Pozitif Ergenlik İçin Ailelere Öneriler
Çocuklarda ve Ergenlerde Olumlu Davranışı Geliştirmek İçin Öneriler
Olumlu davranış geliştirme aşamasında ebeveynlerin çocuklarını tanımaları ve özelliklerini bilmeleri gerekir. Özellikle çocukların yaşlarına uygun gelişim süreçlerini; muhtemel duygu ve düşüncelerini bilmek önemlidir. Çocuk ve ergen bireylerde olumlu davranış basamaklarını geliştirmede aşağıdaki önerileriden faydalanılabilir.
Ebeveynin kararlı ve tutarlı davranışları çocuğa iyi ve net bir mesaj verir.
Çocuğun duygu ve düşüncelerini paylaşmasına izin verilmedilir.
Çocuğun sosyalleşmesine imkan sağlanmalıdır.
Çocuğun kendisini ifade etmesine destek olunmalıdır.
Çocuğu iyi gözlemlemek ve duygu-davranış değişikliklerinin farkında olabilmeyi sağlar.
Çocukların olumlu davranışlar edinmesinde önemli bir koşul da; çevresinde bu olumlu davranışları görmeleridir.Çocuk hangi davranışın iyi; hangi davranışın kötü olduğunu anlamasında çevrede gördükleri çok önemlidir. Örneğin; çocuğa model olabilecek aile üyeleri ‘’telefonu’’ kontrolsüz ve bozukluk düzeyinde kullanıyorsa; çocuk bu problemli ‘’telefon’’ kullanımını normal ve iyi bir davranış olarak tanımlayabilir. Bu yüzden; çocuğun olumlu davranış sergileyen aile bireylerini görmesine ihtiyacı vardır. ‘’Az nasihat; çok model (örnek)’’ anlayışıyla ilerlenmelidir.
Geliştirilmek istenen davranışın; neden önemli olduğunu açıklanması davranışın öğrenilmesine yardımcı olacaktır. Buna karşın; ortadan kaldırılmak istenen davranışların; neden iyi olmadığının açıklanması da; bu davranışın ortadan kaldırılmasına pozitif katkı sağlayacaktır.
Davranış kazandırmada; ‘’emir ve eleştiri’’ içerikli kullanımlar ve ifadeler pozitif davranışların geliştirmesinde bir engeldir. ‘’Alternatifler ve seçme hakkı sunma; davranışı tanımlama; içten ve empatik tutum gösterme’’ gibi demokratik ve insancıl bir dil kullanımı davranış geliştirmede pozitif katkı sağlamaktadır.
Kazandırılacak davranışla ilgili çocukta sorgulamaya olanak sağlama ; çocuğun davranış üzerinde düşünmesine yardımcı olacaktır. Bu davranış neden önemli? Bu davranış yapılmasa ne olur? gibi sorular ikilem oluşturma ve davranışı eleştirel değerlendirme açısından önemlidir
Tutarlı ve kararlı bir duruş; davranış geliştirme açısından çok önemlidir. Hedeflenen davranışın zaman zaman yapılmasına gerek olmadığı göstermek; çocuğun o davranışa ilişkin terk edilebileceği şeklinde yorumlamasına neden olabilir. Örneğin; yatmadan önce diş fırçalama davranışını; ‘’bugün fırçalamaya gerek yok; şekerli şeyler yemedin zaten’’; ‘’çok uykun var; sabah fırçalarsın’’ gibi ifadelerle ertelendiğinde; çocuğun diş fırçalama davranışını kazanması zor olabilir.
Ailenin davranış rehberliği yapması önemlidir. Hangi ortamlarda hangi davranışlar olumlu ya da olumsuz olduğunu çocuklar bilmeyebilir. Bu yüzden zaman zaman çocuklara davranış rehberliği yapılması gerekebilir.
Çocukların davranışlarına ilişkin geribildirim verilebilir. Özellikle pozitif ve içten bir dille; davranışlar değerlendirilebilir. Davranışla ilgili olumsuz bir durum hissettiğinizde; ‘’başka nasıl olabilir?’ ; ‘’bu durumu sen değil arkadaşın yaşasaydı ona nasıl davranması gerektiğini söylerdin? gibi sorularla alternatif davranışların ipuçları verilebilir.
Kendi yaşantınızdan ya da başkalarının yaşantılarından örnek yaşantılar verilebilir. Örnek olarak verilen yaşantı ve davranışlar tartışılarak olumlu ve olumsuz davranışlar konusunda çocukta farkındalıklar kazandırılabilir. Kitap ya da çizgi film kahramanlarının davranışları üzerine tartışmalar yapılabilir. “Doğru ve yanlış olan davranışları belirleme”; “karakter ve kahramanların başka nasıl davranabileceğini ifade etme” gibi çalışmalar çocuklarla yapılabilir.
Etkin dinleyebilmek olumlu iletişim kurmanın temelini oluşturur. “Hadi” ler; “ Şimdi işim var” lar nedeniyle dinleme atlanıyor olabilir. Kimi zaman bize anlatmak istediklerini; bir şeylere yetişebilmek adına durdurduğumuz zamanlar çocuklarımıza nasıl mesajlar veriyor olabiliriz? Çocuklar anlatmaya çok müsaittirler ve bunu yaptıkları zaman sadece dinlemek gerekir. Etkin dinlediğiniz zaman; gerçekten neler olduğunu öğrenebilirsiniz.
Olumlu davranış geliştirme aşamasında ebeveynlerin çocuklarını tanımaları ve özelliklerini bilmeleri gerekir. Özellikle çocukların yaşlarına uygun gelişim süreçlerini; muhtemel duygu ve düşüncelerini bilmek önemlidir. Çocuk ve ergen bireylerde olumlu davranış basamaklarını geliştirmede aşağıdaki önerileriden faydalanılabilir.
Ebeveynin kararlı ve tutarlı davranışları çocuğa iyi ve net bir mesaj verir.
Çocuğun duygu ve düşüncelerini paylaşmasına izin verilmedilir.
Çocuğun sosyalleşmesine imkan sağlanmalıdır.
Çocuğun kendisini ifade etmesine destek olunmalıdır.
Çocuğu iyi gözlemlemek ve duygu-davranış değişikliklerinin farkında olabilmeyi sağlar.
Çocukların olumlu davranışlar edinmesinde önemli bir koşul da; çevresinde bu olumlu davranışları görmeleridir.Çocuk hangi davranışın iyi; hangi davranışın kötü olduğunu anlamasında çevrede gördükleri çok önemlidir. Örneğin; çocuğa model olabilecek aile üyeleri ‘’telefonu’’ kontrolsüz ve bozukluk düzeyinde kullanıyorsa; çocuk bu problemli ‘’telefon’’ kullanımını normal ve iyi bir davranış olarak tanımlayabilir. Bu yüzden; çocuğun olumlu davranış sergileyen aile bireylerini görmesine ihtiyacı vardır. ‘’Az nasihat; çok model (örnek)’’ anlayışıyla ilerlenmelidir.
Geliştirilmek istenen davranışın; neden önemli olduğunu açıklanması davranışın öğrenilmesine yardımcı olacaktır. Buna karşın; ortadan kaldırılmak istenen davranışların; neden iyi olmadığının açıklanması da; bu davranışın ortadan kaldırılmasına pozitif katkı sağlayacaktır.
Davranış kazandırmada; ‘’emir ve eleştiri’’ içerikli kullanımlar ve ifadeler pozitif davranışların geliştirmesinde bir engeldir. ‘’Alternatifler ve seçme hakkı sunma; davranışı tanımlama; içten ve empatik tutum gösterme’’ gibi demokratik ve insancıl bir dil kullanımı davranış geliştirmede pozitif katkı sağlamaktadır.
Kazandırılacak davranışla ilgili çocukta sorgulamaya olanak sağlama ; çocuğun davranış üzerinde düşünmesine yardımcı olacaktır. Bu davranış neden önemli? Bu davranış yapılmasa ne olur? gibi sorular ikilem oluşturma ve davranışı eleştirel değerlendirme açısından önemlidir
Tutarlı ve kararlı bir duruş; davranış geliştirme açısından çok önemlidir. Hedeflenen davranışın zaman zaman yapılmasına gerek olmadığı göstermek; çocuğun o davranışa ilişkin terk edilebileceği şeklinde yorumlamasına neden olabilir. Örneğin; yatmadan önce diş fırçalama davranışını; ‘’bugün fırçalamaya gerek yok; şekerli şeyler yemedin zaten’’; ‘’çok uykun var; sabah fırçalarsın’’ gibi ifadelerle ertelendiğinde; çocuğun diş fırçalama davranışını kazanması zor olabilir.
Ailenin davranış rehberliği yapması önemlidir. Hangi ortamlarda hangi davranışlar olumlu ya da olumsuz olduğunu çocuklar bilmeyebilir. Bu yüzden zaman zaman çocuklara davranış rehberliği yapılması gerekebilir.
Çocukların davranışlarına ilişkin geribildirim verilebilir. Özellikle pozitif ve içten bir dille; davranışlar değerlendirilebilir. Davranışla ilgili olumsuz bir durum hissettiğinizde; ‘’başka nasıl olabilir?’ ; ‘’bu durumu sen değil arkadaşın yaşasaydı ona nasıl davranması gerektiğini söylerdin? gibi sorularla alternatif davranışların ipuçları verilebilir.
Kendi yaşantınızdan ya da başkalarının yaşantılarından örnek yaşantılar verilebilir. Örnek olarak verilen yaşantı ve davranışlar tartışılarak olumlu ve olumsuz davranışlar konusunda çocukta farkındalıklar kazandırılabilir. Kitap ya da çizgi film kahramanlarının davranışları üzerine tartışmalar yapılabilir. “Doğru ve yanlış olan davranışları belirleme”; “karakter ve kahramanların başka nasıl davranabileceğini ifade etme” gibi çalışmalar çocuklarla yapılabilir.
Etkin dinleyebilmek olumlu iletişim kurmanın temelini oluşturur. “Hadi” ler; “ Şimdi işim var” lar nedeniyle dinleme atlanıyor olabilir. Kimi zaman bize anlatmak istediklerini; bir şeylere yetişebilmek adına durdurduğumuz zamanlar çocuklarımıza nasıl mesajlar veriyor olabiliriz? Çocuklar anlatmaya çok müsaittirler ve bunu yaptıkları zaman sadece dinlemek gerekir. Etkin dinlediğiniz zaman; gerçekten neler olduğunu öğrenebilirsiniz.