışlara da yol açabilir. Bunun nedeni genellikle kişinin çevresinden bunalmış hissetmesi veya duyusal girdiden kaçamayacağını hissetmesidir. Duyu bütünleme bozukluğu ve saldırgan; yoğun hareketli veya aşırı tepkili davranışlar hakkında daha fazla bilgi edinmek ve yardımcı olacak bazı yararlı proaktif stratejileri keşfetmek için okumaya devam edin.
Duyusal İşlemleme Bozukluğu ve Agresif Davranış
Duyu bütünleme bozukluğu ile agresif; yoğun hareket ya da sürekli tepkiler arasında karmaşık bir ilişki vardır. Duyu bütünleme bozukluğu olan bazı kişilerin; başkalarının bu kadar bunaltıcı bulmayacağı belirli uyaranlara yanıt olarak öfkeyle; yoğun ve sürekli tepki verme olasılığı daha yüksek olabilir. Bu bireyler duygularını düzenlemede zorluk yaşayabilir ve genellikle patlamalara; insanlarla karşı yoğun ve sürekli tepkilere daha yatkın olabilirler.
Örneğin; duyu bütünleme bozukluğu olan bir çocuk; çok fazla gürültü veya uyarılma karşısında bunalmış hissedebilir bu da hayal kırıklığına ve öfkeye yol açabilir. Başka bir çocuk yoğun duyusal girdi arayışı nedeniyle sürekli hareket etme isteği veya enerjisi yüksek davranışlar sergileyebilir bunlarda diğer insanlar tarafından saldırgan davranışlar olarak nitelendirilir.
Kimileri bu durumu anlamayacak bu yüzden Saldırganlık kelimesine daha yakından bakalım. Merriam-Webster; saldırganlığı “güç içeren bir eylem veya prosedür” ve “düşmanca” olarak tanımlıyor. Bu tanımın içermediği şey özel niyettir. Bu önemlidir; çünkü duyu bütünleme bozukluğu olan çocukların saldırganlıkları genellikle harekete geçmenin sonucu değil; etraflarındaki duyusal çevreye verilen bir tepkidir. Bu yüzden sizlere veya çevrelerine verdikleri rahatsız edici davranışlar duyusal girdilere karşı verilmektedir. Bu davranışları anlamak için tetikleyicileri belirlemek gerekmektedir.
Tetikleyicileri Belirleme
Çocuğunuzun yoğun davranışları arttığı zaman ve yer hakkındaki bilgileri gözlemleyin ve kaydedin. Aceleniz olduğunda markette mi oluyor? Günün sonunda banyo sırasında mı? Yaygın çevresel kalıplara dikkat edin. Bunlar tetikleyici olabilir. Tetikleyiciler çocuktan çocuğa büyük farklılıklar gösterse de bazı yaygın tetikleyiciler şunlardır:
• Sırada beklemek (insanlar çok yakın; hareket alanı sınırlı)Bunları tespit etmeniz başvurduğunuz Ergoterapist ile görüşmenizde kendinizi ifade etmenizi artıracak hemde çocuğunuza nasıl davranacağınız konusunda yardım olacaktır.
• Planlardaki değişiklikler (ortam ve senaryo çocuğunuzun beklediğinden farklıysa)
• Doktoru veya dişçiyi ziyaret etmek (ne tür dokunsal girdi beklendiğini veya bundan sonra ne olacağını bilmemek)
• Giyinmek (rahatsız edici çeşitli dokulara tahammül etme ihtiyacı)
• Doğum günü partileri veya tatil kutlamaları gibi etkinlikler (çok fazla gürültü; görsel uyarım ve çok sayıda insanla küçük bir alanda gezinmek)
• Alışveriş (parlak ışık; çeşitli sesler ve hareket)
• Akşam yemeği zamanı (yemek kokuları ve dokuları; sınırlı hareket fırsatları)
• Banyo zamanı (suyun hissi ve sıcaklığı; küçük bir banyoda yankılanan gürültü)
Ebeveynler Nasıl Müdahale Edebilir?
Çocuğunuzu dünyadaki herkesten daha iyi tanıyorsunuz. Onları harekete geçiren şeyin ne olduğunu anlamaya çalışın. Çocuğunuzun yoğun davranışlar sergilemesine neden olan faktörleri tam olarak belirledikten sonra; onlara aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli şekillerde yardımcı olabilirsiniz:
• Gereksiz tetikleyicilerden kaçının. Okulun ilk günü olduğunu hayal edin. Çocuğunuz günün nasıl geçeceğini; akranlarını göreceğini ve öğretmeniyle tanışacağını heyecanla tahmin ediyor. Gürültüye maruz kaldıklarında agresifleşebileceklerini zaten belirlediyseniz otobüste gürültü önleyici kulaklık kullanmalarına izin verin. Bu şekilde çocuk dikkatini okulun ilk gününde ortaya çıkan diğer zorluklara odaklayabilir.Artan Saldırganlığı ve Yoğun Davranışları Önleme Stratejileri
• İleriye dönük plan yapın. Çocuklar yoğun davranışlar gösterdiğinde müdahale etmek için en iyi zaman daha ortaya çıkmadan dır. Bu ne anlama gelir? Çocuğunuzun tetikleyicilerini bildiğiniz için nerede yardıma ihtiyaç duyacaklarını tahmin edebilirsiniz. Örneğin; dişçi muayenehanesindeki bekleme odasındayken ayıya sımsıkı sarılmayı ve örnek göbek nefesi vermeyi teklif edebilirsiniz. Okul konserine mi gidiyorsunuz? Gürültü önleyici kulaklıkları yanınızda getirin ve çıkışa kolay erişilebilen bir koltuk seçin.
• Birlikte öğrenin ve büyüyün. Zamanınız ve alanınız olduğunda; çocuğunuz için zor olabilecek ortamlardan birine çıkın. Okul sonrası koşuşturmaca sırasında markete gitmek yerine sakin bir akşam dışarı çıkmayı deneyin. Stratejileri birlikte uygulayabilir ve küçük kazançlar yaratabilirsiniz.
• Stratejiler kullanın. Çocuğunuzun duyusal uyarımlarla mücadele etmesini kolaylaştıracak onlara özgü müdahaleler; sergileyeceğiniz doğru davranışlar ve çevresel uyarılar için Ergoterapiste başvurun.
İdeal durumda; duyu bütünleme bozukluğu ve saldırgan yada yoğun davranışlardan kaçınmak istersiniz ve bu tamamen mümkün değilse; herhangi bir agresif durumu hızlı bir şekilde etkisiz hale getirebilmek ihtiyacınız varsa aşağıdaki stratejiler yardımcı olabilir.
Öncelikle Etkili Dil Sağlayın
Bir çocuk ihtiyaçlarını iletemediğinde sıklıkla daha karmaşık ve agresif davranır. Çocuğunuz düzene girerken; birlikte biraz dil geliştirmek için bir dakikanızı ayırın. Mutlu olduğunuzda; bunaldığınızda veya kızdığınızda vücudunuzun nasıl hissettiği hakkında konuşun. Çocuklar genellikle bu konuda yaratıcı ve benzersiz bir anlayışa sahiptir. Koordineli destek için veya çocuğunuz sözel konuşamıyorsa farklı ortamlarda tutarlı bir program kullanmak çocuğunuzun becerilerini genelleştirmesine yardımcı olacaktır.
Sonrasında uyarı ve yönlendirme
Bir ebeveyn olarak çocuğunuzun duyusal dünyasına dair rehberi olacaksınız. İstenmeyen bir davranış sergilediklerinde bunu olumlu bir şekilde fark edip kabul edin ve ardından onu daha anlamlı bir şeye yönlendirin.
Örneğin; “Gömleğini ısırdığını fark ettim ve bu sakinleşmene yardımcı oluyor. Bunun yerine ne çiğnemek istersiniz; çıtır granola mı; yoksa kereviz sapı mı?” Yönlendirme aynı zamanda bir arkadaşınızı itmek yerine en sevdiğiniz peluş hayvana sarılmayı önermek veya ev ödevi yaparken hayal kırıklığına uğradıklarında bir şeyleri fırlatmak yerine sandalyeleri itmeye yardım etmek anlamına da gelebilir.
Doğru ve kontrollü seçimler sağlayın
Kontrollü seçimler; herhangi bir ebeveyn için çeşitli sorunları çözmek için kullanılabilecek etkili bir araçtır. Bu aracı; duyusal işlemleme bozukluğunu ve saldırgan davranışları çözmeye çalışırken de kullanabilirsiniz. Bu; halihazırda ebeveynlerin onayladığı iki veya daha fazla seçeneğin sunulmasını içerir. Seçimler bunalmayı azaltır ve çevrelerindeki duyusal ortam kaotik hissettiğinde çocuğa kontrol hissi verir.
Gün boyunca kontrollü seçenekler sunmaya çalışın (bir kitap mı yoksa renkli bir kitap mı okumak istersiniz) ve yavaş yavaş zorlu anlarda bunları sunmaya başlayın (el arabasıyla yürümeyi mi yoksa ayıya sarılmayı mı denemek istersiniz?).
Son önerim Ergoterapiste başvurun
Ergoterapistler; duyu sistemlerinin her birinin ve çocuğun farklı türdeki girdilere nasıl tepki verdiği hakkında ayrıntılı bilgi sağlayan değerlendirmeler kullanır. Bazı çocuklar tek bir girdi türüne aşırı tepki verirler (görsel olarak oldukça uyarıcı bir sınıftan çekilirler). Aynı zamanda başka bir tür girdiye de yeterince tepki vermiyorlar (sözlü talimatları duymuyorlar).
Ebeveynler için; karışık duyusal profile sahip çocuklar kendilerini tahmin edemeyeceklerini uzun yıllardır deneyimlediğim klinik tecrübemle söyleyebilirim. Ancak bir Ergoterapist; çocuğun; genç; yetişkin veya yaşlı bir bireyin bireysel ihtiyaçlarının nüansları hakkında bilgi sağlayabilir. Ayrıca gün boyunca en iyi durumda kalmasını sağlayacak özel müdahaleler ve öneriler sunabilir. Verdiğim genel önerilere ek çocuğunuza özgü öneriler almanız fayda sağlayacaktır.
Sorumluluk Reddi: Uzman Ergoterapist Sefa Turan tarafından oluşturulan bu içerikler tıbbi tavsiyenin yerine geçmeyi amaçlamamıştır. Çocuğunuzun; kendinizin veya bir aile üyenizin sağlığı hakkında herhangi bir sorunuz veya endişeniz varsa; her zaman doktorunuzdan veya sağlık uzmanından destek alın. Bu kanaldaki içerik; bir uzmanının size özel tavsiyesinin yerine geçmez veya yerini almaz. Bir uzmanının sizin durumunuza özel tavsiyesini asla göz ardı etmeyin veya bu sayfada gördüğünüz bir şey nedeniyle profesyonel tıbbi tavsiye almayı ertelemeyin.[/size][/size]