Psikolojik Dayanıklılık ve Psikolojik Dayanıklılığın Alt Boyutları
Psikolojik Dayanıklılık
İnsanlar; olumsuz yaşam olayları karşısında zorluk yaşayabilmektedir. Zorlu yaşam olayları karşısında yaşadığı strese rağmen akıl sağlığını koruyabilen insanlar psikolojik dayanıklılığı yüksek olan bireylerdir. Bireyin bu zorlayıcı durum karşısında davranışsal; düşünsel; duygusal tepkileri önemli rol oynamaktadır; bireyin zorlayıcı durumlar karşısında kendini geri çekmesi; pes etmesi ya da bu durumun üzerine gidip sonucu değiştirmesi için gayret göstermesi kişinin psikolojik dayanıklılık düzeyine göre farklılık gösterir.
Literatürde psikolojik dayanıklılık ile ilgili yapılan araştırmalarda psikolojik dayanıklılığı yüksek olan kişilerin yoksulluk; şiddet veya hastalıklar karşısındaki baş etme stratejileriyle üstesinden geldikleri görülmüştür. Psikolojik dayanıklılık düzeyi yüksek olan bireylerin ayrıca iletişim becerilerinin ve problem çözme yeteneklerinin yüksek olduğu da görülmüştür.
Psikolojik dayanıklılık alt boyutları
Kobasa nın varoluşçu kişilik teorisine bakıldığında “stresli yaşam durumları ile karşılaşıldığında bir direnç kaynağı olarak görev yapan kişilik özelliği” olarak ele alınan psikolojik dayanıklılık; kendini adama; kontrol ve meydan okuma boyutlarından oluşmaktadır.
Kontrol
Psikolojik dayanıklılığın alt boyutlarından biri olan kontrol; bireyin yaşamındaki birçok durumu etkileyebileceğine olan inancını ifade eder. Kontrol bireyin yaşamındaki durumları değiştirilebilecek düşünceleri ve eylemleri içerir (Holt; Fine ve Tollefson; 1987). Yaşamda zorluklarla karşılaşıldığında; çözümsüz olmak yerine olayların sonuçlarını etkileyebilme hedefi olan kontrol; disiplin; başarı yönelimli olmayı; özerkliği ve içsel güdülenmeyi; karar verme becerisini; kişisel özgürlük ve seçim yapabilmeyi içermektedir.
Kendini adama
Psikolojik dayanıklılığın diğer bir alt boyutu kendini adamadır. Kişinin sosyal çevreye; işe; aile çevresine; kişilerarası ilişkilere; inançlara ve değerlere olan kendini adaması ve hayatının tüm alanları için geçerlidir. Bu; bireyin stresli yaşam durumlarıyla başa çıkmak için gerekli güç kaynağını oluşturmasını sağlar (Işık; 2006). Kendini adama düzeyi yüksek olan kişiler; kendilerine ve çevrelerine zaman harcamayı bir değer olarak düşünürler; bu nedenle yaptıkları her şeyde meraklarını giderecek; anlamlı şeyler bulabilirler. Kendini adama duygusu yüksek olan bireyler etraflarıyla ve diğer bireylerle uyum içerisindedirler. Bu olumsuz duygu biçimleri; sağlıklı bir şekilde harmanlanarak; ifade edilme biçimini de bünyesinde barındırır.
Meydan okuma
Meydan okuma; psikolojik dayanıklılığın bir diğer alt boyutudur. Değişim günlük yaşamın doğal bir parçası ve güvenliği tehdit eden bir unsur olmaktan çok gelişim için bir uyarıcı özelliği taşır. Meydan okuma özelliğine sahip olan kişiler değişimi; gelişim olarak algıladıkları için yaşadıkları durumları yeniden düzenleyebileceklerine inanmaktadırlar. Bu nedenle ilginç ve çeşitli yaşam tecrübelerine önem verirler.
Psikolojik dayanıklılığın üç alt boyutu olan kontrol; kendini adama; meydan okuma ve bir arada değerlendirildiği zaman bireyin stresinin azaldığı görülmektedir. Ayrıca bu alt boyutların bilişsel değerlendirme ve başa çıkmanın etkisiyle yaşanan stresi aza indirdiği görülmektedir. Kontrol; meydan okuma ve kendini adama; karşılaşılan durumun algılanmasının değiştirilmesi ile stresin etkilerini azaltmayı hem bilişsel değerlendirme hem de başa çıkmanın etkileriyle stresli yaşam durumlarının olumsuz sonuçlarını en aza indirmeyi sağlamaktadır. Kontrol; meydan okuma ve kendini adamanın gerçekleşmediği durumlarda ise “yabancılaşma’’ ortaya çıkmaktadır. Birey bir amaca kendini adamadığında; kendi rahatı ve kendini adadığı durumun sürekliliği için gereken denetimi sağlayamadığında; yaşam olaylarını güvenliğini tehdit eden bir durum olarak algıladığında; kendi benliğine ve içinde yaşadığı çevreye yabancılaşmaktadır.
İnsanlar; olumsuz yaşam olayları karşısında zorluk yaşayabilmektedir. Zorlu yaşam olayları karşısında yaşadığı strese rağmen akıl sağlığını koruyabilen insanlar psikolojik dayanıklılığı yüksek olan bireylerdir. Bireyin bu zorlayıcı durum karşısında davranışsal; düşünsel; duygusal tepkileri önemli rol oynamaktadır; bireyin zorlayıcı durumlar karşısında kendini geri çekmesi; pes etmesi ya da bu durumun üzerine gidip sonucu değiştirmesi için gayret göstermesi kişinin psikolojik dayanıklılık düzeyine göre farklılık gösterir.
Literatürde psikolojik dayanıklılık ile ilgili yapılan araştırmalarda psikolojik dayanıklılığı yüksek olan kişilerin yoksulluk; şiddet veya hastalıklar karşısındaki baş etme stratejileriyle üstesinden geldikleri görülmüştür. Psikolojik dayanıklılık düzeyi yüksek olan bireylerin ayrıca iletişim becerilerinin ve problem çözme yeteneklerinin yüksek olduğu da görülmüştür.
Psikolojik dayanıklılık alt boyutları
Kobasa nın varoluşçu kişilik teorisine bakıldığında “stresli yaşam durumları ile karşılaşıldığında bir direnç kaynağı olarak görev yapan kişilik özelliği” olarak ele alınan psikolojik dayanıklılık; kendini adama; kontrol ve meydan okuma boyutlarından oluşmaktadır.
Kontrol
Psikolojik dayanıklılığın alt boyutlarından biri olan kontrol; bireyin yaşamındaki birçok durumu etkileyebileceğine olan inancını ifade eder. Kontrol bireyin yaşamındaki durumları değiştirilebilecek düşünceleri ve eylemleri içerir (Holt; Fine ve Tollefson; 1987). Yaşamda zorluklarla karşılaşıldığında; çözümsüz olmak yerine olayların sonuçlarını etkileyebilme hedefi olan kontrol; disiplin; başarı yönelimli olmayı; özerkliği ve içsel güdülenmeyi; karar verme becerisini; kişisel özgürlük ve seçim yapabilmeyi içermektedir.
Kendini adama
Psikolojik dayanıklılığın diğer bir alt boyutu kendini adamadır. Kişinin sosyal çevreye; işe; aile çevresine; kişilerarası ilişkilere; inançlara ve değerlere olan kendini adaması ve hayatının tüm alanları için geçerlidir. Bu; bireyin stresli yaşam durumlarıyla başa çıkmak için gerekli güç kaynağını oluşturmasını sağlar (Işık; 2006). Kendini adama düzeyi yüksek olan kişiler; kendilerine ve çevrelerine zaman harcamayı bir değer olarak düşünürler; bu nedenle yaptıkları her şeyde meraklarını giderecek; anlamlı şeyler bulabilirler. Kendini adama duygusu yüksek olan bireyler etraflarıyla ve diğer bireylerle uyum içerisindedirler. Bu olumsuz duygu biçimleri; sağlıklı bir şekilde harmanlanarak; ifade edilme biçimini de bünyesinde barındırır.
Meydan okuma
Meydan okuma; psikolojik dayanıklılığın bir diğer alt boyutudur. Değişim günlük yaşamın doğal bir parçası ve güvenliği tehdit eden bir unsur olmaktan çok gelişim için bir uyarıcı özelliği taşır. Meydan okuma özelliğine sahip olan kişiler değişimi; gelişim olarak algıladıkları için yaşadıkları durumları yeniden düzenleyebileceklerine inanmaktadırlar. Bu nedenle ilginç ve çeşitli yaşam tecrübelerine önem verirler.
Psikolojik dayanıklılığın üç alt boyutu olan kontrol; kendini adama; meydan okuma ve bir arada değerlendirildiği zaman bireyin stresinin azaldığı görülmektedir. Ayrıca bu alt boyutların bilişsel değerlendirme ve başa çıkmanın etkisiyle yaşanan stresi aza indirdiği görülmektedir. Kontrol; meydan okuma ve kendini adama; karşılaşılan durumun algılanmasının değiştirilmesi ile stresin etkilerini azaltmayı hem bilişsel değerlendirme hem de başa çıkmanın etkileriyle stresli yaşam durumlarının olumsuz sonuçlarını en aza indirmeyi sağlamaktadır. Kontrol; meydan okuma ve kendini adamanın gerçekleşmediği durumlarda ise “yabancılaşma’’ ortaya çıkmaktadır. Birey bir amaca kendini adamadığında; kendi rahatı ve kendini adadığı durumun sürekliliği için gereken denetimi sağlayamadığında; yaşam olaylarını güvenliğini tehdit eden bir durum olarak algıladığında; kendi benliğine ve içinde yaşadığı çevreye yabancılaşmaktadır.