Kadınlarda Görülen Elektra Kompleksi Nedir ve Yaşamlarını Nasıl Etkiler?
Sigmund Freud’un Psikanalitik kuramında geçen ‘Oidipus Kompleksi’; 3-5 yaş arası dönemde erkek çocuğun annesini sahiplenmesi ve babasını saf dışı bırakma konusunda beslediği duygu; düşünce; dürtü ve fantezilerin toplamı olarak tarif edilmiştir. Sonrasında Freud; kızlar için de benzer bir durum olduğunu onların da tam tersi olarak babayı sahiplenme amacıyla anneyle rekabet içerisine girdiklerini ve bu duruma bağlı olarak da ‘Elektra kompleksi’ geliştirdiklerini iddia etmiştir. Freud; 3-6 yaş arası (fallik dönem) kız çocuklarının babaya aşırı düşkün olmalarını da bu sebebe bağlamıştır.
Freud’un bu teorisi de - tıpkı ‘Oidipus kompleksi’ gibi- Yunan mitolojisinden esinlenerek isimlendirilmiştir. Freud’un uzun yıllar öğrenciliğini yapan Carl Gustav Jung -yine Yunan mitolojisinden esinlenerek- Oidipus Kompleksi’nin kız çocukları için geçerli versiyonuna ‘Elektra Kompleksi’ adını vermiştir. Mitolojide adı geçen ünlü kumandan Agamemnon’un kızı Elektra’nın hikâyesi kısaca şu şekildedir:
“Agamemnon ile Klytaimnastra’nın kızı olan Elektra; insanüstü bazı kanunları korumak ve bazı ilke ve amaçların gerçekleşmeleri için tek başına mücadele etmeyi göze alan kahraman bir kızdır. Agamemnon; Troya savaşı çıktığında; rüzgârın dinip gemilerin hareketsiz kaldığı bir gün; rüzgârın tekrar esmesini sağlayabilmek amacıyla kâhinlerin dediklerine uyarak karısını bir tanrıça ile aldatmak zorunda kalır. Eşi; Klytaimnestra da bu haberi duyunca kızgınlığından; Atreidai ailesinin bir üyesi olan Aigisthos ile ilişki kurar ve kocasını onunla aldatır; hatta aldatmakla da kalmaz; Agamemnon seferden evine döndüğü vakit âşığı Aigisthos ile bir olup kocasını öldürür. Babasının öldürülmesine çok üzülen Elektra; onun öcünü alması için kardeşi Orestes’in aklına girer babasını öldürten annesini ona öldürtür.”
Mitoloji’deki bu hikâye zamanla; kızların babalarına karşı duyduğu sevginin ve bilinçdışı arzunun bir sembolü haline gelmiştir.
Psikanalitik Kurama göre; 3-5 yaş aralığındaki kız çocuğu babayı elde etmek ve anneyi saf dışı bırakmaya yönelik bilinçdışı bir çatışma yaşamaktadır. Bu dönemdeki kız çocuklarının babalarına aşırı düşkün olmaları hatta süslenip babalarının karşına geçip kur yapar nitelikteki cilveli bir takım davranışlar sergilemeleri; bu durumun günlük hayata yansıması olarak değerlendirilebilir. Yine Psikanalitik kurama göre; tıpkı Oidipus kompleksinde olduğu gibi bu dönem sonunda da kız çocuk; annesiyle özdeşim kuramayıp onu; babasını elde etmeye yönelik bir rakip olarak görmeye devam ederse; ergen ya da yetişkin olduğunda da çözümleyemediği bu elektral çatışmasının izlerini hayatının birçok alanında yaşamaya devam edecektir. Bu bağlamda elektral çatışmanın çözümlenememesinden kaynaklı kadınlarda görülme olasılığı olan bazı davranış sorunları şunlardır:
- Eş ve partner seçiminde babanın özelliklerini arama.
- Kendilerinden yaşça büyük erkekleri beğenme ve onlarla birlikte olma ihtiyacı duyma.
- Vajinusmus yani cinsel ilişki esnasında vajinal kasların istem dışı bir şekilde kasılarak cinsel ilişkiye izin vermemesi durumu.
- Frijit (cinsel soğukluk).
- Kadının eşini ve partnerini diğer hemcinslerinden aşırı derecede kıskanması durumu.
- Kadın kendi annesi ya da yaşamındaki anne türevlerine karşı hissettiği bilinçli ya da bilinçdışı öfke.
Son olarak; Freud’un Elektra kompleksi teorisi; yine kendisinin ortaya sunduğu Oidipius kompleksi kadar ses getirmemiştir. Nitekim bugün birçok kuramcı; erkeklerde görülen Oidipus kompleksini kabul edip kadınlardaki Elektra kompleksinin ise biraz zorlama bir teori olduğu görüşündedir. Ancak Freud’un insan psikolojine dair birçok bilinmezi ilk gün yüzüne çıkartan bir deha olduğunu göz önünde bulundurursak; bu teorisinin de pek de yabana atılır olmaması gerektiği kanaatindeyim.
Faydalanılan Kaynaklar:
Akçakaya; Ümit (2019). Uyanış - Kişiliğin Gizil Kodları. İstanbul: Kanon Kitap
Ersevim; İsmail (2006). Freud ve Psikanalizin Temel İlkeleri. İstanbul: Assos Yayınları
Özakkaş; Tahir (2015). Freud’un Kuramı; Serbest Çağrışım ve Rüyalar. 9 BPT Ekim 2010 Ders Notları. İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Yayınları.
Ümit AKÇAKAYA
Uzm. Psikolojik Danışman & Online Terapist
Freud’un bu teorisi de - tıpkı ‘Oidipus kompleksi’ gibi- Yunan mitolojisinden esinlenerek isimlendirilmiştir. Freud’un uzun yıllar öğrenciliğini yapan Carl Gustav Jung -yine Yunan mitolojisinden esinlenerek- Oidipus Kompleksi’nin kız çocukları için geçerli versiyonuna ‘Elektra Kompleksi’ adını vermiştir. Mitolojide adı geçen ünlü kumandan Agamemnon’un kızı Elektra’nın hikâyesi kısaca şu şekildedir:
“Agamemnon ile Klytaimnastra’nın kızı olan Elektra; insanüstü bazı kanunları korumak ve bazı ilke ve amaçların gerçekleşmeleri için tek başına mücadele etmeyi göze alan kahraman bir kızdır. Agamemnon; Troya savaşı çıktığında; rüzgârın dinip gemilerin hareketsiz kaldığı bir gün; rüzgârın tekrar esmesini sağlayabilmek amacıyla kâhinlerin dediklerine uyarak karısını bir tanrıça ile aldatmak zorunda kalır. Eşi; Klytaimnestra da bu haberi duyunca kızgınlığından; Atreidai ailesinin bir üyesi olan Aigisthos ile ilişki kurar ve kocasını onunla aldatır; hatta aldatmakla da kalmaz; Agamemnon seferden evine döndüğü vakit âşığı Aigisthos ile bir olup kocasını öldürür. Babasının öldürülmesine çok üzülen Elektra; onun öcünü alması için kardeşi Orestes’in aklına girer babasını öldürten annesini ona öldürtür.”
Mitoloji’deki bu hikâye zamanla; kızların babalarına karşı duyduğu sevginin ve bilinçdışı arzunun bir sembolü haline gelmiştir.
Psikanalitik Kurama göre; 3-5 yaş aralığındaki kız çocuğu babayı elde etmek ve anneyi saf dışı bırakmaya yönelik bilinçdışı bir çatışma yaşamaktadır. Bu dönemdeki kız çocuklarının babalarına aşırı düşkün olmaları hatta süslenip babalarının karşına geçip kur yapar nitelikteki cilveli bir takım davranışlar sergilemeleri; bu durumun günlük hayata yansıması olarak değerlendirilebilir. Yine Psikanalitik kurama göre; tıpkı Oidipus kompleksinde olduğu gibi bu dönem sonunda da kız çocuk; annesiyle özdeşim kuramayıp onu; babasını elde etmeye yönelik bir rakip olarak görmeye devam ederse; ergen ya da yetişkin olduğunda da çözümleyemediği bu elektral çatışmasının izlerini hayatının birçok alanında yaşamaya devam edecektir. Bu bağlamda elektral çatışmanın çözümlenememesinden kaynaklı kadınlarda görülme olasılığı olan bazı davranış sorunları şunlardır:
- Eş ve partner seçiminde babanın özelliklerini arama.
- Kendilerinden yaşça büyük erkekleri beğenme ve onlarla birlikte olma ihtiyacı duyma.
- Vajinusmus yani cinsel ilişki esnasında vajinal kasların istem dışı bir şekilde kasılarak cinsel ilişkiye izin vermemesi durumu.
- Frijit (cinsel soğukluk).
- Kadının eşini ve partnerini diğer hemcinslerinden aşırı derecede kıskanması durumu.
- Kadın kendi annesi ya da yaşamındaki anne türevlerine karşı hissettiği bilinçli ya da bilinçdışı öfke.
Son olarak; Freud’un Elektra kompleksi teorisi; yine kendisinin ortaya sunduğu Oidipius kompleksi kadar ses getirmemiştir. Nitekim bugün birçok kuramcı; erkeklerde görülen Oidipus kompleksini kabul edip kadınlardaki Elektra kompleksinin ise biraz zorlama bir teori olduğu görüşündedir. Ancak Freud’un insan psikolojine dair birçok bilinmezi ilk gün yüzüne çıkartan bir deha olduğunu göz önünde bulundurursak; bu teorisinin de pek de yabana atılır olmaması gerektiği kanaatindeyim.
Faydalanılan Kaynaklar:
Akçakaya; Ümit (2019). Uyanış - Kişiliğin Gizil Kodları. İstanbul: Kanon Kitap
Ersevim; İsmail (2006). Freud ve Psikanalizin Temel İlkeleri. İstanbul: Assos Yayınları
Özakkaş; Tahir (2015). Freud’un Kuramı; Serbest Çağrışım ve Rüyalar. 9 BPT Ekim 2010 Ders Notları. İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Yayınları.
Ümit AKÇAKAYA
Uzm. Psikolojik Danışman & Online Terapist