Affetmek Üzerine
Affetmek Nedir?
Affetmek kişiler arası ve içsel olmak üzere iki durumda gerçekleşir. İçsel olan bireyin kendini affetmesi; kişiler arası olan hatayı yapan kişiyi affedip ilişkinin devamlılığını sağlaması ya da yolları ayırmasıdır. Affetmenin psikolojik iyi oluş üzerinde olumlu etkisi olduğu bilinmektedir (Baumeister; Exline ve Sommer; 1998).Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan bir araştırmada affetmekle ilgili: “Affetme; genellikle olumsuz duygulardan vazgeçmedir; affetmek; göz yummak değildir; affetme için iki kişi gereklidir; affetme; unutma veya uzlaşının garanti olmadığı yavaş bir süreçtir” denmiştir.(Khirizad; 2016).
Affetmek unutma; geçmişi geride bırakma ya da haksızlığı yapan kişiye karşı öfkeyi sonlandırma durumundan daha fazlasıdır. Affetme durumu hem öfkeyi de içeren; olumsuz duyguların son bulması; hem de olumlu niteliklerin de işin içine katılmasını içerir. Bu yüzden affetme; haksızlığı ya da hatayı yapana karşı objektif duruş değildir.
Affetme ve Partner İlişkileri
Kadınlar mı daha affedicidir yoksa erkekler mi diye sorulduğunda; kadınlara toplum içinde yüklenen anne olmak; eş olmak; evliliği sürdürmeye çalışmak; çocukların bakımını üstlenmek gibi rollerin varlığı kadınların daha affedici bir yapıya sahip olmalarına sebep olabilmektedir (Korkmaz; 2019). Gizli affetme eylemi ise her iki cinsiyette de aynı oranda görülmektedir. Gizli affetme eylemi bireyin sözlü olarak dile getirmediği halde davranışlarında meydana gelen bilişsel ve duygusal bir süreç olarak kabul edilebilir (Khirizad; 2016).
Yapılan bir araştırmanın sonucuna göre uzun ilişkide partnerler affetmeye daha yatkındır çünkü ciddi yatırım yaptıkları ve her iki tarafa da bir noktadan doyum sağlayan ilişkilerini korumak isterler. Bu ilişkiyi koruyabilmek adına incinmeyi görmezden gelmeye yönelim artar ve partnerlerin çıkarları birbirleriyle bütünleşmiş olabilir. Yine uzun süreli ilişkilerde; incinen taraf; yapılan bazı incitici davranışları“kendi iyiliği için yapıldığı” şeklinde yeniden yorumlamaya daha yatkın olabilmektedir (Rusbul ve diğerleri; 1991).
Psikanalitik Açıdan Affetme Eylemi
Psikodinamik yaklaşımda affetme; öfke ve kızgınlıktan vazgeçip “gitmesine izin vermek” olarak yorumlanır. Affetme süreci yaşamın ilk yıllarında başlar ve kişinin diğerleriyle gerçek ve fantezi ilişkileri ve kendi iç psişik süreçlerinin etkileşimiyle ortaya çıkar (Taysi; 2007). Bu kuramlarda sözü geçen affetme süreçleri belirli bir suçu affetmek değil; gene olarak affetme kapasitesini arttıracak iç dünyada gerçekleşip ilişkisel alana geçen süreçlerdir. Kernberg ise affetme eylemini şu cümlelerle açıklar:
Gerçek affetme; olgun bir ahlâk bilinci; kendi ve başkaları hakkındaki hayallerin yok oluşu ile açığa çıkan acının kabulü; yeniden güven kazanma ihtimali ve saldırgan içeriğine rağmen ve onun ötesinde yeniden sevme ve sevilme ihtimalinin bir ifadesidir. Saflığa ve narsistik kibre dayanan affetme ise; bir çiftin hayatını yeniden inşa etmede pek fazla değer taşımamaktadır. (Kernberg; 1995; s. 103)
Neden Affedemeyiz?
Yapılan bir araştırmanın verilerine göre nevrotik savunma mekanizmalarını yani; özgecilik; idealleştirme ve yapma bozmayı kullanan kişilerin daha az affedici olduğu belirlenmiştir(Maltby ve Day; 2001). Ayrıca yapma bozma mekanizmasını en çok kullanan yapılar obsesif yapılar olduğu için obsesif yapıların da zor affettiğini söylemek yanlış olmaz.
Affetmenin tersi olan intikam duygusu bireyin uğradığını hissettiği zararı tolere edebilmek için verdiği otomatik bir tepkidir.İncinen birey affettiğinde intikam ve kaçınma durumundan vazgeçip ilişki kurma motivasyonu harekete geçmiş olur. İlişkisel alana geçmek istemeyen ya da yakınlık kurma kapasiteleri daha zayıf olan bireyler kaçınma durumuna daha yatkın olup affetme eylemini kolay gerçekleştiremezler ve izole olurlar.
Affetmek Nasıl Mümkün Olur?
Affetme eğer affetme ve affetmemenin; yararları ve mal olacağı şeyleri tarttıktan sonra yapılırsa en iyi şekilde başarılmış olur. Eğer affetmenin yararlı olacağını düşünüyorsanız affetme süreci sizin süreç ve seçiminizdir. Ya hüzünle öfke dolu süreçte kalıp sürekli eskiyi düşünerek eski yarayı tekrar tekrar kanatırsınız; ya da olup bitenle en zoru da kendinizle yüzleşerek ve eski hatalarınızdan olumlu dersler çıkararak daha güçlü bir şekilde yolunuza devam edersiniz. Bu süreci kendimizi iyileştirme; içimizdeki yaraları sevip kabul etme süreci olarak gördüğümüz sürece yaşadığımız olumsuzlukları geride bırakıp olayları ve kişileri affetmek daha kolay bir hal alacaktır. Eğer bu süreci tek başınıza atlatamayacağınızı düşünüyorsanız güvendiğiniz bir uzmandan yardım alıp terapi sürecinize başlamak atılacak en doğru adımlardan biri olacaktır.
KAYNAKLAR
Baumeister; R. F.;Exline; J. J.; Sommer K. L. (1998). TheVictim Role; GrudgeTheory; AndTwoDimensions Of Forgiveness. Dimensions Of Forgiveness. (Ss.79- 104) Philedelphia: Templeton.
Khirizad; B; (2016). Transpersonel Psikolojide Affetmek. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Korkmaz; E. (2019). Çocukluk Çağı Ruhsal Travmaları Ve Affetmenin Kişilerin Savunma Mekanizmalarıyla İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi.
Maltby; J.&Day; L. (2001). SpiritualİnvolvementAndBelief: theRelationshipBetweenSpiritualityandEysenck’sPersonalityDimensions. PersonalityAndIndividualDifferences; 30; 187-192
Rusbult; C.E.;Verette; J.; Whitney; G. A.; Slovik; L. E; &Lipkus; I. (1991). Accommodationprocesses in closerelationships: TheoryandPreliminary EmpiricalEvidence. Journal of PersonalityandSocialPsychology; 60; 53-78.
Taysi; E. (2007). İkili ilişkilerde bağışlama: İlişki kalitesi ve yüklemelerin rolü. Yayınlanmamış doktora tezi; Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Affetmek kişiler arası ve içsel olmak üzere iki durumda gerçekleşir. İçsel olan bireyin kendini affetmesi; kişiler arası olan hatayı yapan kişiyi affedip ilişkinin devamlılığını sağlaması ya da yolları ayırmasıdır. Affetmenin psikolojik iyi oluş üzerinde olumlu etkisi olduğu bilinmektedir (Baumeister; Exline ve Sommer; 1998).Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan bir araştırmada affetmekle ilgili: “Affetme; genellikle olumsuz duygulardan vazgeçmedir; affetmek; göz yummak değildir; affetme için iki kişi gereklidir; affetme; unutma veya uzlaşının garanti olmadığı yavaş bir süreçtir” denmiştir.(Khirizad; 2016).
Affetmek unutma; geçmişi geride bırakma ya da haksızlığı yapan kişiye karşı öfkeyi sonlandırma durumundan daha fazlasıdır. Affetme durumu hem öfkeyi de içeren; olumsuz duyguların son bulması; hem de olumlu niteliklerin de işin içine katılmasını içerir. Bu yüzden affetme; haksızlığı ya da hatayı yapana karşı objektif duruş değildir.
Affetme ve Partner İlişkileri
Kadınlar mı daha affedicidir yoksa erkekler mi diye sorulduğunda; kadınlara toplum içinde yüklenen anne olmak; eş olmak; evliliği sürdürmeye çalışmak; çocukların bakımını üstlenmek gibi rollerin varlığı kadınların daha affedici bir yapıya sahip olmalarına sebep olabilmektedir (Korkmaz; 2019). Gizli affetme eylemi ise her iki cinsiyette de aynı oranda görülmektedir. Gizli affetme eylemi bireyin sözlü olarak dile getirmediği halde davranışlarında meydana gelen bilişsel ve duygusal bir süreç olarak kabul edilebilir (Khirizad; 2016).
Yapılan bir araştırmanın sonucuna göre uzun ilişkide partnerler affetmeye daha yatkındır çünkü ciddi yatırım yaptıkları ve her iki tarafa da bir noktadan doyum sağlayan ilişkilerini korumak isterler. Bu ilişkiyi koruyabilmek adına incinmeyi görmezden gelmeye yönelim artar ve partnerlerin çıkarları birbirleriyle bütünleşmiş olabilir. Yine uzun süreli ilişkilerde; incinen taraf; yapılan bazı incitici davranışları“kendi iyiliği için yapıldığı” şeklinde yeniden yorumlamaya daha yatkın olabilmektedir (Rusbul ve diğerleri; 1991).
Psikanalitik Açıdan Affetme Eylemi
Psikodinamik yaklaşımda affetme; öfke ve kızgınlıktan vazgeçip “gitmesine izin vermek” olarak yorumlanır. Affetme süreci yaşamın ilk yıllarında başlar ve kişinin diğerleriyle gerçek ve fantezi ilişkileri ve kendi iç psişik süreçlerinin etkileşimiyle ortaya çıkar (Taysi; 2007). Bu kuramlarda sözü geçen affetme süreçleri belirli bir suçu affetmek değil; gene olarak affetme kapasitesini arttıracak iç dünyada gerçekleşip ilişkisel alana geçen süreçlerdir. Kernberg ise affetme eylemini şu cümlelerle açıklar:
Gerçek affetme; olgun bir ahlâk bilinci; kendi ve başkaları hakkındaki hayallerin yok oluşu ile açığa çıkan acının kabulü; yeniden güven kazanma ihtimali ve saldırgan içeriğine rağmen ve onun ötesinde yeniden sevme ve sevilme ihtimalinin bir ifadesidir. Saflığa ve narsistik kibre dayanan affetme ise; bir çiftin hayatını yeniden inşa etmede pek fazla değer taşımamaktadır. (Kernberg; 1995; s. 103)
Neden Affedemeyiz?
Yapılan bir araştırmanın verilerine göre nevrotik savunma mekanizmalarını yani; özgecilik; idealleştirme ve yapma bozmayı kullanan kişilerin daha az affedici olduğu belirlenmiştir(Maltby ve Day; 2001). Ayrıca yapma bozma mekanizmasını en çok kullanan yapılar obsesif yapılar olduğu için obsesif yapıların da zor affettiğini söylemek yanlış olmaz.
Affetmenin tersi olan intikam duygusu bireyin uğradığını hissettiği zararı tolere edebilmek için verdiği otomatik bir tepkidir.İncinen birey affettiğinde intikam ve kaçınma durumundan vazgeçip ilişki kurma motivasyonu harekete geçmiş olur. İlişkisel alana geçmek istemeyen ya da yakınlık kurma kapasiteleri daha zayıf olan bireyler kaçınma durumuna daha yatkın olup affetme eylemini kolay gerçekleştiremezler ve izole olurlar.
Affetmek Nasıl Mümkün Olur?
Affetme eğer affetme ve affetmemenin; yararları ve mal olacağı şeyleri tarttıktan sonra yapılırsa en iyi şekilde başarılmış olur. Eğer affetmenin yararlı olacağını düşünüyorsanız affetme süreci sizin süreç ve seçiminizdir. Ya hüzünle öfke dolu süreçte kalıp sürekli eskiyi düşünerek eski yarayı tekrar tekrar kanatırsınız; ya da olup bitenle en zoru da kendinizle yüzleşerek ve eski hatalarınızdan olumlu dersler çıkararak daha güçlü bir şekilde yolunuza devam edersiniz. Bu süreci kendimizi iyileştirme; içimizdeki yaraları sevip kabul etme süreci olarak gördüğümüz sürece yaşadığımız olumsuzlukları geride bırakıp olayları ve kişileri affetmek daha kolay bir hal alacaktır. Eğer bu süreci tek başınıza atlatamayacağınızı düşünüyorsanız güvendiğiniz bir uzmandan yardım alıp terapi sürecinize başlamak atılacak en doğru adımlardan biri olacaktır.
KAYNAKLAR
Baumeister; R. F.;Exline; J. J.; Sommer K. L. (1998). TheVictim Role; GrudgeTheory; AndTwoDimensions Of Forgiveness. Dimensions Of Forgiveness. (Ss.79- 104) Philedelphia: Templeton.
Khirizad; B; (2016). Transpersonel Psikolojide Affetmek. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Korkmaz; E. (2019). Çocukluk Çağı Ruhsal Travmaları Ve Affetmenin Kişilerin Savunma Mekanizmalarıyla İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi.
Maltby; J.&Day; L. (2001). SpiritualİnvolvementAndBelief: theRelationshipBetweenSpiritualityandEysenck’sPersonalityDimensions. PersonalityAndIndividualDifferences; 30; 187-192
Rusbult; C.E.;Verette; J.; Whitney; G. A.; Slovik; L. E; &Lipkus; I. (1991). Accommodationprocesses in closerelationships: TheoryandPreliminary EmpiricalEvidence. Journal of PersonalityandSocialPsychology; 60; 53-78.
Taysi; E. (2007). İkili ilişkilerde bağışlama: İlişki kalitesi ve yüklemelerin rolü. Yayınlanmamış doktora tezi; Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.