Deprem; Depremin Psikolojimiz Üzerindeki Etkisi
Deprem; Depremin Psikolojimiz Üzerindeki Etkisi
Deprem gerçeği son zamanlarda Türkiye’nin gündeminde önemli bir yer açtı kendisine. Depremin beklenmedik zamanda beklenmedik şiddette geliyor olması ve yıkıcı etkilere sahip olması korkuya neden olabiliyor. İnsan canlısı konu fark etmeksizin belirsizlik söz konusu olduğunda zorlanabiliyorken; belirsizliğin felakete gebe olması rahatsız edici duyguların şiddetini arttırıyor. Doğal afetlere herkes farklı tepkiler veriyor olmakla birlikte verilen ortak tepkilerden de olduğunu söylemek mümkündür. Deprem anından sonra şoka girilebilir. Şoktan sonra duygular daha görünür olur. Korku; endişe; öfke; karamsarlık; panik; çaresizlik gibi duygular çok derin ve yoğun yaşanır. Düşünce ve davranışlar bir süre depremin etkisinde olabilir. Yaşanan sürekli hatırlanıp sıklıkla deprem hakkında konuşma ihtiyacı duyulabilir. Tetikte olunup her ses ve hareket depreme yorulabilir. Stresten kaynaklı bedensel tepkiler meydana gelebilir; bulantı; baş ağrısı; baş dönmesi gibi. Mevcut bir bedensel rahatsızlık varsa; semptomlar şiddetlenebilir. Tepkilerin verilme sırası kişiden kişiye göre farklılık gösterebilir.
Doğal afet yaşayan birçok insan çeşitli tepkiler verebilir; ancak kısa bir süre sonra bazı kişiler bunlardan büyük ölçüde kurtulurlar; hatta eskisine göre daha da güçlenebilirler. Bazı kişiler ise travma sonrası stres bozukluğu; kaygı bozuklukları ve depresyon gibi bir takım psikolojik rahatsızlık belirtileri gösterebilir.
Korkuyu; birçoğumuz aynı şekilde hissederiz ancak depremden nasıl ve ne derece etkilendiğimiz çoğunlukla aynı olmaz. Çünkü korkularımız; atıflarımızdır. Depreme yüklenen anlam; ondan ne derece etkilenileceğini belirler. Örneğin daha önce şiddetli bir depreme denk gelmiş kişinin sonraki depremlere vereceği tepki ile hiç depremle karşılaşmamış kişinin vereceği tepki aynı olmayacaktır.
Deprem kimi insanlarda travmatik etkilere neden olabilir. Bu etkiyle birlikte bazı durumlar ve kaçınmalar meydana gelebilir:
-Depremle ilgili yaşanan an tekrar tekrar hatırlanır. Zihinde döner durur. ------Beden; olayı yeniden yaşıyormuşçasına eşlik eder.
-Sık sık depremle ilgili rüyalar görülebilir.
-Depremi hatırlatan yerlerden; kişilerden kaçılır. Karşılaşmama çabası vardır adeta.
-Hatırlanması ve bilinmesi gereken önemli birkaç not ekleyeceğim:
-Herkesin olaylara yaklaşma; zorlu durumlarla baş etme yöntemi farklıdır. -Çözüm için standart bir liste yapmak doğru olmayabilir.
-Depremden sonra her şeyden önce zamana ihtiyacınızın olduğunu hatırlayın. -Korkutucu bir durumdan sonra; hiç yaşanmamışçasına; normal seyirde devam etmek pek mümkün değil. Dolayısıyla duygularınızda dalgalanmalar olabilir. Bu bilgiden beslenerek sabretmeye çalışmak faydalı olur.
Sinir sistemi uyarılmış olduğu için alkol ve madde kullanımından uzak durulması gerekir.
-Kendinizi rahatlamış hissetmenize yardımcı olacak aktivitelere başvurmak iyi gelecektir.
-Depremle ilgili uzmanlardan bilgi alın: deprem anında yapılması gerekenler; evde bulundurulması gerekenler; vs. hakkında güvenilir bilgiler toplayıp; kendinizi korumaya yönelik güvende hissettirecek önlemler alın.
Kendinizle baş başa kalın; gevşemeye yönelik egzersizler yapın.
-Anlatın: yaşadıklarınızı; korkularınızı; yaptıklarınızı; yapabileceklerinizi…
-Her koşulda yapılması gereken; ilk yaraların sarılmasından sonra; yaşanan trajedinin kabullenilmesi; yaşamın yeniden anlamlandırılması ve kalınan yerden yaşamsal sorumluluklara devam edilebilmesidir.
-Günlük yaşamı düzenleyen bir plan yapılması; belirsizlik endişesini azaltmada yardımcıdır.
Depremin son zamanlarda kendisini sıklıkla hatırlattığı ülkemizde; deprem konusunda bilinçlenmek; kişinin bedensel ve psikolojik etkilere yönelik kendi kendine ve yakınlarına yardım konusunda eğitilmesi; gerekli durumlarda profesyonel destek olanaklarından yararlanabilmesi; toplum sağlığı açısından; en az yapıların imarı kadar önemlidir. İnsan; mekanik bir canlı olmadığından; her detaya bir anda değinebilmek ve formül etkisi yaratacak önerilerde bulunmak çok işlevsel olmayacaktır. Genel hatlarıyla depremin etkilerini; depremle ilgili önemli noktaları; yapılabilecekleri yazdım. Deprem düşüncesi zihninizi çok fazla meşgul ediyorsa; gününüzün işleyişini büyük ölçüde bozuyorsa bir uzman desteği almanız faydalı olabilir.
Klinik Psikolog Nazlı DİNÇ