Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nedir?
TSSB çok stresli ya da travmatik olaylara karşı insanların geliştirdiği tepkilerdir. Yani kısaca anormal olaylara verilen normal tepkilerdir. Bir araba kazası geçirmek; bir suçun kurbanı olmak; fiziksel ya da cinsel istismara uğramak; doğal afet yaşamak; terör kurbanı olmak ya da başkasının ölümünü izlemek gibi birçok durum travma sonrası stres bozukluğuna sebep olabilir.
TSSB tanısı konması için olaydan 1 ay geçmiş olması gerekmektedir çünkü aslında kişilerin başına gelen olay büyük ve yıkıcı olduğu için buna oluşturulan tepki de aslında normaldir. Bu sebeple kişiye yaşadığı olaydan sonra zaman verilmelidir. 1 ay sonrasında da kişi hala baş edemiyor ise uzmana başvurması teşvik edilir.
TSSB Kendisini Nasıl Gösterir?
Tekrar Yaşantılama: Kişiler başlarına gelen olayları tekrar tekrar yaşamaya başlarlar. Olayı yaşadıkları ana giderler. Kâbuslar görürler. Bu anılar çoğu zaman kişiler olayı hatırlatan bir şey gördüklerinde ya da duyduklarında meydana gelir. Örneğin arkadaşları ile bir ortamda olan kişi ona travmatik anısını hatırlatan bir ses duyduğunda; o kişi artık yanınızda yokmuşçasına o ana gider. Olayı tekrar tekrar deneyimler. Bir kere yaşadığı olay başına pek çok kez gelmiş gibi olur.
Kaçınma: Yaşadıklarını rahatsızlık verici olduğu için TSSB olan kişiler bu anılarını hatırlamamaya çalışırlar. Onlara anılarını hatırlatma riski olan her şeyden uzak durmaya çalışırlar. Uzak durdukları bir kişi olabilir; mekân olabilir. Başkalarına duygusal olarak mesafeli davranabilirler. Bazı rahatsız edici duyguları bastırmak için de alkol ya da maddeye yönelebilirler.
Aşırı Uyarılma: TSSB deneyimleyen kişiler zaman ve mekândan bağımsız olarak kendilerini aşırı öfkeli ve tahammülsüz hissedebilirler. Odaklanma problemleri yaşarlar.
Travma Sonrası Stres Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?
İnsanların başına maalesef zaman zaman kaldırabileceklerinden de fazla felaketler gelmektedir. O anları yaşarken bazı sesler; kokular ve görüntüler deneyimledikleri felaketle eşleşir. Daha sonra o anılardakilere benzer sesler ve görüntüler haddinden fazla rahatsız edici olur.
Bir başka nedeni de güvende hissettikleri evi; kişiyi ya da direkt olarak güven duygularının yıkılmış olmasıdır. Örneğin; evinde iken deprem yaşayan kişi için artık yıkılmış ya da hasar görmüş evi eskisi kadar güvenli değildir. Kişinin duygusal açıdan bir yana somut olarak ta güvenli alanı tahrip olmuştur ya da çok sevdiği yakını tarafından tacize uğrayan birey için tüm güven algısı değişir. Bu durum onları her daim sorgulamaya iter. Eski huzuru bulamayıp devamlı tetikte olurlar. Tekrardan güven duygusunu inşa etmek zorlaşır.
Bilişsel – Davranışçı Terapi Nasıl Yardım Eder?
TSSB tedavisinde terapist danışanlara nefes; gevşeme ve odaklanma becerileri kazandırır. Yaşadıkları anılarla yüzleştirir ve başa çıkma becerileri kazandırır. Maruziyet tekniği ile o anılardaki aşırı uyarılmayı ve gerilimi normalleştirir. Tüm bunları tek başına yaşamayan danışan; yanında terapisti olduğu için güven duyar ve daha sonra yalnızken de bu alıştırmaları daha az stres ve uyarılma ile pratik etme şansına sahip olur.
Olumsuz ve sağlıksız düşünceler yerine yenileri yani sağlıklı olanlar koyulur. TSSB tedavisinde de danışan katılımı çok önemlidir. Özellikle alkol ve madde kullanımı tedaviye büyük ket vurur. Danışanlardan bu gibi sağlıksız alışkanlıklar var ise bırakmaları istenir ve bırakmaları için yardımcı olunur.
Danışanların; terapistin vereceği ödev ve alıştırmalara tam uyum göstermesi beklenir. Terapi yolculuğunda bazı zorlanmalar yaşayan danışanlara terapist yardımcı olur.
TSSB tanısı konması için olaydan 1 ay geçmiş olması gerekmektedir çünkü aslında kişilerin başına gelen olay büyük ve yıkıcı olduğu için buna oluşturulan tepki de aslında normaldir. Bu sebeple kişiye yaşadığı olaydan sonra zaman verilmelidir. 1 ay sonrasında da kişi hala baş edemiyor ise uzmana başvurması teşvik edilir.
TSSB Kendisini Nasıl Gösterir?
Tekrar Yaşantılama: Kişiler başlarına gelen olayları tekrar tekrar yaşamaya başlarlar. Olayı yaşadıkları ana giderler. Kâbuslar görürler. Bu anılar çoğu zaman kişiler olayı hatırlatan bir şey gördüklerinde ya da duyduklarında meydana gelir. Örneğin arkadaşları ile bir ortamda olan kişi ona travmatik anısını hatırlatan bir ses duyduğunda; o kişi artık yanınızda yokmuşçasına o ana gider. Olayı tekrar tekrar deneyimler. Bir kere yaşadığı olay başına pek çok kez gelmiş gibi olur.
Kaçınma: Yaşadıklarını rahatsızlık verici olduğu için TSSB olan kişiler bu anılarını hatırlamamaya çalışırlar. Onlara anılarını hatırlatma riski olan her şeyden uzak durmaya çalışırlar. Uzak durdukları bir kişi olabilir; mekân olabilir. Başkalarına duygusal olarak mesafeli davranabilirler. Bazı rahatsız edici duyguları bastırmak için de alkol ya da maddeye yönelebilirler.
Aşırı Uyarılma: TSSB deneyimleyen kişiler zaman ve mekândan bağımsız olarak kendilerini aşırı öfkeli ve tahammülsüz hissedebilirler. Odaklanma problemleri yaşarlar.
Travma Sonrası Stres Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?
İnsanların başına maalesef zaman zaman kaldırabileceklerinden de fazla felaketler gelmektedir. O anları yaşarken bazı sesler; kokular ve görüntüler deneyimledikleri felaketle eşleşir. Daha sonra o anılardakilere benzer sesler ve görüntüler haddinden fazla rahatsız edici olur.
Bir başka nedeni de güvende hissettikleri evi; kişiyi ya da direkt olarak güven duygularının yıkılmış olmasıdır. Örneğin; evinde iken deprem yaşayan kişi için artık yıkılmış ya da hasar görmüş evi eskisi kadar güvenli değildir. Kişinin duygusal açıdan bir yana somut olarak ta güvenli alanı tahrip olmuştur ya da çok sevdiği yakını tarafından tacize uğrayan birey için tüm güven algısı değişir. Bu durum onları her daim sorgulamaya iter. Eski huzuru bulamayıp devamlı tetikte olurlar. Tekrardan güven duygusunu inşa etmek zorlaşır.
Bilişsel – Davranışçı Terapi Nasıl Yardım Eder?
TSSB tedavisinde terapist danışanlara nefes; gevşeme ve odaklanma becerileri kazandırır. Yaşadıkları anılarla yüzleştirir ve başa çıkma becerileri kazandırır. Maruziyet tekniği ile o anılardaki aşırı uyarılmayı ve gerilimi normalleştirir. Tüm bunları tek başına yaşamayan danışan; yanında terapisti olduğu için güven duyar ve daha sonra yalnızken de bu alıştırmaları daha az stres ve uyarılma ile pratik etme şansına sahip olur.
Olumsuz ve sağlıksız düşünceler yerine yenileri yani sağlıklı olanlar koyulur. TSSB tedavisinde de danışan katılımı çok önemlidir. Özellikle alkol ve madde kullanımı tedaviye büyük ket vurur. Danışanlardan bu gibi sağlıksız alışkanlıklar var ise bırakmaları istenir ve bırakmaları için yardımcı olunur.
Danışanların; terapistin vereceği ödev ve alıştırmalara tam uyum göstermesi beklenir. Terapi yolculuğunda bazı zorlanmalar yaşayan danışanlara terapist yardımcı olur.