Okul Öncesi Çocuklarda Saldırganlık
0-6 YAŞ ÇOCUKLARINDA GÖRÜLEN SALDIRGANLIK NEDENLERİ VE BAŞA ÇIKMA YÖNTEMLERİ
Çocuklarda saldırganlık; 0-6 yaş arasında sıklıkla karşılaşılan ve günümüzde giderek artan bir problem haline gelmiştir. Gelin şimdi isterseniz O-6 yaş çocuklarında görülen saldırganlık davranışının nedenlerini; saldırganlık davranışının çocuğa ve çevresine etkilerini; ailelerin saldırganlık davranışı karşısında neler yapabileceklerini detaylarıyla ele alalım:
2;5 yaş dönemi saldırganlığın en çok gözlemlendiği dönemdir
Bu yaş diliminde çocuklar gelişimsel özelliklerinden dolayı huzursuz; gergin ve agresif tutum geliştirmeye başlarlar. Çocuklarda bu yaştan itibaren başlayan ve bir müddet devam eden bu davranış değişikliklerinin gelişimsel bir özellik olduğunun bilinmesi öncelikle işinizi kolaylaştıracaktır. Daha önceki dönemlerde edinilen yeni bilgiler 2;5 yaşa geçişle birlikte beyin tarafından içselleştirilebilmek adına bir müddet sentezlenir. Bu sentezleme süreci de bir müddet adaptasyon sürecini beraberinde getireceği için çocuğun bu dönemde agr4esif ve saldırgan davranışlar geliştirmesi beklenen bir durumdur. Ebeveynler olarak çocuğa bu dönemde tutarlı ve dengeli yaklaşmak; onun saldırgan davranışları karşısında duygularınızı tolere edebilmek ve güçlü kalabilmek işinizi kolaylaştıracaktır. Sakinleşmesi için ona zaman tanımalı ve yanında olduğunuzu ona derinden hissettirmelisiniz. Bunu hem davranışlarınızla (şefkat göstererek; ona sarılarak) hem de sözcüklerinizle (onu ne kadar çok sevdiğinizi ifade ederek) ve onun duygularını anladığınızı ona yine sözcüklerle ifade ederek (şu an çok kızgınsın seni anlıyorum ve seni seviyorum) şeklinde kapsayıcı bir tutum geliştirirseniz çocuğun bu davranışının pekişmeden sönmesini sağlayabilirsiniz.
Çocuklar kendisini yeterince ifade edemediklerinde saldırganlık davranışını geliştirebilirler.
Çocuklar kendilerini istedikleri gibi ifade edemediklerinde huzursuzlanır ve saldırgan davranışlar geliştirebilirler. Özellikle 0-6 yaş diliminde çocukların sözcük dağarcığı bir yetişkininki kadar gelişmiş olmadığı için; çocuklar duygu ve düşüncelerini karşı tarafa yeterince ifade edemeyebilmektedirler. Bu da çocuklarda saldırganlığın oluşmasını tetikleyen nedenlerden birisidir. Burada çocukların anlaşılmasında; onu sonuna kadar dinleyen; sabırlı ve anlamaya gönüllü bir ebeveynin varlığı çocuğun saldırganca davranışının önüne geçebilecektir.
Her istediği olmaya alıştırılmış çocuklar saldırganlık davranışı geliştirebilirler.
Özellikle her istediği olan çocuklar; sınır tanımadan büyütülen çocuklarda saldırgan davranışlar görülebilir. Çocuğunuzun isteklerini anında yerine getirmişseniz; hiç hayır dememişseniz üzgünüm çocuğunuz istekleri ertelendiğinde öfkeleneceğini ve saldırganlık davranışı geliştireceğini bilmelisiniz. Her istediğinin olmasına alışmış olan çocuklarda görülen saldırganlık davranışının çözümü çocuğa kademe kademe bu kırılmaları yaşatmaktır. Ertelendiğinde saldırgan davranmaya başlıyorsa çocuğunuz öncelikle onu karşınıza alıp konuşmaya başlamalısınız. Tehditkâr; cezalandırıcı tutum 2-6 yaş çocuğunun saldırgan davranışının çözümünde etkili olmayacak tam tersi çocuğun saldırganlık davranışını artıracak ve daha işin içinden çıkılmaz hale getirecektir. O nedenle en baştan hiç bunlara sebebiyet oluşturmadan; çocuklarınızın; erteleyebilme; sabretme; sınır koyma konularında gelişmelerini desteklemelisiniz. Bu konuda sıkıntı yaşayan bir çocuğunuz var ve bu durumu tek başınıza çözmekte yetersiz hissediyorsanız mutlaka bir uzman yardımı almayı düşünmelisiniz.
Kardeş kıskançlığı saldırganlık davranışına neden olabilmektedir.
Yeni bir kardeşin varlığı; çocuklar arasında yapılan ayrımlar; çocuklar arası kıyaslamalar vs. çocuklarda kardeş kıskançlığının oluşumunu ve devamını tetikleyebilir. Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklarda içe kapanma; alt ıslatma; ebeveyne yapışma vb. görülebildiği gibi saldırgan davranışlar da sıklıkla görülmektedir. Bu noktada çocuğun yeni kardeş varlığı söz konusu ile onun gelişine adapte olması için zaman tanımalı ve çocuğunuzla birebir anne baba olarak özel oyun saatleri ve aktiviteler düzenlemelisiniz. Kardeşler arası kıyaslama; birini daha çok sevme birini daha az sevme gibi davranışlar; kardeşe zarar verici davranış karşısında çocuğu cezalandırmalar; çocukta birçok olumsuz duygu ve davranışı beraberinde getirecektir. Saldırganlık bunlar arasındadır. Öncelikle çocuğunuza karşı sabırlı ve şefkatli yaklaşmalısınız. Onun bir çocuk olduğunu ve duygularını yeterince ifade edemediği için asi ve saldırgan davranışlar geliştirdiğini aslında size “Beni de kardeşim kadar sevdiğini bilmeye ihtiyacım var” duygusunu göstermeye çalıştığını farketmelisiniz. Sabırlı ve şefkatli yaklaştığınızda çocuğunuza özel zaman ayırdığınızda onunla duyguları hakkında konuştuğunuzda kardeşine temas kurması ve onun bakımına yardım etmesini sağladığınızda kıskançlık azalacak ve saldırgan davranışlar geçecektir. Ama aksi yönde davrandığınızda; yani kötü çocuk yaramaz çocuk; kardeşine zarar veren çocuk düşüncelerini; ayrımcılığı çocuğunuza hissettirdiğinizde bunun da akabinde çocuğu saldırgan davranışlarından dolayı cezalandırdığınızda çocuğun ruhunda derin bir yara oluşturursunuz. Dışlayıcı ve cezalandırıcı tutumlar saldırgan davranışın artmasına; çocukta içe kapanmaya; özgüven zedelenmesine ve derin bir değersizlik duygusunun oluşmasına neden olur. O nedenle bu dönemde kardeşi olan çocuğa karşı daha şefkatli ve merhametli daha sabırlı bir tutumla yaklaşmakta fayda var.
Tablet; TV kullanımı çocuklarda saldırganlık davranışına neden olabilmektedir.
Şiddet içeren dizi; film ve tablet oyunları oynamak çocukların beyin gelişimine ve psikolojik gelişimine zarar vermektedir. 2 yaşında bir çocuğun bile elinde cep telefonu görebilmekteyiz artık. Aynı zamanda ebeveynler cep telefonu ile oynayabilen 2 yaşındaki bir çocuğu akıllı ve özel çocuk olarak algılayabilmektedirler. Ama üzgünüm 2 yaşında bir çocuk ebeveyninin tablet telefon vs. sinden istediği bir görseli açıp oynayabiliyor ve izleyebiliyorsa bu o çocuğun akıllı olduğunun değil ihmal ediliyor olduğunun en büyük kanıtıdır. Günümüz medyası tv çizgi filmler tablet oyunları vs. birçoğu içeriğinde şiddet unsurları bulundurmaktadır ve küçük yaşlardan itibaren bu görsellere maruz kalan çocuklarda saldırganlık davranışı gelişmekte ve günümüz dünyasında daha da artmış gözükmektedir. Bir birey olarak buna bir önlem almamız gerektiğini düşünüyorum. En başta anne babalar olarak çocuklarınızı bu şiddet içerikli görsellerden korumakla işe başlayabilirsiniz. Sadece onun pc tablet oynaması değil sizin izlediğiniz dizi film vb.leri de izlemesini engellemelisiniz. Şiddet içerikli görsellere maruz kalan 0-6 yaş çocuklarında saldırganlık davranışının yanında uyku bozuklukları; gece kabusları; akran kavgaları vb. de görülebilmektedir.
Yasemin Tüzemen
Uzman Klinik Psikolog
Çocuklarda saldırganlık; 0-6 yaş arasında sıklıkla karşılaşılan ve günümüzde giderek artan bir problem haline gelmiştir. Gelin şimdi isterseniz O-6 yaş çocuklarında görülen saldırganlık davranışının nedenlerini; saldırganlık davranışının çocuğa ve çevresine etkilerini; ailelerin saldırganlık davranışı karşısında neler yapabileceklerini detaylarıyla ele alalım:
2;5 yaş dönemi saldırganlığın en çok gözlemlendiği dönemdir
Bu yaş diliminde çocuklar gelişimsel özelliklerinden dolayı huzursuz; gergin ve agresif tutum geliştirmeye başlarlar. Çocuklarda bu yaştan itibaren başlayan ve bir müddet devam eden bu davranış değişikliklerinin gelişimsel bir özellik olduğunun bilinmesi öncelikle işinizi kolaylaştıracaktır. Daha önceki dönemlerde edinilen yeni bilgiler 2;5 yaşa geçişle birlikte beyin tarafından içselleştirilebilmek adına bir müddet sentezlenir. Bu sentezleme süreci de bir müddet adaptasyon sürecini beraberinde getireceği için çocuğun bu dönemde agr4esif ve saldırgan davranışlar geliştirmesi beklenen bir durumdur. Ebeveynler olarak çocuğa bu dönemde tutarlı ve dengeli yaklaşmak; onun saldırgan davranışları karşısında duygularınızı tolere edebilmek ve güçlü kalabilmek işinizi kolaylaştıracaktır. Sakinleşmesi için ona zaman tanımalı ve yanında olduğunuzu ona derinden hissettirmelisiniz. Bunu hem davranışlarınızla (şefkat göstererek; ona sarılarak) hem de sözcüklerinizle (onu ne kadar çok sevdiğinizi ifade ederek) ve onun duygularını anladığınızı ona yine sözcüklerle ifade ederek (şu an çok kızgınsın seni anlıyorum ve seni seviyorum) şeklinde kapsayıcı bir tutum geliştirirseniz çocuğun bu davranışının pekişmeden sönmesini sağlayabilirsiniz.
Çocuklar kendisini yeterince ifade edemediklerinde saldırganlık davranışını geliştirebilirler.
Çocuklar kendilerini istedikleri gibi ifade edemediklerinde huzursuzlanır ve saldırgan davranışlar geliştirebilirler. Özellikle 0-6 yaş diliminde çocukların sözcük dağarcığı bir yetişkininki kadar gelişmiş olmadığı için; çocuklar duygu ve düşüncelerini karşı tarafa yeterince ifade edemeyebilmektedirler. Bu da çocuklarda saldırganlığın oluşmasını tetikleyen nedenlerden birisidir. Burada çocukların anlaşılmasında; onu sonuna kadar dinleyen; sabırlı ve anlamaya gönüllü bir ebeveynin varlığı çocuğun saldırganca davranışının önüne geçebilecektir.
Her istediği olmaya alıştırılmış çocuklar saldırganlık davranışı geliştirebilirler.
Özellikle her istediği olan çocuklar; sınır tanımadan büyütülen çocuklarda saldırgan davranışlar görülebilir. Çocuğunuzun isteklerini anında yerine getirmişseniz; hiç hayır dememişseniz üzgünüm çocuğunuz istekleri ertelendiğinde öfkeleneceğini ve saldırganlık davranışı geliştireceğini bilmelisiniz. Her istediğinin olmasına alışmış olan çocuklarda görülen saldırganlık davranışının çözümü çocuğa kademe kademe bu kırılmaları yaşatmaktır. Ertelendiğinde saldırgan davranmaya başlıyorsa çocuğunuz öncelikle onu karşınıza alıp konuşmaya başlamalısınız. Tehditkâr; cezalandırıcı tutum 2-6 yaş çocuğunun saldırgan davranışının çözümünde etkili olmayacak tam tersi çocuğun saldırganlık davranışını artıracak ve daha işin içinden çıkılmaz hale getirecektir. O nedenle en baştan hiç bunlara sebebiyet oluşturmadan; çocuklarınızın; erteleyebilme; sabretme; sınır koyma konularında gelişmelerini desteklemelisiniz. Bu konuda sıkıntı yaşayan bir çocuğunuz var ve bu durumu tek başınıza çözmekte yetersiz hissediyorsanız mutlaka bir uzman yardımı almayı düşünmelisiniz.
Kardeş kıskançlığı saldırganlık davranışına neden olabilmektedir.
Yeni bir kardeşin varlığı; çocuklar arasında yapılan ayrımlar; çocuklar arası kıyaslamalar vs. çocuklarda kardeş kıskançlığının oluşumunu ve devamını tetikleyebilir. Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklarda içe kapanma; alt ıslatma; ebeveyne yapışma vb. görülebildiği gibi saldırgan davranışlar da sıklıkla görülmektedir. Bu noktada çocuğun yeni kardeş varlığı söz konusu ile onun gelişine adapte olması için zaman tanımalı ve çocuğunuzla birebir anne baba olarak özel oyun saatleri ve aktiviteler düzenlemelisiniz. Kardeşler arası kıyaslama; birini daha çok sevme birini daha az sevme gibi davranışlar; kardeşe zarar verici davranış karşısında çocuğu cezalandırmalar; çocukta birçok olumsuz duygu ve davranışı beraberinde getirecektir. Saldırganlık bunlar arasındadır. Öncelikle çocuğunuza karşı sabırlı ve şefkatli yaklaşmalısınız. Onun bir çocuk olduğunu ve duygularını yeterince ifade edemediği için asi ve saldırgan davranışlar geliştirdiğini aslında size “Beni de kardeşim kadar sevdiğini bilmeye ihtiyacım var” duygusunu göstermeye çalıştığını farketmelisiniz. Sabırlı ve şefkatli yaklaştığınızda çocuğunuza özel zaman ayırdığınızda onunla duyguları hakkında konuştuğunuzda kardeşine temas kurması ve onun bakımına yardım etmesini sağladığınızda kıskançlık azalacak ve saldırgan davranışlar geçecektir. Ama aksi yönde davrandığınızda; yani kötü çocuk yaramaz çocuk; kardeşine zarar veren çocuk düşüncelerini; ayrımcılığı çocuğunuza hissettirdiğinizde bunun da akabinde çocuğu saldırgan davranışlarından dolayı cezalandırdığınızda çocuğun ruhunda derin bir yara oluşturursunuz. Dışlayıcı ve cezalandırıcı tutumlar saldırgan davranışın artmasına; çocukta içe kapanmaya; özgüven zedelenmesine ve derin bir değersizlik duygusunun oluşmasına neden olur. O nedenle bu dönemde kardeşi olan çocuğa karşı daha şefkatli ve merhametli daha sabırlı bir tutumla yaklaşmakta fayda var.
Tablet; TV kullanımı çocuklarda saldırganlık davranışına neden olabilmektedir.
Şiddet içeren dizi; film ve tablet oyunları oynamak çocukların beyin gelişimine ve psikolojik gelişimine zarar vermektedir. 2 yaşında bir çocuğun bile elinde cep telefonu görebilmekteyiz artık. Aynı zamanda ebeveynler cep telefonu ile oynayabilen 2 yaşındaki bir çocuğu akıllı ve özel çocuk olarak algılayabilmektedirler. Ama üzgünüm 2 yaşında bir çocuk ebeveyninin tablet telefon vs. sinden istediği bir görseli açıp oynayabiliyor ve izleyebiliyorsa bu o çocuğun akıllı olduğunun değil ihmal ediliyor olduğunun en büyük kanıtıdır. Günümüz medyası tv çizgi filmler tablet oyunları vs. birçoğu içeriğinde şiddet unsurları bulundurmaktadır ve küçük yaşlardan itibaren bu görsellere maruz kalan çocuklarda saldırganlık davranışı gelişmekte ve günümüz dünyasında daha da artmış gözükmektedir. Bir birey olarak buna bir önlem almamız gerektiğini düşünüyorum. En başta anne babalar olarak çocuklarınızı bu şiddet içerikli görsellerden korumakla işe başlayabilirsiniz. Sadece onun pc tablet oynaması değil sizin izlediğiniz dizi film vb.leri de izlemesini engellemelisiniz. Şiddet içerikli görsellere maruz kalan 0-6 yaş çocuklarında saldırganlık davranışının yanında uyku bozuklukları; gece kabusları; akran kavgaları vb. de görülebilmektedir.
Yasemin Tüzemen
Uzman Klinik Psikolog