Çocuklarda Tuvalet Eğitimi
Tuvalet eğitimine çocuğun ve bakım veren kişinin hazır olduğu bir dönemde başlanması çok önemlidir. Yanlış bir zamanlama ile çok sorunlu bir dönem ile karşı karşıya kalabilirsiniz. Çocuğunuzun tuvalet eğitimine hazır olması demek; hem fizyolojik; hem psikolojik; hem de gelişimsel olarak bu eğitime hazır olması demektir. Tuvalet eğitimi verilecek çocuğun kas gelişimini tamamlamış ve kendini ifade edebiliyor düzeyde olması önemlidir. Fizyolojik gelişimde kız ve erkek çocuklarının farklı olgunlaşma hızına ve hazır oluşluğa sahip olduğunu unutmamak gereklidir. Çocuğun tuvalet eğitimi ile bezden kurtulması; hem çocuğun kendisi hem de çocuğa bakım veren kişiler için önemli bir gelişimsel aşamanın tamamlanmasıdır.
Genel olarak tuvalet eğitimi annelerin oldukça kaygı duyduğu ve zaman zaman stres yaşadığı bir konudur. Bu dönemde eğitime ne zaman başlamaları ve nasıl davranacaklarını konusunda kararsızlık yaşarlar. Kararsızlık yaşayan kimi ebeveyn oldukça aceleci davranabilir. Süreci bir an önce bitirmeye çalışmak ve eğitime hazır olmayan çocuğa bu konuda baskı yapmak; çocuğun ruhsal sorunlar yaşamasına neden olabilir. Kimi ebeveyn ise baskı yapacağı; çocuğunu olumsuz etkileyeceği korkuları; zamanı gelince çocuğun kendiliğinde halledebileceği bir süreç olduğuna dair düşünceleri nedeniyle eğitim sürecini erteleyebilmektedir. Süreci ertelemek; geciktirmek; kendi söyler diye bırakmak ve hiç eğitim vermemek de çocuğun normal gelişim sürecinin gecikmesine ve duygusal anlamda zedelenebilmesine neden olur.
Tuvalet eğitimi için en uygun dönem 24 ve 36 aylar arasındadır fakat şunu da unutmamak gerekir ki tuvalet eğitimi süreci çocuktan çocuğa değişebilmektedir. Sağlıklı bir çocuk 3 yaşına girdiğinde; tuvalet eğitimini tamamlamış olur. Yapılan yanlışlıklar nedeni ile bazen bu eğitim 4 veya 5 yaşa kadar sürebiliyor.
Peki; çocuğunuzun tuvalet eğitimine hazır olduğunu nasıl anlarsınız?
Eğer çocuğunuz yürüyebiliyorsa; kendi kıyafetlerini çıkarabiliyorsa; “Oyuncağını annene verir misin?” gibi basit yönergeleri yerine getirebiliyorsa; isteklerini düzgün bir şekilde konuşarak ifade edebiliyorsa; genellikle gün içinde 2-3 saat kuru kalabiliyorsa; tuvalete çıktığı saatlerin bir rutini oluşmuşsa; altının ıslaklığından rahatsızlığını ifade eder hale gelmişse çocuğunuz tuvalet eğitimine hazır demektir.
Fakat çocuğunuz bu şartları yerine getirebiliyor dahi olsa; içinde bulunduğu durum bu eğitimi engelleyebilir ya da zorlaştırabilir. Örneğin; evde bir bakıcının olması; annenin tekrar hamile olması; tuvalet eğitimini birden çok kişinin vermeye çalışması; eğitimi verecek olan kişinin gergin; sinirli olması; yeterli zaman ayıramayacağını düşünmesi; çocuğun sürekli kabızlık problemi yaşaması gibi durumlar bu eğitim sürecini sorunlu hale getirebilir. Bu gibi durumlarda tuvalet eğitimine başlanmamalıdır.
Tuvalet Eğitiminde Anne-Babanın Rolü
Tuvalet eğitiminde çocuk kadar anne ve babanın rolü de çok büyüktür. Tuvalet eğitimine başlamaya karar verdiğiniz de bunu büyük bir sorun haline getirmemeye özen gösterin. Unutulmamalıdır ki tuvalet eğitimi doğal sürecin bir parçasıdır. Çocuk; bu eğitimin anne ve babası için büyük ve çözülmesi gereken bir konu olduğunu hissederse; bu süreç hem aile hem de çocuk için zorlaşacaktır ve çocuğun stres yaşamasına neden olacaktır. Bu nedenle eğitim sürecinde çocuğunuzun davranışlarına aşırı tepki göstermekten kaçının. Çocuk bu davranışı er ya da geç öğrenecektir bu yüzden doğal davranmaya çalışın.
Tuvalet eğitiminde aileye düşen en büyük görev; eğitim konusunda istikrarlı davranmaktır. Eğitim sürecinin ilk haftası çok uyumlu ve güzel geçebilir fakat daha sonra problemler yaşayıp en başa dönebilirsiniz. Bu süreci sabırla ve sevgi içerisinde geçirirseniz; sonunda istediğinizi elde edeceksinizdir. Sabır bu dönemin anahtar sözcüğüdür. Bir adım ileri; bir adım geri gidilmesi en sık rastlanan durumlardan biridir.
Ebeveynlerin tuvalet eğitimi konusunda sıklıkla karşılaştıkları durumlardan biri ise; tuvalet eğitimini almayı reddeden çocuklardır. Anne ve babalar tuvalet eğitimi konusunda çocuğun hazır olduğunu düşünebilir fakat çocuğunuz bu duruma kesinlikle karşı çıkabilir. Eğer çocuk aşırı tepkiler veriyor ve tuvaletini yapmayı kesinlikle reddediyorsa eğitim sürecine çocuk hazır olana kadar ara vermek; aşırı ısrarcı olup bu süreci inatlaşma ile geçirmemek son derece önemlidir. Bu konuda çocuğunuzun yanında olun ve ona destek olmaya çalışın.
Tuvalet eğitimi ile birlikte çocuk yeni bir alışkanlık edinecektir ve bunun için çocuk önceden hazırlanmalıdır. Eğitime başlamaya karar verdiğinizde çocuğunuzun tuvalete ya da lazımlığına alışmış olması önemlidir. Eğitime başlamadan önce kendiniz bir rutin belirleyip; belirli aralıklarda tuvaletin olsun ya da olmasın çocuğunuzu tuvalete ya da lazımlığa alıştırmaya çalışın. Eğitim öncesinde alıştırmalar yapmak süreci kolaylaştıracaktır. Bazen çocuklar tuvaletin pis bir yer olduğunu düşünürler ve tuvaletten korkarlar. Yapacağınız alıştırmalarla da çocuğunuza tuvaleti tanıtmış olursunuz.
Eğitime başlamaya karar verdiğinizde; bir daha mecbur kalmadıkça beze geri dönmeyin. Bez her zaman kolay yolu seçmektir. Gün içerisinde çok yoğun olduğunuz dönemlerde sizin kurtarıcınız olabilir; ya da kış döneminde bezsiz çocuğunuzun üşüyeceğini düşünebilirsiniz fakat sabretmeden sonucu göremezsiniz.
Tuvalet eğitimi süresince çocuğun kıyafet olarak kendini rahat hissetmesi de önemlidir. Altını ıslattığında kendi değiştirmek istediğinde kolay hareket etmesini sağlayacaktır.
Çocuğunuz tuvaletinin geldiğini söylediğinde hemen tuvalete götürmelisiniz çünkü çocuklar tuvaletlerini birkaç dakikadan fazla tutamazlar; bu nedenle de lazımlığın çocuğun rahatlıkla ulaşabileceği yerde olması önemlidir.
Eğitim sürecinde çocuğa sık sık tuvaletinin olup olmadığını sormak yerine belirli bir rutin içerinde tuvalete götürüp kontrol etmek daha sağlıklı olacaktır. Örneğin; her yemekten sonra kakası için tuvalete götürmek eğitimi kolaylaştırır.
Tuvalet eğitimde ödül çok önemlidir. Çocuğunuza “aferin” demekten kaçınmayın.
Eğitimi kolaylaştırmak için; tuvaleti çocuğunuzun aynı zamanda eğlenebileceği hale getirin. Çeşitli; sevdiği karakterlerin yapışkanlarını alın ve her tuvalete gittiğinde onları yapıştırmasına izin verin.
Ebeveynler çocuklarını büyütürken uzmanlar ve kitapların dışında bu süreci yaşamış diğer anne babalardan da bilgi almaya daha meyillidir. Her ailenin yöntem ve çözümü birbirinden farklı olsa da aynı deneyimi yaşamış birinden tavsiye almak her zaman için rahatlatıcı bir yoldur. Türkiye’ de tuvalet eğitimi konusunda yapılan bir araştırma sonucunda; anneler tuvalet eğitimine başlayacak olan diğer anne babalara çocuklarına tuvalet eğitimi verirken sabırlı olmaları; çocukları zorlamadan; ödül yolu kullanarak ve kitap okuyup araştırarak tuvalet eğitimine başlamaları yönünde önerilerde bulunmuşlardır (Bolat; 2015). Tuvalet eğitiminde zorlanan çocuklar için yaşlarına uygun eğitici kitaplar da bu süreç için oldukça etkili araçlardan biridir.
Bolat; Y. E. (2015). 1-4 Yaş Arası Çocuğa Sahip Annelerin Tuvalet Eğitimi Kazandırma Konusunda Tutum ve Görüşlerinin İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Araştırmaları Dergisi; 1(1); 53-67.
Genel olarak tuvalet eğitimi annelerin oldukça kaygı duyduğu ve zaman zaman stres yaşadığı bir konudur. Bu dönemde eğitime ne zaman başlamaları ve nasıl davranacaklarını konusunda kararsızlık yaşarlar. Kararsızlık yaşayan kimi ebeveyn oldukça aceleci davranabilir. Süreci bir an önce bitirmeye çalışmak ve eğitime hazır olmayan çocuğa bu konuda baskı yapmak; çocuğun ruhsal sorunlar yaşamasına neden olabilir. Kimi ebeveyn ise baskı yapacağı; çocuğunu olumsuz etkileyeceği korkuları; zamanı gelince çocuğun kendiliğinde halledebileceği bir süreç olduğuna dair düşünceleri nedeniyle eğitim sürecini erteleyebilmektedir. Süreci ertelemek; geciktirmek; kendi söyler diye bırakmak ve hiç eğitim vermemek de çocuğun normal gelişim sürecinin gecikmesine ve duygusal anlamda zedelenebilmesine neden olur.
Tuvalet eğitimi için en uygun dönem 24 ve 36 aylar arasındadır fakat şunu da unutmamak gerekir ki tuvalet eğitimi süreci çocuktan çocuğa değişebilmektedir. Sağlıklı bir çocuk 3 yaşına girdiğinde; tuvalet eğitimini tamamlamış olur. Yapılan yanlışlıklar nedeni ile bazen bu eğitim 4 veya 5 yaşa kadar sürebiliyor.
Peki; çocuğunuzun tuvalet eğitimine hazır olduğunu nasıl anlarsınız?
Eğer çocuğunuz yürüyebiliyorsa; kendi kıyafetlerini çıkarabiliyorsa; “Oyuncağını annene verir misin?” gibi basit yönergeleri yerine getirebiliyorsa; isteklerini düzgün bir şekilde konuşarak ifade edebiliyorsa; genellikle gün içinde 2-3 saat kuru kalabiliyorsa; tuvalete çıktığı saatlerin bir rutini oluşmuşsa; altının ıslaklığından rahatsızlığını ifade eder hale gelmişse çocuğunuz tuvalet eğitimine hazır demektir.
Fakat çocuğunuz bu şartları yerine getirebiliyor dahi olsa; içinde bulunduğu durum bu eğitimi engelleyebilir ya da zorlaştırabilir. Örneğin; evde bir bakıcının olması; annenin tekrar hamile olması; tuvalet eğitimini birden çok kişinin vermeye çalışması; eğitimi verecek olan kişinin gergin; sinirli olması; yeterli zaman ayıramayacağını düşünmesi; çocuğun sürekli kabızlık problemi yaşaması gibi durumlar bu eğitim sürecini sorunlu hale getirebilir. Bu gibi durumlarda tuvalet eğitimine başlanmamalıdır.
Tuvalet Eğitiminde Anne-Babanın Rolü
Tuvalet eğitiminde çocuk kadar anne ve babanın rolü de çok büyüktür. Tuvalet eğitimine başlamaya karar verdiğiniz de bunu büyük bir sorun haline getirmemeye özen gösterin. Unutulmamalıdır ki tuvalet eğitimi doğal sürecin bir parçasıdır. Çocuk; bu eğitimin anne ve babası için büyük ve çözülmesi gereken bir konu olduğunu hissederse; bu süreç hem aile hem de çocuk için zorlaşacaktır ve çocuğun stres yaşamasına neden olacaktır. Bu nedenle eğitim sürecinde çocuğunuzun davranışlarına aşırı tepki göstermekten kaçının. Çocuk bu davranışı er ya da geç öğrenecektir bu yüzden doğal davranmaya çalışın.
Tuvalet eğitiminde aileye düşen en büyük görev; eğitim konusunda istikrarlı davranmaktır. Eğitim sürecinin ilk haftası çok uyumlu ve güzel geçebilir fakat daha sonra problemler yaşayıp en başa dönebilirsiniz. Bu süreci sabırla ve sevgi içerisinde geçirirseniz; sonunda istediğinizi elde edeceksinizdir. Sabır bu dönemin anahtar sözcüğüdür. Bir adım ileri; bir adım geri gidilmesi en sık rastlanan durumlardan biridir.
Ebeveynlerin tuvalet eğitimi konusunda sıklıkla karşılaştıkları durumlardan biri ise; tuvalet eğitimini almayı reddeden çocuklardır. Anne ve babalar tuvalet eğitimi konusunda çocuğun hazır olduğunu düşünebilir fakat çocuğunuz bu duruma kesinlikle karşı çıkabilir. Eğer çocuk aşırı tepkiler veriyor ve tuvaletini yapmayı kesinlikle reddediyorsa eğitim sürecine çocuk hazır olana kadar ara vermek; aşırı ısrarcı olup bu süreci inatlaşma ile geçirmemek son derece önemlidir. Bu konuda çocuğunuzun yanında olun ve ona destek olmaya çalışın.
Tuvalet eğitimi ile birlikte çocuk yeni bir alışkanlık edinecektir ve bunun için çocuk önceden hazırlanmalıdır. Eğitime başlamaya karar verdiğinizde çocuğunuzun tuvalete ya da lazımlığına alışmış olması önemlidir. Eğitime başlamadan önce kendiniz bir rutin belirleyip; belirli aralıklarda tuvaletin olsun ya da olmasın çocuğunuzu tuvalete ya da lazımlığa alıştırmaya çalışın. Eğitim öncesinde alıştırmalar yapmak süreci kolaylaştıracaktır. Bazen çocuklar tuvaletin pis bir yer olduğunu düşünürler ve tuvaletten korkarlar. Yapacağınız alıştırmalarla da çocuğunuza tuvaleti tanıtmış olursunuz.
Eğitime başlamaya karar verdiğinizde; bir daha mecbur kalmadıkça beze geri dönmeyin. Bez her zaman kolay yolu seçmektir. Gün içerisinde çok yoğun olduğunuz dönemlerde sizin kurtarıcınız olabilir; ya da kış döneminde bezsiz çocuğunuzun üşüyeceğini düşünebilirsiniz fakat sabretmeden sonucu göremezsiniz.
Tuvalet eğitimi süresince çocuğun kıyafet olarak kendini rahat hissetmesi de önemlidir. Altını ıslattığında kendi değiştirmek istediğinde kolay hareket etmesini sağlayacaktır.
Çocuğunuz tuvaletinin geldiğini söylediğinde hemen tuvalete götürmelisiniz çünkü çocuklar tuvaletlerini birkaç dakikadan fazla tutamazlar; bu nedenle de lazımlığın çocuğun rahatlıkla ulaşabileceği yerde olması önemlidir.
Eğitim sürecinde çocuğa sık sık tuvaletinin olup olmadığını sormak yerine belirli bir rutin içerinde tuvalete götürüp kontrol etmek daha sağlıklı olacaktır. Örneğin; her yemekten sonra kakası için tuvalete götürmek eğitimi kolaylaştırır.
Tuvalet eğitimde ödül çok önemlidir. Çocuğunuza “aferin” demekten kaçınmayın.
Eğitimi kolaylaştırmak için; tuvaleti çocuğunuzun aynı zamanda eğlenebileceği hale getirin. Çeşitli; sevdiği karakterlerin yapışkanlarını alın ve her tuvalete gittiğinde onları yapıştırmasına izin verin.
Ebeveynler çocuklarını büyütürken uzmanlar ve kitapların dışında bu süreci yaşamış diğer anne babalardan da bilgi almaya daha meyillidir. Her ailenin yöntem ve çözümü birbirinden farklı olsa da aynı deneyimi yaşamış birinden tavsiye almak her zaman için rahatlatıcı bir yoldur. Türkiye’ de tuvalet eğitimi konusunda yapılan bir araştırma sonucunda; anneler tuvalet eğitimine başlayacak olan diğer anne babalara çocuklarına tuvalet eğitimi verirken sabırlı olmaları; çocukları zorlamadan; ödül yolu kullanarak ve kitap okuyup araştırarak tuvalet eğitimine başlamaları yönünde önerilerde bulunmuşlardır (Bolat; 2015). Tuvalet eğitiminde zorlanan çocuklar için yaşlarına uygun eğitici kitaplar da bu süreç için oldukça etkili araçlardan biridir.
Bolat; Y. E. (2015). 1-4 Yaş Arası Çocuğa Sahip Annelerin Tuvalet Eğitimi Kazandırma Konusunda Tutum ve Görüşlerinin İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Araştırmaları Dergisi; 1(1); 53-67.