Çocuk İstismarı ve İhmali
1.Çocuk İstismarı ve İhmali
Çocuk istismarı; Dünya Sağlık Örgütü tarafından "bir yetişkin tarafından bilerek veya bilmeyerek yapılan ve çocuğun sağlığını; fiziksel ve psiko-sosyal gelişimini olumsuz yönde etkileyen davranışlar" biçiminde tanımlanmaktadır (akt. Kara ve ark.; 2004). Taner ve Gökler(2004) ise çocuk istismarı ve ihmalini "Anababa ya da bakıcı gibi bir erişkin tarafından çocuğa yöneltilen; toplumsal kurallar ve profesyonel kişilerce uygunsuz ya da hasar verici olarak nitelendirilen; çocuğun gelişimini engelleyen ya da kısıtlayan eylem ve eylemsizliklerin tümü" olarak tanımlar.
Çocuk istismarı fiziksel; cinsel ve duygusal istismar; çocuk ihmali
fiziksel ve duygusal ihmal olarak anılır.
1.1.Fiziksel İstismar ve İhmal
Fiziksel istismar; 18 yaşından küçük bireyin ebeveynleri veya bakımından sorumlu kişi tarafından sağlığına zarar verecek biçimde fiziksel hasara uğraması; yaralanması ya da yaralanma riski taşımasıdır. Hasar; elle/ nesneyle vurularak; itilerek; sarsılarak; yakılarak veya ısırılarak oluşabilmektedir (Kaplan; Pelcovitz; Labruna; 1999).
Fiziksel ihmal; 18 yaşından küçük bireyin yetersiz besleme; giydirme; hijyen veya bakım verme sonucunda zarara uğratılmasıdır (Kaplan; 1996).
Fiziksel istismar ve ihmale maruz kalmış bireylerde;
• bilişsel yetilerde bozukluk ve akademik başarısızlık;
• sosyal açıdan içe çekilme ve içe atım sorunları;
• saldırganlık ve suça yönelim;
• karşı gelme bozukluğu;
• intihar;
• madde kötüye kullanımı;
• riskli cinsel deneyimler;
• dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu;
• anksiyete;
• travma sonrası stres bozukluğu görülmektedir.
Fiziksel istismar ve ihmalin tedavisinde birincil amaç; çocuğu hasardan korumak ve aile ilişkilerini güçlendirmektir. İstismar ve ihmal uygulayan ebeveynlerde görülen yüksek düzeylerde depresyon; madde kullanımı ve antisosyal davranışlar tedavinin etkililiğini azaltmaktadır (Kaplan; Pelcovitz; Labruna; 1999).
Çocuğa uygulanacak terapötik müdahaleler; olumsuz yaşantıların çocukta yarattığı psikolojik hasarın giderilmesini hedeflemelidir. Çocuğa bu yaşantılarının kendisinin hatası olmadığı açıklanmalıdır.
1.2.Cinsel İstismar
Cinsel istismar; bir yetişkinin cinsel ihtiyaçlarını karşılamak için çocukları araç olarak kullanmasıdır (Green; 1996).
Cinsel istismara maruz kalmış bireylerde;
• anksiyete;
• uyku bozuklukları;
• dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu;
• depresyon;
• düşük benlik saygısı;
• dürtüsellik;
• karşı gelme bozukluğu;
• dissosiyasyon;
• amnezi;
• sosyal ilişkiler kurmaktan kaçınma veya aşırı yakınlık ihtiyacı;
• riskli cinsel deneyimler görülmektedir.
Olayın meydana geldiği dönemde; özellikle aile içi istismar vakalarında; terapötik destek büyük önem taşır. Çocuk kendisini yalnız; terk edilmiş ve suçlu hisseder. Bu yüzden; destekleyici bir tutum sergilenmelidir. Cinsel istismar ile baş etmenin en etkili yöntemi; oluşmasını önlemektir. Konuya dair önleyici programlar mevcuttur. Bu programlar; çocuğun istismar durumlarını tanımasını; uygun şekilde tepki vermesini; böyle bir durumda güvenilir bir yetişkini haberdar etmesini içerir (Fleming; 1998).
1.3.Duygusal İstismar ve İhmal
Duygusal istismar; sözlü istismarı; fiziksel olmayan çok ağır cezaları ve tehditleri kapsar. Duygusal ihmalde yeterli duygusal destek sağlanmaması; çocuğun ilgi ve sevgiden yoksun bırakılması söz konusudur.
Duygusal istismar ve ihmale maruz kalmış bireylerde;
• dışavurum ve içe atım sorunları;
• düşük özgüven;
• sosyal ilişkilerde bozukluk;
• intihar görülür.
Duygusal istismar ve ihmal vakalarının tedavisinde; çocuk ve ailedeki bozuklukları ve çevresel faktörlerden kaynaklı zorlayıcı yaşam olayları üzerinde çalışılmalıdır.
Kara; B.; Biçer; Ü.; Gökalp; A.S. (2004); çocuk istismarı; Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi; 47: 140-151; Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi; Kocaeli.
Taner; Y.; Gökler; B. (2004); çocuk istismarı ve ihmali: psikiyatrik yönleri; Hacettepe Tıp Dergisi; 35:82-86; Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve
Hastalıkları Anabilim Dalı; Ankara.
Kaplan S; Pelcovitz D; Labruna V. Child and adolescent abuse and neglect research: a review of the past 10 years. Part I: Physical and emotional abuse and neglect. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1999; 38:1214-22.
Kaplan S. Physical abuse and neglect. In: Lewis M; ed. Child and adolescent psychiatry. A comprehensive textbook. 2nd
ed. Baltimore; MA: Williams & Wilkins; 1996; 1033-41.
Green A. Child sexual abuse and incest. In: Lewis M; ed. Child and adolescent psychiatry. A comprehensive textbook.
2nd ed. Baltimore; MA: Williams & Wilkins; 1996; 1041-48.
Fleming J. Childhood sexual abuse: an update. Curr Opin Obstet Gynecol 1998; 10:383-6.
Çocuk istismarı; Dünya Sağlık Örgütü tarafından "bir yetişkin tarafından bilerek veya bilmeyerek yapılan ve çocuğun sağlığını; fiziksel ve psiko-sosyal gelişimini olumsuz yönde etkileyen davranışlar" biçiminde tanımlanmaktadır (akt. Kara ve ark.; 2004). Taner ve Gökler(2004) ise çocuk istismarı ve ihmalini "Anababa ya da bakıcı gibi bir erişkin tarafından çocuğa yöneltilen; toplumsal kurallar ve profesyonel kişilerce uygunsuz ya da hasar verici olarak nitelendirilen; çocuğun gelişimini engelleyen ya da kısıtlayan eylem ve eylemsizliklerin tümü" olarak tanımlar.
Çocuk istismarı fiziksel; cinsel ve duygusal istismar; çocuk ihmali
fiziksel ve duygusal ihmal olarak anılır.
1.1.Fiziksel İstismar ve İhmal
Fiziksel istismar; 18 yaşından küçük bireyin ebeveynleri veya bakımından sorumlu kişi tarafından sağlığına zarar verecek biçimde fiziksel hasara uğraması; yaralanması ya da yaralanma riski taşımasıdır. Hasar; elle/ nesneyle vurularak; itilerek; sarsılarak; yakılarak veya ısırılarak oluşabilmektedir (Kaplan; Pelcovitz; Labruna; 1999).
Fiziksel ihmal; 18 yaşından küçük bireyin yetersiz besleme; giydirme; hijyen veya bakım verme sonucunda zarara uğratılmasıdır (Kaplan; 1996).
Fiziksel istismar ve ihmale maruz kalmış bireylerde;
• bilişsel yetilerde bozukluk ve akademik başarısızlık;
• sosyal açıdan içe çekilme ve içe atım sorunları;
• saldırganlık ve suça yönelim;
• karşı gelme bozukluğu;
• intihar;
• madde kötüye kullanımı;
• riskli cinsel deneyimler;
• dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu;
• anksiyete;
• travma sonrası stres bozukluğu görülmektedir.
Fiziksel istismar ve ihmalin tedavisinde birincil amaç; çocuğu hasardan korumak ve aile ilişkilerini güçlendirmektir. İstismar ve ihmal uygulayan ebeveynlerde görülen yüksek düzeylerde depresyon; madde kullanımı ve antisosyal davranışlar tedavinin etkililiğini azaltmaktadır (Kaplan; Pelcovitz; Labruna; 1999).
Çocuğa uygulanacak terapötik müdahaleler; olumsuz yaşantıların çocukta yarattığı psikolojik hasarın giderilmesini hedeflemelidir. Çocuğa bu yaşantılarının kendisinin hatası olmadığı açıklanmalıdır.
1.2.Cinsel İstismar
Cinsel istismar; bir yetişkinin cinsel ihtiyaçlarını karşılamak için çocukları araç olarak kullanmasıdır (Green; 1996).
Cinsel istismara maruz kalmış bireylerde;
• anksiyete;
• uyku bozuklukları;
• dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu;
• depresyon;
• düşük benlik saygısı;
• dürtüsellik;
• karşı gelme bozukluğu;
• dissosiyasyon;
• amnezi;
• sosyal ilişkiler kurmaktan kaçınma veya aşırı yakınlık ihtiyacı;
• riskli cinsel deneyimler görülmektedir.
Olayın meydana geldiği dönemde; özellikle aile içi istismar vakalarında; terapötik destek büyük önem taşır. Çocuk kendisini yalnız; terk edilmiş ve suçlu hisseder. Bu yüzden; destekleyici bir tutum sergilenmelidir. Cinsel istismar ile baş etmenin en etkili yöntemi; oluşmasını önlemektir. Konuya dair önleyici programlar mevcuttur. Bu programlar; çocuğun istismar durumlarını tanımasını; uygun şekilde tepki vermesini; böyle bir durumda güvenilir bir yetişkini haberdar etmesini içerir (Fleming; 1998).
1.3.Duygusal İstismar ve İhmal
Duygusal istismar; sözlü istismarı; fiziksel olmayan çok ağır cezaları ve tehditleri kapsar. Duygusal ihmalde yeterli duygusal destek sağlanmaması; çocuğun ilgi ve sevgiden yoksun bırakılması söz konusudur.
Duygusal istismar ve ihmale maruz kalmış bireylerde;
• dışavurum ve içe atım sorunları;
• düşük özgüven;
• sosyal ilişkilerde bozukluk;
• intihar görülür.
Duygusal istismar ve ihmal vakalarının tedavisinde; çocuk ve ailedeki bozuklukları ve çevresel faktörlerden kaynaklı zorlayıcı yaşam olayları üzerinde çalışılmalıdır.
Kara; B.; Biçer; Ü.; Gökalp; A.S. (2004); çocuk istismarı; Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi; 47: 140-151; Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi; Kocaeli.
Taner; Y.; Gökler; B. (2004); çocuk istismarı ve ihmali: psikiyatrik yönleri; Hacettepe Tıp Dergisi; 35:82-86; Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve
Hastalıkları Anabilim Dalı; Ankara.
Kaplan S; Pelcovitz D; Labruna V. Child and adolescent abuse and neglect research: a review of the past 10 years. Part I: Physical and emotional abuse and neglect. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1999; 38:1214-22.
Kaplan S. Physical abuse and neglect. In: Lewis M; ed. Child and adolescent psychiatry. A comprehensive textbook. 2nd
ed. Baltimore; MA: Williams & Wilkins; 1996; 1033-41.
Green A. Child sexual abuse and incest. In: Lewis M; ed. Child and adolescent psychiatry. A comprehensive textbook.
2nd ed. Baltimore; MA: Williams & Wilkins; 1996; 1041-48.
Fleming J. Childhood sexual abuse: an update. Curr Opin Obstet Gynecol 1998; 10:383-6.