Kafein ve Dikkat
Neden kafeine bağımlıyım ve nasıl bırakabilirim?
Neyse ki bizim için kafein bağımlılığı ile mücadele etmemiz yalnızca bir hafta sürebilir.
İlk önce neden kafeine bağımlı oluyoruz? Bırakıp "normale dönmek" mümkün mü?
Her şeyden önce; kafeinin bir ilaç olduğunu unutmamak gerekir – Amerikalıların % 80 inin günde en az bir kez ve en azından bir şekilde tükettiği gerçeği vardır. Tanım olarak; bu; kafeinin alınmasının vücutta fizyolojik bir değişikliğe neden olduğu anlamına gelir.
Merkezi sinir sistemi uyarıcısı olan kafein alınması ile fizyolojik değişiklikler oluşur; artmış kalp atış hızı; uyanıklık; daha hızlı tepki süresi ve daha büyük dozlarda aşırı uyarılmışlığı içerir.
Kafeini anlamak için; başka bir kimyasal olan “adenozin”i de anlamamız gerekir. Adenozin uyarılmayı bastırmada ve uykuyu teşvik etmede rol oynadığı düşünülen bir inhibitör nörotransmitter (sinirsel iletim maddesi) olduğunu hatırlatmak gerekir. Gün boyunca adenozin seviyeleri yükselir ki; neden gün boyu uzun süre uyanık kaldıkça günün sonunda o kadar daha fazla uykulu olduğumuzu açıklamaktadır.
Kafein işe yaramaz hale gelir çünkü beyni harekete geçirir; bunun yerine; kafeinin beyni daha fazla deaktive eder (baskılamayı engeller); yani uyanıklık oluşmasına neden olur (anlamı şudur; adenozin uykulu hal yaratırken kafein tersini yapar). Kafein ve adenozin benzer kimyasal yapılara sahiptir; bu da kafeinin adenozin reseptörlerine kolayca bağlanabildiği anlamına gelmektedir; bu aslında kafeinin adenozin reseptörlerini engellediğini ve böylece adenozinin uyku artırıcı etkilerini bloke ettiğini ifade eder.
İnsanlar her gün kafeini aldığında (ya da bildiğiniz gibi; bu alım daha çok saat başı olmaktadır) vücut daha fazla adenozin reseptörü oluşturarak kendisini yeniden düzenlemeye çalışır ("Hadi bayım; saat 9 da uykunuz gerekecek" diyen bir vücut; beyin veya zihin devreye girer). Düzenli kahve; çay ve soda içiciler; bu nedenle; kafein için zamanla toleransa neden olurlar; çünkü oluşumu devam eden yeni adenozin reseptörlerini birbirine bağlamak için daha fazla ihtiyaç ortaya çıkar.
Diğer ilaç türlerinden çekilme gibi; kafeinin geri çekilmesi yorgunluk; sinirlilik ve baş ağrılarına neden olabilir. Daha ciddi durumlarda; insanlar bulantı ve gribe benzer belirtiler yaşayabilir.
Peki çekilme ne kadar sürer ve biz esasen tekrar temel çizgiye dönebilir miyiz?
Amerikalı bilim adamları tarafından yapılan 66 çalışmanın gözden geçirilmesi; geri çekme belirtilerinin nispeten hızlı bir şekilde geçtiğini öne sürüyor: Sonunda kafein aldıktan 20-51 saat sonra berbat hissedeceksiniz ve semptomlar ortalama 2 ila 9 gün sürecektir. İnsanlarda hücresel seviyede çalışmak daha zor olmasına rağmen; araştırmacılar; farelerin ön-beyin adenozin reseptör sayısının(ki diğer pek çok fonksiyon arasında uyku davranışını kontrol eden); kafein çekildikten 8 gün sonra normal seviyelere döndüğünü bulmuşlardır. Bununla birlikte; 15 gün sonra; kas aktivitesinin koordinasyonundan sorumlu beyin bölgesi olan serebellumda adenozin reseptörü seviyelerinin ise halen yüksek olduğu tespit edilmiştir.
Bir başka deyişle; kafein içeren bir karışım olmadan bir haftayı geçirebilirseniz; istediğiniz önceki kendinize yani kafein bağımlısı olmayan kendinize dönebilirsiniz.
Kafein ve Dikkat
Kafein belli miktara kadar dikkati artırıcı etkiye sahip olabilir. Bunu da uyarıcı etkisi ile ortaya çıkarır. Ancak; belli miktardan sonra ise beyin kan akımını azaltıcı etkisi ortaya çıkmaya başladığından dikkati bozucu etkisi meydana gelir. Yorgunluk bunun bir belirtisi olabilir. Uyku hali diğer belirtisidir.
Doç.Dr.Murat Eren ÖZEN
Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (Psikiyatri) Uzmanı;
Neyse ki bizim için kafein bağımlılığı ile mücadele etmemiz yalnızca bir hafta sürebilir.
İlk önce neden kafeine bağımlı oluyoruz? Bırakıp "normale dönmek" mümkün mü?
Her şeyden önce; kafeinin bir ilaç olduğunu unutmamak gerekir – Amerikalıların % 80 inin günde en az bir kez ve en azından bir şekilde tükettiği gerçeği vardır. Tanım olarak; bu; kafeinin alınmasının vücutta fizyolojik bir değişikliğe neden olduğu anlamına gelir.
Merkezi sinir sistemi uyarıcısı olan kafein alınması ile fizyolojik değişiklikler oluşur; artmış kalp atış hızı; uyanıklık; daha hızlı tepki süresi ve daha büyük dozlarda aşırı uyarılmışlığı içerir.
Kafeini anlamak için; başka bir kimyasal olan “adenozin”i de anlamamız gerekir. Adenozin uyarılmayı bastırmada ve uykuyu teşvik etmede rol oynadığı düşünülen bir inhibitör nörotransmitter (sinirsel iletim maddesi) olduğunu hatırlatmak gerekir. Gün boyunca adenozin seviyeleri yükselir ki; neden gün boyu uzun süre uyanık kaldıkça günün sonunda o kadar daha fazla uykulu olduğumuzu açıklamaktadır.
Kafein işe yaramaz hale gelir çünkü beyni harekete geçirir; bunun yerine; kafeinin beyni daha fazla deaktive eder (baskılamayı engeller); yani uyanıklık oluşmasına neden olur (anlamı şudur; adenozin uykulu hal yaratırken kafein tersini yapar). Kafein ve adenozin benzer kimyasal yapılara sahiptir; bu da kafeinin adenozin reseptörlerine kolayca bağlanabildiği anlamına gelmektedir; bu aslında kafeinin adenozin reseptörlerini engellediğini ve böylece adenozinin uyku artırıcı etkilerini bloke ettiğini ifade eder.
İnsanlar her gün kafeini aldığında (ya da bildiğiniz gibi; bu alım daha çok saat başı olmaktadır) vücut daha fazla adenozin reseptörü oluşturarak kendisini yeniden düzenlemeye çalışır ("Hadi bayım; saat 9 da uykunuz gerekecek" diyen bir vücut; beyin veya zihin devreye girer). Düzenli kahve; çay ve soda içiciler; bu nedenle; kafein için zamanla toleransa neden olurlar; çünkü oluşumu devam eden yeni adenozin reseptörlerini birbirine bağlamak için daha fazla ihtiyaç ortaya çıkar.
Diğer ilaç türlerinden çekilme gibi; kafeinin geri çekilmesi yorgunluk; sinirlilik ve baş ağrılarına neden olabilir. Daha ciddi durumlarda; insanlar bulantı ve gribe benzer belirtiler yaşayabilir.
Peki çekilme ne kadar sürer ve biz esasen tekrar temel çizgiye dönebilir miyiz?
Amerikalı bilim adamları tarafından yapılan 66 çalışmanın gözden geçirilmesi; geri çekme belirtilerinin nispeten hızlı bir şekilde geçtiğini öne sürüyor: Sonunda kafein aldıktan 20-51 saat sonra berbat hissedeceksiniz ve semptomlar ortalama 2 ila 9 gün sürecektir. İnsanlarda hücresel seviyede çalışmak daha zor olmasına rağmen; araştırmacılar; farelerin ön-beyin adenozin reseptör sayısının(ki diğer pek çok fonksiyon arasında uyku davranışını kontrol eden); kafein çekildikten 8 gün sonra normal seviyelere döndüğünü bulmuşlardır. Bununla birlikte; 15 gün sonra; kas aktivitesinin koordinasyonundan sorumlu beyin bölgesi olan serebellumda adenozin reseptörü seviyelerinin ise halen yüksek olduğu tespit edilmiştir.
Bir başka deyişle; kafein içeren bir karışım olmadan bir haftayı geçirebilirseniz; istediğiniz önceki kendinize yani kafein bağımlısı olmayan kendinize dönebilirsiniz.
Kafein ve Dikkat
Kafein belli miktara kadar dikkati artırıcı etkiye sahip olabilir. Bunu da uyarıcı etkisi ile ortaya çıkarır. Ancak; belli miktardan sonra ise beyin kan akımını azaltıcı etkisi ortaya çıkmaya başladığından dikkati bozucu etkisi meydana gelir. Yorgunluk bunun bir belirtisi olabilir. Uyku hali diğer belirtisidir.
Doç.Dr.Murat Eren ÖZEN
Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (Psikiyatri) Uzmanı;