Çocuklarda Kitap Okuma Alışkanlığı ve Düzen Davranışı Geliştirmek
Kitap okumak öğrenilebilir bir davranıştır.
Kitaplar; büyümekte olan çocuğun zihinsel; duygusal ve sosyal gelişimini destekleyen önemli uyaranlardır. Ancak başta çocuklarda olmak üzere tablet; telefon ve bilgisayar kullanımlarının artmasıyla birlikte kitap okuma davranışı azalmaya başlamıştır.
Çocuk; yetişkin dünyası içerisinde konumlanmaya çalışan; zihinsel; bedensel; duygusal ve sosyal gereksinimlerini tamamlamak isteyen bir “birey” dir. Bu nedenle de hayatı prova edebileceği en iyi yollardan biri; doğru seçilmiş kitaplardır. Kitap sevgisi ve alışkanlığı çocuk okula başlayınca değil; küçük yaşlarda oluşur. Bu nedenle çocuğun 2 yaşından itibaren onun gelişimine ve ilgi alanlarına uygun kitaplar alınmalıdır.
Çocuğunuza kitap okuma alışkanlığı kazandırmak için neler yapabilirsiniz?
· Çocuğunuza model olun
Evde herkesin kolaylıkla ulaşabileceği bir yere farklı türde kitapların olduğu bir kitap köşesi yada kitaplık oluşturun. Ev rutinlerinize aile üyelerinin birlikte kitap okuyabileceği bir zaman dilimi ekleyin. Bu rutini okunan kitabın karşılıklı konuşulması olarak ilerleyen günlerde şekillendirin ve aksatmadan rutininizi uygulayın. Yatmadan önce son yarım saat kitap okumasına izin verin ve sizde onun odasında ona eşlik etmeye çalışın. Çünkü kitap okuma alışkanlığının kazanılmasında davranışların önemi; söylenen sözlerden daha fazladır.
· Çocuğunuza kendi kitabını seçme fırsatı verin
Aile olarak kitap alışverişi için ortak bir bütçe belirleyin; kitabevine gidin ve ona 3-4 yaş itibariyle kendi kitaplarını seçmesi için rehberlik edin. Kitabevi alışverişlerine ek; kütüphane ziyaretleri yapın. Çocuğunuzun kütüphaneden nasıl kitap alıp; geri verebileceğini deneyimlemesini sağlayın.
· Çocuğunuzun yaş ve cinsiyetine bağlı beğeni ve ihtiyaçlarını görün
Küçük yaşlarda; harflerin boyutları büyük; daha renkli ve resimlerin olduğu kitapları seçmek çocuğun harfleri tanımasını ve kitap okuma alışkanlığını edinmesini kolaylaştırır. 3-6 yaşlarında çocuklar; hayvanlar; günlük yaşam; doğaya ait bilgilerin olduğu kısa hikayeleri tercih ederken; 7-8 yaşındaki çocuklar ise; seyahat ; macera; bilim insanlarının hayatları hikayelerini tercih etmektedir. Erkek çocuklar; spor; gezi; serüven; makine; bilim ve ünlü kişilerin hayatlarını içeren kitapları okumayı severken; kız çocuklar; romantik romanlarla özellikle kendilerini ilgilendiren öykü ve şiir kitaplarını okumaktan keyif almaktadır.
· Çocuğunuzla okuduğu kitap üzerine konuşun
Çocuk; gelişim ihtiyacına bağlı olarak bir modelle kendini özdeşleştirme eğilimindedir. Seçtiği model başlangıçta anne; baba gibi aileden biri iken zamanla bu model arkadaş; öğretmen; film yada kitap kahramanı olabilir. Seçilen model bir kitap kahramanı ise; çocuğun zamanla kitap okuma ilgisini de artırır. Çocuğun modelli; okuduğu içeriklerden haberdar olabilmek içinse mutlaka çocuğunuzun okuduğu kitaplar üzerine konuşun. Oynadığı oyunlar kadar çocuğunuzun okuduğu kitaplarda onun hakkında size çok şey öğretecektir.
“HER ÇOCUK DÜZENİ SEVER”
Çocuklar ne yapmaları gerektiğini bilirler; ancak bazen bu bildiklerini yapmakta zorlanabilirler.
Davranış değiştirmek ve bu değişen davranışı oturtturmak her zaman kolay olmayabilir. Bu nedenle de çocuğun bir düzene alışması yada kendi düzenini oluşturması zaman alabilir. Çünkü biliyoruz ki; bir başkası tarafından yapılan işler; alınan sorumluluklar bir süre sonra o işi yapanın üzerine kalır. Bu durum aile içinde de böyledir. Çocukta; masası anne yada babası tarafından toplandığı sürece; bu sorumluluğu almayacaktır.
Çocuklara düzenli olmak nasıl öğretilir?
1) Ne istediğinizi net ve açık bir dille ifade edin.
Öncelikle “neyin ne kadar dağınık olduğunun” ve “ideal” ile “idare eder” toplu olmanın ne olduğunu tanımlamak gereklidir. Örneğin; masada bir iki kalem durabilir; koltukta pijama üstü serili olabilir mi? Yoksa “toplu” olmak demek; ne pahasına olursa olsun; her şeyin yerinde durması demek midir?
Ne beklediğinizi çocuğunuzla net ve açık bir dille konuşun ve beklentilerinizi söyleyin.
2) Zaman tanıyın.
Çocuklar ne yapmaları gerektiğini bilirler; ancak bazen bu bildiklerini yapmakta zorlanabilirler. Düzen kurmakta zorlanan çocuğa rehberlik etmek gerekir. Bu durumda ebeveynin görevi ise sadece destek olmak olmalıdır. Böylelikle bir süre sonra esas sorumluluğu çocuk alacaktır.
3) Hatırlatıcı kullanın ve takip edin.
Sürekli aynı şeyleri söylediğinizde çocuğunuz bir süre sonra sizi duymayabilir. Söylemek istediklerinizi küçük ve renkli yapışkanlı kağıtlar üzerine yazarak; hatırlatıcı kağıtlar yapıştırmak; onunla aranızdaki ilişkiyi olumlu yönde değiştirecektir.
4) Önceliklerinizin ne olduğunu belirleyin.
“Önceliğin” ne olduğunu; hangi işin ne zaman yapılacağını tanımlayın. Örneğin; pazartesi en çok ödev verilen gün ise; o akşamın önceliği boya kalemlerinin ucunu açmak olmamalıdır.
5) Saat kullanın; çocuğunuzun saat kullanmasına rehberlik edin.
Çocuğunuzun beş dakika yada yarım saat gibi kavramları bildiğinden emin olun. Saat kullanması konusunda rehberlik edin. Bu durum çocuğunuzun kendi kontrolünü artırmasına yardımcı olacaktır.
Öğretim Görevlisi Psikolog Fatma Nihal ADA
Kitaplar; büyümekte olan çocuğun zihinsel; duygusal ve sosyal gelişimini destekleyen önemli uyaranlardır. Ancak başta çocuklarda olmak üzere tablet; telefon ve bilgisayar kullanımlarının artmasıyla birlikte kitap okuma davranışı azalmaya başlamıştır.
Çocuk; yetişkin dünyası içerisinde konumlanmaya çalışan; zihinsel; bedensel; duygusal ve sosyal gereksinimlerini tamamlamak isteyen bir “birey” dir. Bu nedenle de hayatı prova edebileceği en iyi yollardan biri; doğru seçilmiş kitaplardır. Kitap sevgisi ve alışkanlığı çocuk okula başlayınca değil; küçük yaşlarda oluşur. Bu nedenle çocuğun 2 yaşından itibaren onun gelişimine ve ilgi alanlarına uygun kitaplar alınmalıdır.
Çocuğunuza kitap okuma alışkanlığı kazandırmak için neler yapabilirsiniz?
· Çocuğunuza model olun
Evde herkesin kolaylıkla ulaşabileceği bir yere farklı türde kitapların olduğu bir kitap köşesi yada kitaplık oluşturun. Ev rutinlerinize aile üyelerinin birlikte kitap okuyabileceği bir zaman dilimi ekleyin. Bu rutini okunan kitabın karşılıklı konuşulması olarak ilerleyen günlerde şekillendirin ve aksatmadan rutininizi uygulayın. Yatmadan önce son yarım saat kitap okumasına izin verin ve sizde onun odasında ona eşlik etmeye çalışın. Çünkü kitap okuma alışkanlığının kazanılmasında davranışların önemi; söylenen sözlerden daha fazladır.
· Çocuğunuza kendi kitabını seçme fırsatı verin
Aile olarak kitap alışverişi için ortak bir bütçe belirleyin; kitabevine gidin ve ona 3-4 yaş itibariyle kendi kitaplarını seçmesi için rehberlik edin. Kitabevi alışverişlerine ek; kütüphane ziyaretleri yapın. Çocuğunuzun kütüphaneden nasıl kitap alıp; geri verebileceğini deneyimlemesini sağlayın.
· Çocuğunuzun yaş ve cinsiyetine bağlı beğeni ve ihtiyaçlarını görün
Küçük yaşlarda; harflerin boyutları büyük; daha renkli ve resimlerin olduğu kitapları seçmek çocuğun harfleri tanımasını ve kitap okuma alışkanlığını edinmesini kolaylaştırır. 3-6 yaşlarında çocuklar; hayvanlar; günlük yaşam; doğaya ait bilgilerin olduğu kısa hikayeleri tercih ederken; 7-8 yaşındaki çocuklar ise; seyahat ; macera; bilim insanlarının hayatları hikayelerini tercih etmektedir. Erkek çocuklar; spor; gezi; serüven; makine; bilim ve ünlü kişilerin hayatlarını içeren kitapları okumayı severken; kız çocuklar; romantik romanlarla özellikle kendilerini ilgilendiren öykü ve şiir kitaplarını okumaktan keyif almaktadır.
· Çocuğunuzla okuduğu kitap üzerine konuşun
Çocuk; gelişim ihtiyacına bağlı olarak bir modelle kendini özdeşleştirme eğilimindedir. Seçtiği model başlangıçta anne; baba gibi aileden biri iken zamanla bu model arkadaş; öğretmen; film yada kitap kahramanı olabilir. Seçilen model bir kitap kahramanı ise; çocuğun zamanla kitap okuma ilgisini de artırır. Çocuğun modelli; okuduğu içeriklerden haberdar olabilmek içinse mutlaka çocuğunuzun okuduğu kitaplar üzerine konuşun. Oynadığı oyunlar kadar çocuğunuzun okuduğu kitaplarda onun hakkında size çok şey öğretecektir.
“HER ÇOCUK DÜZENİ SEVER”
Çocuklar ne yapmaları gerektiğini bilirler; ancak bazen bu bildiklerini yapmakta zorlanabilirler.
Davranış değiştirmek ve bu değişen davranışı oturtturmak her zaman kolay olmayabilir. Bu nedenle de çocuğun bir düzene alışması yada kendi düzenini oluşturması zaman alabilir. Çünkü biliyoruz ki; bir başkası tarafından yapılan işler; alınan sorumluluklar bir süre sonra o işi yapanın üzerine kalır. Bu durum aile içinde de böyledir. Çocukta; masası anne yada babası tarafından toplandığı sürece; bu sorumluluğu almayacaktır.
Çocuklara düzenli olmak nasıl öğretilir?
1) Ne istediğinizi net ve açık bir dille ifade edin.
Öncelikle “neyin ne kadar dağınık olduğunun” ve “ideal” ile “idare eder” toplu olmanın ne olduğunu tanımlamak gereklidir. Örneğin; masada bir iki kalem durabilir; koltukta pijama üstü serili olabilir mi? Yoksa “toplu” olmak demek; ne pahasına olursa olsun; her şeyin yerinde durması demek midir?
Ne beklediğinizi çocuğunuzla net ve açık bir dille konuşun ve beklentilerinizi söyleyin.
2) Zaman tanıyın.
Çocuklar ne yapmaları gerektiğini bilirler; ancak bazen bu bildiklerini yapmakta zorlanabilirler. Düzen kurmakta zorlanan çocuğa rehberlik etmek gerekir. Bu durumda ebeveynin görevi ise sadece destek olmak olmalıdır. Böylelikle bir süre sonra esas sorumluluğu çocuk alacaktır.
3) Hatırlatıcı kullanın ve takip edin.
Sürekli aynı şeyleri söylediğinizde çocuğunuz bir süre sonra sizi duymayabilir. Söylemek istediklerinizi küçük ve renkli yapışkanlı kağıtlar üzerine yazarak; hatırlatıcı kağıtlar yapıştırmak; onunla aranızdaki ilişkiyi olumlu yönde değiştirecektir.
4) Önceliklerinizin ne olduğunu belirleyin.
“Önceliğin” ne olduğunu; hangi işin ne zaman yapılacağını tanımlayın. Örneğin; pazartesi en çok ödev verilen gün ise; o akşamın önceliği boya kalemlerinin ucunu açmak olmamalıdır.
5) Saat kullanın; çocuğunuzun saat kullanmasına rehberlik edin.
Çocuğunuzun beş dakika yada yarım saat gibi kavramları bildiğinden emin olun. Saat kullanması konusunda rehberlik edin. Bu durum çocuğunuzun kendi kontrolünü artırmasına yardımcı olacaktır.
Öğretim Görevlisi Psikolog Fatma Nihal ADA