D Vitamini ve Covid-19
D vitamini yalnızca bir vitamin değil; aynı zamanda vücutta hormon görevi görmektedir. Deri hücrelerindeki kolesterol benzeri bir madde; güneş ışığından gelen ultraviyole B ışınlarına maruz kaldığında prohormon D vitaminine dönüşür ve bağışıklık sistemimiz başta olmak üzere sağlığımızda çok önemli bir rol oynar. Şu sıralar gündemimizi epey meşgul eden covid-19 hastalığında olduğu gibi. Yapılan çalışmalarda; kandaki D vitamini seviyesinin covid19 hastalığının seyrini belirlediği tespit edilmiştir. D vitamini eksikliği olanlar; covid-19’u daha şiddetli geçirebilmektedir (1;2;3).
Haftada en az 3 kez 10:00-15:00 arası güneş kremi kullanmadan 20 dk yüz; kol ve bacakları güneşlendirmek D vitamini sentezi için yeterlidir. D vitamini ihtiyacımızı %80-100 karşılar.
D VİTAMİNİ HANGİ BESİNLERDE BULUNUR?
D vitaminin D2 ve D3 olmak üzere iki tipi vardır. Güneşle alınabildiği gibi; besinler yoluyla da alınabilmektedir. Bitkisel kaynaklı olan D2 vitamini; yosun ve kültür mantarlarında bulunmaktadır. D3 vitamini ise; özellikle yağlı balıklarda; süt; yumurta sarısı ve karaciğerde bulunur (4).
85 gr pişmiş somon balığı: 238 IU
85 gr sardalya balığı: 408 IU
85 gr konserve ton balığı: 136 IU
85 gr ciğer: 42 IU
1 yumurta sarısı: 25 IU
1 bardak süt: 98 IU
30 gr peynir: 12 IU
1 çay kaşığı tereyağı: 60 IU D vitamini içerir.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ KİMLERDE GÖRÜLEBİLİR?
Güneş görmeyenlerde
50 yaşın üzerinde olanlarda
Epilepsi; kortizon; kolesterol; kemoterapi ilaçları kullananlarda
Sigara içenlerde
Böbrek yetmezliği olanlarda
Tesettürlü kadınlarda
Koyu tenlilerde
Obez bireylerde (obez bireylerde D vitamini vücuttaki yağ hücrelerinde birikir ve vücut tarafından kullanılamaz)
İDEAL D VİTAMİNİ DÜZEYİ NEDİR?
Kandaki D vitamini düzeyi; 10 ng/ml’dan az ise şiddetli D vitamini eksikliği vardır. D vitamini eksikliği olan bireylerde; besinlerle alınan kalsiyum da emilemez. D vitamini eksikliği devam ederse; önce kemiklerde ve kaslarda ağrı; sonra da kemik erimesi başlar. Ayrıca; depresyon gibi ruh hastalıkları da oluşabilir (5).
D vitamini seviyesi 30 ng/ml’den yüksek ise yeterli düzeydedir. En ideal seviye ise 40-60 ng/ml’dir.
Otoimmün hastalığı (haşimoto; tip-1 diyabeti multipl skleroz vb) olanlarda 75-100 ng/ml arasında olması daha uygundur. Osteoporz ve kanser hastalarında ise 60-100 ng/ml arasında olmalıdır.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ NASIL ANLAŞILIR?
D vitamini seviyesinin tespit edilmesi için kanda 25(OH)D3 düzeyi ölçülmelidir. Eksiklik varsa D3 VITAMINI takviyesi kullanılmalıdır. Takviye aldıktan 5-10 gün içinde kandaki D vitamini yükselir. 20 günden sonra biraz düşer ve bu durum daha sonraki 10-15 günlük süreler içinde artarak devam eder. Bu durum kişiden kişiye göre değişebilmektedir bu nedenle D vitamini alındıktan 20 gün sonra kandaki D vitamini tekrar kontrol edilmelidir.
D vitamini takviyesi aşırı dozda alındığında ve kan seviyesi 150 ng/ml üzerinde olduğunda toksik etkiler (kalp ritim bozukluğu; böbrek taşı oluşumu; kusma vb) görülür. Bu nedenle doktor/diyetisyen kontrolünde kullanılmalıdır.
D VİTAMİNİ TAKVİYESİ KULLANIMI NASIL OLMALIDIR?
D vitamini ihtiyacı; yaş; yaşanılan ülke; tesettür durumu gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Diyetsel Referans Alımı ise aşağıdaki gibidir (4).
0-12 ay bebek: 400 IU
1-13 yaş: 600 IU
14-18 yaş: 600 IU
19-50 yaş: 600 IU
51-70 yaş: 600 IU
>70 yaş: 800 IU
Tahlil yaptıramam ve güneşlenemiyorum diyen yetişkin bireyler; Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi’ne göre maksimum 4000 IU takviye kullanabilirler. Fakat; kandaki D vitamini seviyeniz düşükse ve bilmiyorsanız; bu takviye çok da bir şeyi değiştirmeyecektir. Aynı şekilde; kandaki seviyeniz fazla ise de toksik etki oluşabilmektedir. Bu nedenle; önceliğiniz her zaman tahlil yaptırdıktan sonra önerilen dozda takviye kullanmak olmalıdır.
D vitamini; yağda çözünen bir vitamindir bu nedenle takviyelerin daha iyi emilebilmesi için zeytinyağı gibi yağ kaynakları ile birlikte tüketmenizde fayda vardır.
NOT: Böbrek yetmezliği olan hastalarda D vitamini seviyesi farklı değerlendirilir; doktorunuza danışmalısınız.
KAYNAKLAR:
Nutrients. 2020 Apr 2;12(4):988. doi: 10.3390/nu12040988.
Glob Antimicrob Resist. 2020 Sep;22:133-134. doi: 10.1016/j.jgar.2020.05.006.Epub 2020 May 29.
J Infect Public Health. 2020 Oct;13(10):1373-1380. Doi: 10.1016/j.jiph.2020.06.021.Epub 2020 Jun 20.
NIH; Vitamin D Fact Sheet for Health Professionals: https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminD-HealthProfessional/
Özata M. Yaşamı destekleme sanatı. Hayykitap:İstanbul.
Smith M. Contemporary Nutrition 8th Edition. Mc Graw Hill: NewYork
Haftada en az 3 kez 10:00-15:00 arası güneş kremi kullanmadan 20 dk yüz; kol ve bacakları güneşlendirmek D vitamini sentezi için yeterlidir. D vitamini ihtiyacımızı %80-100 karşılar.
D VİTAMİNİ HANGİ BESİNLERDE BULUNUR?
D vitaminin D2 ve D3 olmak üzere iki tipi vardır. Güneşle alınabildiği gibi; besinler yoluyla da alınabilmektedir. Bitkisel kaynaklı olan D2 vitamini; yosun ve kültür mantarlarında bulunmaktadır. D3 vitamini ise; özellikle yağlı balıklarda; süt; yumurta sarısı ve karaciğerde bulunur (4).
85 gr pişmiş somon balığı: 238 IU
85 gr sardalya balığı: 408 IU
85 gr konserve ton balığı: 136 IU
85 gr ciğer: 42 IU
1 yumurta sarısı: 25 IU
1 bardak süt: 98 IU
30 gr peynir: 12 IU
1 çay kaşığı tereyağı: 60 IU D vitamini içerir.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ KİMLERDE GÖRÜLEBİLİR?
Güneş görmeyenlerde
50 yaşın üzerinde olanlarda
Epilepsi; kortizon; kolesterol; kemoterapi ilaçları kullananlarda
Sigara içenlerde
Böbrek yetmezliği olanlarda
Tesettürlü kadınlarda
Koyu tenlilerde
Obez bireylerde (obez bireylerde D vitamini vücuttaki yağ hücrelerinde birikir ve vücut tarafından kullanılamaz)
İDEAL D VİTAMİNİ DÜZEYİ NEDİR?
Kandaki D vitamini düzeyi; 10 ng/ml’dan az ise şiddetli D vitamini eksikliği vardır. D vitamini eksikliği olan bireylerde; besinlerle alınan kalsiyum da emilemez. D vitamini eksikliği devam ederse; önce kemiklerde ve kaslarda ağrı; sonra da kemik erimesi başlar. Ayrıca; depresyon gibi ruh hastalıkları da oluşabilir (5).
D vitamini seviyesi 30 ng/ml’den yüksek ise yeterli düzeydedir. En ideal seviye ise 40-60 ng/ml’dir.
Otoimmün hastalığı (haşimoto; tip-1 diyabeti multipl skleroz vb) olanlarda 75-100 ng/ml arasında olması daha uygundur. Osteoporz ve kanser hastalarında ise 60-100 ng/ml arasında olmalıdır.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ NASIL ANLAŞILIR?
D vitamini seviyesinin tespit edilmesi için kanda 25(OH)D3 düzeyi ölçülmelidir. Eksiklik varsa D3 VITAMINI takviyesi kullanılmalıdır. Takviye aldıktan 5-10 gün içinde kandaki D vitamini yükselir. 20 günden sonra biraz düşer ve bu durum daha sonraki 10-15 günlük süreler içinde artarak devam eder. Bu durum kişiden kişiye göre değişebilmektedir bu nedenle D vitamini alındıktan 20 gün sonra kandaki D vitamini tekrar kontrol edilmelidir.
D vitamini takviyesi aşırı dozda alındığında ve kan seviyesi 150 ng/ml üzerinde olduğunda toksik etkiler (kalp ritim bozukluğu; böbrek taşı oluşumu; kusma vb) görülür. Bu nedenle doktor/diyetisyen kontrolünde kullanılmalıdır.
D VİTAMİNİ TAKVİYESİ KULLANIMI NASIL OLMALIDIR?
D vitamini ihtiyacı; yaş; yaşanılan ülke; tesettür durumu gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Diyetsel Referans Alımı ise aşağıdaki gibidir (4).
0-12 ay bebek: 400 IU
1-13 yaş: 600 IU
14-18 yaş: 600 IU
19-50 yaş: 600 IU
51-70 yaş: 600 IU
>70 yaş: 800 IU
Tahlil yaptıramam ve güneşlenemiyorum diyen yetişkin bireyler; Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi’ne göre maksimum 4000 IU takviye kullanabilirler. Fakat; kandaki D vitamini seviyeniz düşükse ve bilmiyorsanız; bu takviye çok da bir şeyi değiştirmeyecektir. Aynı şekilde; kandaki seviyeniz fazla ise de toksik etki oluşabilmektedir. Bu nedenle; önceliğiniz her zaman tahlil yaptırdıktan sonra önerilen dozda takviye kullanmak olmalıdır.
D vitamini; yağda çözünen bir vitamindir bu nedenle takviyelerin daha iyi emilebilmesi için zeytinyağı gibi yağ kaynakları ile birlikte tüketmenizde fayda vardır.
NOT: Böbrek yetmezliği olan hastalarda D vitamini seviyesi farklı değerlendirilir; doktorunuza danışmalısınız.
KAYNAKLAR:
Nutrients. 2020 Apr 2;12(4):988. doi: 10.3390/nu12040988.
Glob Antimicrob Resist. 2020 Sep;22:133-134. doi: 10.1016/j.jgar.2020.05.006.Epub 2020 May 29.
J Infect Public Health. 2020 Oct;13(10):1373-1380. Doi: 10.1016/j.jiph.2020.06.021.Epub 2020 Jun 20.
NIH; Vitamin D Fact Sheet for Health Professionals: https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminD-HealthProfessional/
Özata M. Yaşamı destekleme sanatı. Hayykitap:İstanbul.
Smith M. Contemporary Nutrition 8th Edition. Mc Graw Hill: NewYork