Antisosyal Kişilik Bozukluğu
Kişilik bozuklukları; ilişki sürdürmede sorun yaşama; olumlu benlik bilincinde ya da sosyal ve mesleki işlevsellikte bozulmaya yol açan davranış örüntüleridir. Bu davranış örüntüleri bireye yaşamında birçok olumsuz sonuç yaratmasına rağmen katı; kalıplaşmış durumdadır ve yıllarca sürer. Bu kişilik problemleri duygularda; ilişkilerde; dürtü kontrolünde ve bilişte etkilidir. Kişilik bozuklukları DSM-V’de üç küme halinde sınıflandırılmıştır. Antisosyal kişilik bozukluğu dramatik/değişken küme olarak adlandırılan B kümesi altındadır. Bireyin antisosyal kişilik bozukluğu tanısı alması için en az 18 yaşında olması gerekir. Bu kişiler başkalarının haklarını umursamama ve çiğneme davranış örüntüleriyle bilinirler. Tutuklanmalarına yol açacak davranışlarda bulunurlar; yasalara uymakta zorlanırlar. Başkalarının güvenliğini umursamazlar. Yalan söyleme; sık sık kavga etme; başkalarının güvenliğini umursamama gibi özellikler gösterebilirler. Sürekli bir iş sahibi olmama ve sorumsuzluk gösterebilirler. Başkalarını incitmeleri konusunda pişmanlık duymazlar. Dürtüsel davranışları söz konusudur. Antisosyal kişilik bozukluğu tanısı alabilmesi için kişinin bu belirtilerden en az üçünü 15 yaşından itibaren karşılıyor olması gerekmektedir. 15 yaşından öncede davranım bozukluğuna ilişkin kanıtlar gösterirler. Antisosyal kişilik bozukluğu olan bireylerde görülebilecek ortak özelliklerden biri de çoğunlukla birden fazla cinsel partnere sahip olmalarıdır. Genellikle partnerlerinin ihtiyaç ve duygularıyla ilgilenmezler.
Antisosyal kişilik bozukluğu erkeklerde kadınlara göre daha fazla karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca genç yaşlarda daha yaygındır. Bu bireylerin çoğu eş zamanlı olarak başka bir bozukluğun da tanı kriterini karşılamaktadırlar. En sık rastlanan eş zamanlı tanı ise madde ve alkol bağımlılığıdır.
Antisosyal kişiliik bozukluğunda genetik; psikosoyal ve sosyokültürel etkenlerin rolü bulunmaktadır. Antisosyal kişilik bozukluğu ve madde kullanımı için genetik bir risk söz konusu olabilir. Kişi antisosyal davranışa genetik bir yatkınlık gösteriyorsa çevresel faktörler semptomları ortaya çıkarabilir. Büyüme ortamında yetersiz sevgi ve şefkat; tutarsız ebeveyn davranımları; yoksulluk ve şiddete maruz kalma; ebeveynlerin suç işleme ve madde kullanımı koşullarında antisosyal davranışlar öngörülebilir. Biyolojik araştırmalara göre ise antisosyal kişilik bozukluğunun frontal ve prefrontal lobda gözlenen disfonksiyon; yüksek düzeyde testesteron ve düşük serotonin düzeyi ile ilişki olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca antisosyal kişilik bozukluğu olan bireylerin olmayan bireylere göre duygusal zeka becerilerinin daha zayıf olduğu bulunmuştur.
Kişilik bozukluğuna sahip olan bireylerin genellikle psikoterapiye gelme nedenleri kişilik bozuklukları dışında kalan durumlardır. Örneğin antisosyal kişilik bozukluğunda bu durum alkol kullanım bozukluğu ya da madde kullanımı olabilir. Kişilik bozukluklarının tedavisinde; ergenlik öncesinde davranım bozukluğu olan çocuklar için aile terapileri; ebeveyn eğitim programları etkili olabilmektedir. Kişilik bozukluklarının kökleşmiş uyumsuz inançlara dayandığını varsayan bilişsel-davranışçı terapiler; kişinin çocukluk problemlerine bakışını değiştirmeyi amaçlayan psikodinamik terapiler; sosyal ve kişilerarası becerilerin gelişmesine odaklanan; kişiye günlük problemleri ele alırken etkili ve sosyal olarak kabul edilebilir yolları kullanmayı öğretme; şiddet ve öfkenin yönetimi programları kullanılabilir.
Kaynakça
Alpay; E. H. (2006). Antisosyal kişilik bozukluğu tanısı almış bireylerin kullandıkları savunma mekanizmaları.
Amerikan Psikiyatri Birliği; (2014). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı (DSM-5); Tanı ölçütleri el kitabı. (Çev: Köroğlu;E.) Ankara: Hekimler Yayın Birliği. (Özgün çalışma 2013)
Kring; A. M.; Davison; G. C.; Neale; J. M.; & Johnson; S. L. (2007). Abnormal psychology (12th ed.). John Wiley & Sons Inc.
Meloy; J. R.; & Yakeley; A. J. (2011). Antisocial personality disorder. A. A; 301(2).
Sardoğan; M. E. & Kaygusuz; C. (2006). Antisosyal Kişilik Bozukluğu Tanısı Almış ve Almamış Olan Bireylerin Duygusal Zeka Düzeyleri Açısından İncelenmesi. Ege Eğitim Dergisi; 7 (1); 85-102. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/egeefd/issue/4916/67287
Antisosyal kişilik bozukluğu erkeklerde kadınlara göre daha fazla karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca genç yaşlarda daha yaygındır. Bu bireylerin çoğu eş zamanlı olarak başka bir bozukluğun da tanı kriterini karşılamaktadırlar. En sık rastlanan eş zamanlı tanı ise madde ve alkol bağımlılığıdır.
Antisosyal kişiliik bozukluğunda genetik; psikosoyal ve sosyokültürel etkenlerin rolü bulunmaktadır. Antisosyal kişilik bozukluğu ve madde kullanımı için genetik bir risk söz konusu olabilir. Kişi antisosyal davranışa genetik bir yatkınlık gösteriyorsa çevresel faktörler semptomları ortaya çıkarabilir. Büyüme ortamında yetersiz sevgi ve şefkat; tutarsız ebeveyn davranımları; yoksulluk ve şiddete maruz kalma; ebeveynlerin suç işleme ve madde kullanımı koşullarında antisosyal davranışlar öngörülebilir. Biyolojik araştırmalara göre ise antisosyal kişilik bozukluğunun frontal ve prefrontal lobda gözlenen disfonksiyon; yüksek düzeyde testesteron ve düşük serotonin düzeyi ile ilişki olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca antisosyal kişilik bozukluğu olan bireylerin olmayan bireylere göre duygusal zeka becerilerinin daha zayıf olduğu bulunmuştur.
Kişilik bozukluğuna sahip olan bireylerin genellikle psikoterapiye gelme nedenleri kişilik bozuklukları dışında kalan durumlardır. Örneğin antisosyal kişilik bozukluğunda bu durum alkol kullanım bozukluğu ya da madde kullanımı olabilir. Kişilik bozukluklarının tedavisinde; ergenlik öncesinde davranım bozukluğu olan çocuklar için aile terapileri; ebeveyn eğitim programları etkili olabilmektedir. Kişilik bozukluklarının kökleşmiş uyumsuz inançlara dayandığını varsayan bilişsel-davranışçı terapiler; kişinin çocukluk problemlerine bakışını değiştirmeyi amaçlayan psikodinamik terapiler; sosyal ve kişilerarası becerilerin gelişmesine odaklanan; kişiye günlük problemleri ele alırken etkili ve sosyal olarak kabul edilebilir yolları kullanmayı öğretme; şiddet ve öfkenin yönetimi programları kullanılabilir.
Kaynakça
Alpay; E. H. (2006). Antisosyal kişilik bozukluğu tanısı almış bireylerin kullandıkları savunma mekanizmaları.
Amerikan Psikiyatri Birliği; (2014). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı (DSM-5); Tanı ölçütleri el kitabı. (Çev: Köroğlu;E.) Ankara: Hekimler Yayın Birliği. (Özgün çalışma 2013)
Kring; A. M.; Davison; G. C.; Neale; J. M.; & Johnson; S. L. (2007). Abnormal psychology (12th ed.). John Wiley & Sons Inc.
Meloy; J. R.; & Yakeley; A. J. (2011). Antisocial personality disorder. A. A; 301(2).
Sardoğan; M. E. & Kaygusuz; C. (2006). Antisosyal Kişilik Bozukluğu Tanısı Almış ve Almamış Olan Bireylerin Duygusal Zeka Düzeyleri Açısından İncelenmesi. Ege Eğitim Dergisi; 7 (1); 85-102. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/egeefd/issue/4916/67287