Antidepresanlar Bağımlılık Yapar
Başlığa bakarak aldanmayın; ama “birçok kişi halen antidepresan ilaçların bağımlılık yaptığına inanıyor”. Antidepresan ilaçlar bağımlılık YAPMAZ.
Bilinmelidir ki; antidepresan ilaçlar dışında psikiyatride ve genel tıpta kullanılan ve bağımlılık yapmayan ilaçların önemli bir kısmında kesilme belirtileri gözlenebilir. Örneğin; bipolar bozuklukta kullanılan lityum; psikotik rahatsızlıklarda kullanılan nöroleptikler; dopaminerjik ilaçlar; kortikosteroidler; beta blokerler; diüretikler; nitratlar; sempatomimetik ilaçlar gibi. Bu kesilme sendromu insanların kafasında şaşkınlık yaratıyor. Sanki bağımlı gibi eksiklik belirtileri gelişince kullanılan ilaca bağımlı olduğu şüphesi; inancı ortaya çıkıyor. Çünkü ilaç yoksunluğu belirtileri yaşanmaktadır. Halbuki adı yoksunluk değil; “kesilme”dir.
Bilindiği gibi antidepresan ilaçlar depresyon tedavisi dışında birçok ruhsal bozukluğun tedavisinde kullanılmaktadır; anksiyete bozuklukları; obsesif kompulsif bozukluk; yeme bozuklukları; dürtü denetim bozuklukları gibi. Bu nedenle antidepresanların oldukça geniş bir kullanım alanı vardır.
Antidepresan ilaçlarınızı aniden keserseniz; özellikle altı haftadan uzun bir süredir aldığınız bir ilaç kullanıyor iseniz; antidepresan kesilme sendromu (ilaç yoksunluğu) diye adlandırdığımız belirtilerle karşılaşabilirsiniz.
Kesilme belirtileri bazen antidepresan kesilme sendromu olarak da adlandırılır ve genellikle bir ila birkaç haftaya kadar sürebilir. Literatürde 90 güne kadar sürebileceği yazılmıştır. Bazı antidepresan ilaçların; diğerlerine göre yoksunluk belirtilerine neden olma olasılığı daha yüksek olabilir.
Antidepresan bir ilacı aniden bıraktığınızda aşağıdaki belirtiler bir iki gün içinde ortaya çıkabilir:
Kaygı
Uykusuzluk veya canlı rüyalar
Baş ağrısı
Baş dönmesi
Denge bozukluğu
Yorgunluk
Sinirlilik
Agresif davranışlar
Ağrılı kaslar ve titreme gibi grip benzeri belirtiler
Mide bulantısı; kusma
Elektrik çarpması hissi
Davranışsal canlanma
Panik atak benzeri durumlar
Depresyon belirtilerinin geri dönüşü
Antidepresan kesilme belirtilerinin ortaya çıkması; kullanılan antidepresana bağımlılık geliştiği anlamına gelmez. Bağımlılık beyindeki zararlı; uzun vadeli kimyasal değişiklikleri temsil eder. Bağımlılıkta kullanılan maddeyi almak için yoğun bir istek; bu maddeyi kullanımınızı kontrol edememe ve bu madde kullanımından kaynaklanan olumsuz sonuçlarla karakterlidir. Antidepresana aşerme; yani onu elde etmek için yoğun istek ortaya çıkmaz. Antidepresan ilaçlar bu gibi sorunlara neden olmaz; bağımlılık yapmaz. Ayrıca madde bağımlılığı tanı ölçütlerinden biri olan geri çekilme belirtileri tek başına bağımlılık tanısı koymaya yeterli değildir.
Her antidepresan kullanan kişi ilacını bırakırken bu tür belirtiler göstermeyebilir. Bu durum kişiden kişiye; kullanılan moleküle bağlı olarak değişiklik gösterir. Günümüzde en çok kullanılan antidepresan ilaçlar SSRI grubu dediğimiz serotonin geri alım inhibitörleridir. Bu grup ilaçlar içinde antidepresan kesilme belirtisi riski en yüksek olan ilaç paroksetindir. Bundan başka; SNRI grubundan venlafaksin de kesilme belirtilerine yol açabilen başka bir moleküldür.
Antidepresan kesilme belirtilerini yaşamamak veya en aza indirmek için neler yapılabilir.
Öncelikle psikiyatri hekimine danışmadan bir antidepresan ilaç başlamayın.
Psikiyatri hekimine danışmadan yan etkiler nedeniyle antidepresan ilacınızı bırakmayın. Antidepresan ilaçların olası yan etkileri bir ilaçtan diğerine ya da kişiden kişiye göre değişiklik gösterebilir. Ağız kuruluğu; kilo alımı veya cinsel yan etkiler gibi rahatsız edici yan etkiler; tedaviye bağlı kalmayı zorlaştırabilir ve ilacı bırakmak isteyebilirsiniz. Muhtemel yan etkileri psikiyatri hekiminizle mutlaka görüşün.
Kendinizi iyi hissettiğiniz için ilacınızı kendi başınıza kesmeyin; bırakmayın. Eğer antidepresan ilacın bırakılması için doğru zaman gelmişse; vücudunuzun kullanmakta olduğunuz antidepresan ilacın yokluğuna uyum sağlaması için; ilaç dozunu birkaç hafta veya daha fazla bir zamanda doktor kontrolü eşliğinde azaltmanız gerekecektir.
Kullandığınız antidepresanı günlük olarak kullanın ve doz atlamayın (her gün önerilen saatte içmeye özen gösterin).
Bazı durumlarda; psikiyatri hekimi antidepresan ilaç bırakılmasına yada azaltılmasına bağlı olarak oluşabilecek belirtileri hafifletmeye yardımcı olmak için kısa süreli olarak başka bir antidepresan ilaç verebilir; bu öneriye özen gösterin.
Antidepresan ilaç almayı bıraktıktan sonra ortaya çıkan geri çekilme belirtilerini geri dönen depresyon belirtilerinden ayırmak bazen zor olabilir. Bu nedenle ilaç bırakılırken psikiyatri hekimi kontrolü altında olmak önemlidir. Depresyon belirtileriniz geri dönerse; hekiminiz size tekrar aynı ya da başka bir gruptan antidepresan ilaç başlayabilir veya başka bir tedavi almanızı ya da eklemenizi tavsiye edebilir.
Antidepresan ilaç kullanırken ara verdiyseniz (bilerek veya bilmeyerek; almayı unutmuş olabilirsiniz) bunu başvurduğunuz hekimlere bildirmeyi unutmayın.
Özetle; herhangi bir ruhsal hastalık için antidepresan ilaç başlanması ve bırakılması kararı psikiyatri hekimi ile alacağınız karardır. Düzenli takip ve düzenli ilaç kullanmak psikiyatrik hastalıkların özelliğidir.
Doç.Dr.Murat Eren ÖZEN
Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (Psikiyatri) Uzmanı
Bilinmelidir ki; antidepresan ilaçlar dışında psikiyatride ve genel tıpta kullanılan ve bağımlılık yapmayan ilaçların önemli bir kısmında kesilme belirtileri gözlenebilir. Örneğin; bipolar bozuklukta kullanılan lityum; psikotik rahatsızlıklarda kullanılan nöroleptikler; dopaminerjik ilaçlar; kortikosteroidler; beta blokerler; diüretikler; nitratlar; sempatomimetik ilaçlar gibi. Bu kesilme sendromu insanların kafasında şaşkınlık yaratıyor. Sanki bağımlı gibi eksiklik belirtileri gelişince kullanılan ilaca bağımlı olduğu şüphesi; inancı ortaya çıkıyor. Çünkü ilaç yoksunluğu belirtileri yaşanmaktadır. Halbuki adı yoksunluk değil; “kesilme”dir.
Bilindiği gibi antidepresan ilaçlar depresyon tedavisi dışında birçok ruhsal bozukluğun tedavisinde kullanılmaktadır; anksiyete bozuklukları; obsesif kompulsif bozukluk; yeme bozuklukları; dürtü denetim bozuklukları gibi. Bu nedenle antidepresanların oldukça geniş bir kullanım alanı vardır.
Antidepresan ilaçlarınızı aniden keserseniz; özellikle altı haftadan uzun bir süredir aldığınız bir ilaç kullanıyor iseniz; antidepresan kesilme sendromu (ilaç yoksunluğu) diye adlandırdığımız belirtilerle karşılaşabilirsiniz.
Kesilme belirtileri bazen antidepresan kesilme sendromu olarak da adlandırılır ve genellikle bir ila birkaç haftaya kadar sürebilir. Literatürde 90 güne kadar sürebileceği yazılmıştır. Bazı antidepresan ilaçların; diğerlerine göre yoksunluk belirtilerine neden olma olasılığı daha yüksek olabilir.
Antidepresan bir ilacı aniden bıraktığınızda aşağıdaki belirtiler bir iki gün içinde ortaya çıkabilir:
Kaygı
Uykusuzluk veya canlı rüyalar
Baş ağrısı
Baş dönmesi
Denge bozukluğu
Yorgunluk
Sinirlilik
Agresif davranışlar
Ağrılı kaslar ve titreme gibi grip benzeri belirtiler
Mide bulantısı; kusma
Elektrik çarpması hissi
Davranışsal canlanma
Panik atak benzeri durumlar
Depresyon belirtilerinin geri dönüşü
Antidepresan kesilme belirtilerinin ortaya çıkması; kullanılan antidepresana bağımlılık geliştiği anlamına gelmez. Bağımlılık beyindeki zararlı; uzun vadeli kimyasal değişiklikleri temsil eder. Bağımlılıkta kullanılan maddeyi almak için yoğun bir istek; bu maddeyi kullanımınızı kontrol edememe ve bu madde kullanımından kaynaklanan olumsuz sonuçlarla karakterlidir. Antidepresana aşerme; yani onu elde etmek için yoğun istek ortaya çıkmaz. Antidepresan ilaçlar bu gibi sorunlara neden olmaz; bağımlılık yapmaz. Ayrıca madde bağımlılığı tanı ölçütlerinden biri olan geri çekilme belirtileri tek başına bağımlılık tanısı koymaya yeterli değildir.
Her antidepresan kullanan kişi ilacını bırakırken bu tür belirtiler göstermeyebilir. Bu durum kişiden kişiye; kullanılan moleküle bağlı olarak değişiklik gösterir. Günümüzde en çok kullanılan antidepresan ilaçlar SSRI grubu dediğimiz serotonin geri alım inhibitörleridir. Bu grup ilaçlar içinde antidepresan kesilme belirtisi riski en yüksek olan ilaç paroksetindir. Bundan başka; SNRI grubundan venlafaksin de kesilme belirtilerine yol açabilen başka bir moleküldür.
Antidepresan kesilme belirtilerini yaşamamak veya en aza indirmek için neler yapılabilir.
Öncelikle psikiyatri hekimine danışmadan bir antidepresan ilaç başlamayın.
Psikiyatri hekimine danışmadan yan etkiler nedeniyle antidepresan ilacınızı bırakmayın. Antidepresan ilaçların olası yan etkileri bir ilaçtan diğerine ya da kişiden kişiye göre değişiklik gösterebilir. Ağız kuruluğu; kilo alımı veya cinsel yan etkiler gibi rahatsız edici yan etkiler; tedaviye bağlı kalmayı zorlaştırabilir ve ilacı bırakmak isteyebilirsiniz. Muhtemel yan etkileri psikiyatri hekiminizle mutlaka görüşün.
Kendinizi iyi hissettiğiniz için ilacınızı kendi başınıza kesmeyin; bırakmayın. Eğer antidepresan ilacın bırakılması için doğru zaman gelmişse; vücudunuzun kullanmakta olduğunuz antidepresan ilacın yokluğuna uyum sağlaması için; ilaç dozunu birkaç hafta veya daha fazla bir zamanda doktor kontrolü eşliğinde azaltmanız gerekecektir.
Kullandığınız antidepresanı günlük olarak kullanın ve doz atlamayın (her gün önerilen saatte içmeye özen gösterin).
Bazı durumlarda; psikiyatri hekimi antidepresan ilaç bırakılmasına yada azaltılmasına bağlı olarak oluşabilecek belirtileri hafifletmeye yardımcı olmak için kısa süreli olarak başka bir antidepresan ilaç verebilir; bu öneriye özen gösterin.
Antidepresan ilaç almayı bıraktıktan sonra ortaya çıkan geri çekilme belirtilerini geri dönen depresyon belirtilerinden ayırmak bazen zor olabilir. Bu nedenle ilaç bırakılırken psikiyatri hekimi kontrolü altında olmak önemlidir. Depresyon belirtileriniz geri dönerse; hekiminiz size tekrar aynı ya da başka bir gruptan antidepresan ilaç başlayabilir veya başka bir tedavi almanızı ya da eklemenizi tavsiye edebilir.
Antidepresan ilaç kullanırken ara verdiyseniz (bilerek veya bilmeyerek; almayı unutmuş olabilirsiniz) bunu başvurduğunuz hekimlere bildirmeyi unutmayın.
Özetle; herhangi bir ruhsal hastalık için antidepresan ilaç başlanması ve bırakılması kararı psikiyatri hekimi ile alacağınız karardır. Düzenli takip ve düzenli ilaç kullanmak psikiyatrik hastalıkların özelliğidir.
Doç.Dr.Murat Eren ÖZEN
Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (Psikiyatri) Uzmanı