Bel kayması tıbbi dilde spondilolistezis; omurga kemiklerinin bir biri üzerinde kaymasıdır. Bu kayma çeşitli nedenlerle olabilir. Yaşa bağlı dejenerasyon ve kireçlenme ile görülen dejeneratif spondilolistezis; genellikle ileri yaşlarda görülür. Omurgada bir kırık görülmez. İstmik tipte ise omurganın istmus denen arka elemanlarında zayıflık yada kırık vardır. Bu zayıflık bazen doğumda mevcuttur. Travmatik tipte ise; karşılaşılan bir trafik kazası; yüksekten düşme gibi ciddi bir kaza neticesinde omurganın arka elemenlarında kırık neticesinde omurga kayması olabilir.
Bel kayması olan hastalarda en sık bulgu bel ağrısı olsa da; omuriliğin ve sinirlerin sıkışmasına bağlı olarak bacaklarda kuvvetsizlik ve duyu kayıpları da gelişebilir. Genellikle omurga içinden geçen sinirlerde sıkışma görülür. Genellikle yürüme mesafesi kısalır. Hastalar yürüyünce artan bel ağrısı ile birlikte; bacaklarda uyuşma karıncalanma ve yanma hissi de ortaya çıkar.
Bel kaymasında ayırıcı tanı
Hekim muayenesi ile; genellikle manyetik rezonans (MR) görüntüleme; bilgisayarlı tomografi (BT) görüntüleme; rontgen ve başka yöntemlerle ayırıcı tanı hedeflenir.
Bel kaymasında tedavi
Bel kayması tedavisi öncelikle kapsamlı bir değerlendirme ve tanı neticesinde planlanmalıdır. Nörolojik defisiti olmayan; yürüme mesafesi uzun olan ve ağrıları çok olmayan hastalara yatak istirahati; ilaç tedavileri; korse tedavileri; fizyoterapi yöntemleri; enjeksiyonlar ve algolojik yöntemler uygulanabilir. Yürüme mesafesi kısalmış; yürümeye başlayınca kısa mesafede ağrısı; uyuşması; yanması ve iğnelenmeleri başlayan hastalar ile ileri nörolojik defisiti veya şiddetli ağrıları olan hastalara ameliyat gerekir. Kaymanın derecesi; eşlik eden omurga kırıkları ve fıtıklar ile hastanın eşlik eden diğer hastalıkları ameliyat planlamada önemlidir.
Osteopati ve manuel terapi
Osteopatik tedavide; dokulardaki hareket kısıtlılıklarının düzeltilmesi; dolaşımın düzenlenmesi ve sıvı akışının önündeki engellerin ortadan kaldırılması ile tedaviye elverişli ortamında oluşturulması hedeflenmektedir. Osteopati vücuda daha geniş hareket kabiliyetini sağlayarak bu kısıtlanmış alanı serbest bırakıp vücudun kendini yeniden iyileştirmesine olanak sağlar. Çevre dokuların gevşetilmesi; dolaşımın artırılması; eklem blokajlarının açılarak fıtığın iyileştirilmesi asıl hedeftir.
Spondiloliztezis için tıbbi literatürde manipülasyonun kaymayı azaltabileceğine veya aktif bir bölgenin iyileşmesine neden olabileceğine dair kanıt bulunmadığına dikkat çekmek isterim. Ancak; manipülasyonun genellikle hasta için geçici ağrı kesici sağlayacağını gösteren bazı vaka çalışmaları vardır. Bunun nedeni; uygun manipülasyon tedavisinin; faset eklemleri dahil olmak üzere çeşitli omurga yapıları üzerindeki stresin neden olduğu bel ağrısı gibi spondilolizin birçok yan etkisini hafifletebilmesidir.
Fizik Tedavi
Ağrıya neden olan bir aktiviteden hemen sonra ağrıyı veya rahatsızlığı gidermek için buz kullanılır. Kasları gevşetmek; kan akışını ve iyileşme ortamını desteklemek için ısı; ultrason ve elektroterapi modeliteleri kullnılır.
Özellikle hamstring ve iliopsoas germe eğzersizlerini içeren bir eğzersiz protokolü uygulanmalıdır.
Boyunda dar kanal (servikal dar kanal; servikal spondiloz) omurga kanalının boyun bölgesinde yaşla izlenen dejeneratif değişikliklere bağlı olarak daralmasını tarif eder. Omurga kemiğinin faset eklem adlandırılan kısımları hem de omurga kanalının içerisindeki ligamentum flavum adı verilen ligamanların (bağ dokusu) ve yumuşak dokuların normalde olduğundan daha fazla kalınlaşarak ve büyüyerek omurilik ve sinirleri sıkıştırması neticesinde görülür. Omurga kemikleri arasındaki kireçleşmiş fıtıklaşan kıkırdaklar da pek çok zaman kanalın daralmasında katkıda bulunur. Bu darlığın omuriliği ve omurilikten çıkan sinirleri sıkıştırıp ezmesi sonucu hastalarda pek çok şikayete ve nörolojik bulguya sebep olur.
En sık görülen yakınım boyun ağrısıdır. Bu daha çok; omurganın dejenere olması ile ilişkilidir. Bir süre sonra boyun ağrısını; omurilik ve sinirlerin sıkışmasına bağlı olarak kollarda kuvvetsizlik ve duyu kayıpları izler. Özellikle ellerin kullanılması zorlaşmaya başlar. Hastalar gömlek düğmelerini ilikleyemediklerini; anahtar ile kapıyı açmakta zorlandıklarını hatta yemek yerken çatal kaşığı tutmada problem yaşadıklarını fark ederler. Bunu bacaklardaki güçsüzlük; yürüyüş bozukluğu ve dengesizlik takip eder. Yukarıdakı nörolojik defisitler dışında bazen idrar ve gaita yapma zorlukları da izlenebilir.
Hekim muayenesi çok önemlidir. Sonrasında genellikle manyetik rezonans (MR) görüntüleme istenir. Bu darlığın miktarını; omuriliğin ve sinirlerin durumunu gösterir. Bilgisayarlı tomografi (BT) görüntüleme omurga kemiklerinin durumunu; kalsifikasyonları (kireçlenmeler ve kemikleşmeler) gösterir. Röntgen filmleri de omurganın dizilimigi çok iyi gösterirler. Bunlara ilave elektrofizyolojik çalışmalar gibi başka tetkikler de tanı koymaya ve tedavi planlamasına yardımcıdır.
Boyunda dar kanal tedavisi
Boyunda dar kanal tedavisi öncelikle kapsamlı bir değerlendirme ve tanı neticesinde planlanmalıdır. Hastanın radyolojik tetkikleri yanında gerekirse kan tetkikleri ve kas ve eklem yapıları; hareket açıklıkları incelenir. Ek hastalıkları; özellikle romatolojik hastalıkları ve iyileşmeyi etkileyecek metabolik hastalıkları araştırılır.
Medikal tedavi; ileri nörolojik defisit olmayan ve şiddetli ağrıları olmayan hastalarda geçici rahatlama sağlamak amacıyla denenebilir. Burada yatak istirahati; ilaç tedavileri; korse (boyunluk) tedavileri; fizyoterapi yöntemleri; enjeksiyonlar ve algolojik yöntemler kullanılmaktadır.
Osteopati ve manuel terapi
Vücuttaki eklemler; kemikler; kaslar; bağlar ve fasyaların tedavisini kapsar. Kısıtlanmış eklemlerin fizyolojik hareket açıklığını düzelterek eklemlerin serbestleştirilmesine sağlar. Uzun süreli hareketliliğin onarımı demek aynı zamanda eklemin çevresini saran yumuşak dokuların da tedavi edilmesi anlamına gelmektedir. Osteopatlar; eklemlerdeki hareketliliği ve kanın eklem yerlerine akışını arttırarak ağrının giderilmesini yardımcı olurlar.Spesifik bir osteopati yada manuel terapi yöntemi bu rahatsızlık için literatürde bildirilmemiştir. Hareket etmeyen sistem patolojiktir. Eğer vücudun bir bölümünde kısıtlanma var ise vücudun geri kalanı da buna uyum sağlayarak dengede kalır. Bunun sonucunda enflamasyon; ağrı; tutulmalar ve diğer sağlık sorunları oluşur. Osteopati vücuda daha geniş hareket kabiliyetini sağlayarak bu kısıtlanmış alanı serbest bırakıp vücudun kendini yeniden iyileştirmesine olanak sağlar.Çevre dokuları gevşetilmesi; eklem blokajlarının açılması; tetik noktaların tedavi edilmesi semptomların azalmasına fayda sağlayacaktır.
Fizik Tedavi
Boyundaki sertliği ve spazmı azaltmak ve hareket aralığını arttırmak için tasarlanmış özel tekniklerden oluşan yaygın bir tedavi yöntemidir. Boynunuzdaki kasları ve dokuları rahatlatmayı; güçlendirmeyi ve geliştirmeyi amaçlayan hedefe yönelik egzersizler; buz veya sıcak terapileri ile elektrik stimulasyonu ve ultrason gibi enstrumanları içerir. Özellikle öne doğru eğilmeyi içeren fleksiyon eğzerszileri; havlu yardımı ile yapılacak traksiyon egzersizleri; stabilizasyon egzersizleri tedavi protokolüne eklenmelidir.