Anımsama Terapisi
Hikâyeler anlatılmalıdır yoksa ölürler ve öldükleri zaman neden burada olduğumuzu hatırlamak zordur. Sue Monk Kidd
Özellikle yaşlılarla ve Alzheimer gibi beyin işlevlerinde bozulma olan kişilerle çalışırken kullanılan Anımsama Terapisine bakalım istiyorum.
Anımsama (Reminiscence) Terapisi Amerikan Psikoloji Derneği (APA) tarafından psikolojik refahı iyileştirmek için yazılı ve/ya sözlü olarak yaşam öykülerinin kullanılması şeklinde tanımlanır. Chiang ve ark. (2010); huzur evinde kalan; yarısı bekâr ve sınırlı hemşire desteği alabilen erkek katılımcılar ile çalışmalarında anımsama terapisi uygulamıştır. İlk seanslarda pasif şekilde geçmiş deneyimler paylaşılırken; zamanla içsel kaynaşma ile daha anlamlı anılar paylaşılır. Paylaşımlar katılımcıların başarılı yaşam görevlerini ve her yaşam evresinde kişisel problemleri nasıl çözdükleriyle ilgilidir. Depresif; mutsuz; yalnız hisseden ve kimsenin onları anlamayıp umursamadığını düşünen katılımcıların çalışma sonunda; anlama becerileri gelişmiş; benlik saygıları artmış; depresyon ve umutsuzluk hisleri hafiflemiştir. Peki; bu nasıl mümkün?
Anımsama; zevk; güvenlik; sağlık ve ait olma hissi ile ilişkilidir (Cappeliez ve O’Rourke; 2006). Yaşamın gözden geçirilmesi ile insanlar mevcut çatışmaları çözüp mevcut deneyimlere anlam ve tutarlılık katabilir (Watt ve Wong; 1991). Başkalarıyla samimi anılar/hikâyeler paylaşmak daha yakın ilişkilerin kurulmasını sağlayabilir ve rahatsız edici anıların yeniden anlatılıp üzerinde çalışılması psikolojik gerginliği azaltabilir. Anımsama terapisi ile katılımcılar duygularını paylaşmak için fırsat bulur ve herkesin mutluluk; üzüntü; memnuniyet vb. ile dolu anlamlı bir hayat yaşadığını görür. Başkalarının üzücü ve kızgınlıklarla dolu hayat hikâyeleri bile her hayatın benzersiz ve ilginç olduğunu gösterir (Chiang ve ark.; 2010). Bu fark ediş; benzer problemlere sahip ama sadece kendilerinin sıkıntı yaşadıklarını varsayan pek çok kişi için iyileştirici güce sahiptir. Sonuçta yaşantının kendisi de başarıya ulaşmak kadar değerlidir (Frankl; 2011).
Ayrıca anıları anlatmaya teşvik ile bireyin deneyimi doğrulanabilir. Çeşitli araştırmalarda hafızanın yeniden yapılandırıldığına ulaşılmıştır. Kişiler anılarına ayrıntı ekleyip silebilir; tek bir bellek oluşturmak için birkaç anıyı kesip ekleyebilir; ancak olayların önemli temaları sözlü olarak hatırlanma eğilimindedir (Neisser; 1982). Bazen de insanlar başkalarının anılarını kendi orijinal anılarına benzediği için sahiplenebilir. Bu nedenle bireylerin yaşam öykülerini düzenleyebileceği en az iki seviye vardır: herhangi bir zamanda hatırladıkları olaylar ve bu anıların doğruluğu. Tabii ki anılar özneldir ve belgelendirilmeleri beklenmez. Yine de çeşitli sebeplerden dolayı baskılanan; tünel vizyonu ile belirli kısımları ısrarla hatırlanıp diğer kısımları yok sayılan; iyi ve zor yanları kabul edilmeyen anılar baskı yaratabilir. Kendini kabul; bireyin olumlu ve olumsuz yönlerinin kabul edilmesiyle gerçekleşebilir (Bluck ve Levine; 1998). Çoğu zaman kırılgan benliğimiz ve utançtan kaçınma ihtiyacımız hatalarımızı kabul etmemizi güçleştirir (Cozolino; 2004). Bu durum anılarımız yani hayat hikâyelerimiz için de geçerlidir. Hikâyelerimize şefkatle bakabildiğimizde “boş”; “hatalarla dolu”; “değersiz”; vb. değerlendirmelerden fazlasını bulabiliriz. Zamanla başarılar; mutluluklar; tatmin duygusu silinip umutsuzluk; değersizlik ve yalnızlık hisleri ağır bastığında geçmişimizin sade anıları kıymetlenecektir. Brown (2010); çocuğunu kaybetmiş; şiddet ya da travma gibi büyük kayıp yaşamış insanların hikayelerindeki en kutsal anıların sıradan şeyler olduğunu belirtir. Benzersiz; popüler; albenili değiller; sadece yaşanan ilişkinin samimiyeti ve sıcaklığı o anıları unutulmaz yapar. Geçmişteki hiçbir şey tekrar erişilemeyecek şekilde kaybedilmez; aksine her şey geri dönülemez şekilde saklanır (Frankl; 2011). Bu nedenle arşivimizdeki becerilerden yararlanma; acılar ile yüzleşme ya da sadece anıları anlatıp rahatlama bugünümüze destek olabilir.
Öte yandan bugünümüzü daha anlamlı yaşayabilmek için Yalom’un önerisine bakabiliriz. Yalom (2002); hastalarından kendilerini geleceğe yansıtmalarını ve beş yıl sonra pişmanlık duymadan geriye bakabilmek için şimdi hayatlarını nasıl yaşayabileceklerini düşünmelerini ister. Böylece mevcut alışkanlıklar; inançlar; davranışlar gözden geçirilebilir.
Kaynaklar
Bluck; S. ve Levine; L. J. (1998). Reminiscence as autobiographical memory: A catalyst for reminiscence theory development. Ageing & Society; 18(2); 185-208.
Brown; B. (2010). The gifts of imperfection: Let go of who you think you re supposed to be and embrace who you are. Hazelden Publishing.
Cappeliez; P. ve O Rourke; N. (2006). Empirical validation of a model of reminiscence and health in later life. The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences; 61(4); 237-P244.
Chiang; K. J.; Chu; H.; Chang; H. J.; Chung; M. H.; Chen; C. H.; Chiou; H. Y.; & Chou; K. R. (2010). The effects of reminiscence therapy on psychological well‐being; depression; and loneliness among the institutionalized aged. International Journal of Geriatric Psychiatry: A journal of the psychiatry of late life and allied sciences; 25(4); 380-388.
Cozolino; L. (2004). The making of a therapist. WW Norton & Company.
Frankl; V. E. (2011). Man s search for ultimate meaning. Random House.
Neisser; U. 1982. Memory: what are the important questions? In U. Neisser (ed); Memory observed: remembering in natural contexts (3–20). San Francisco; W. H. Freeman.
Watt; L. ve Wong; P. T. P. 1991. A new taxonomy of reminiscence and its therapeutic implications. Journal of Gerontological Social Work; 16; 37–57.
VandenBos; G. R. (2007). APA dictionary of psychology. American Psychological Association.
Yalom; I. (2002). The Gift of Therapy. New York: Perennial.
Resim: “People experience walking in the Chicago neighborhood that is not existing anymore in 2050” https://modernutopias.wordpress.com/2013/12/05/urban-memory-archive/ sitesinden alınmıştır.
Özellikle yaşlılarla ve Alzheimer gibi beyin işlevlerinde bozulma olan kişilerle çalışırken kullanılan Anımsama Terapisine bakalım istiyorum.
Anımsama (Reminiscence) Terapisi Amerikan Psikoloji Derneği (APA) tarafından psikolojik refahı iyileştirmek için yazılı ve/ya sözlü olarak yaşam öykülerinin kullanılması şeklinde tanımlanır. Chiang ve ark. (2010); huzur evinde kalan; yarısı bekâr ve sınırlı hemşire desteği alabilen erkek katılımcılar ile çalışmalarında anımsama terapisi uygulamıştır. İlk seanslarda pasif şekilde geçmiş deneyimler paylaşılırken; zamanla içsel kaynaşma ile daha anlamlı anılar paylaşılır. Paylaşımlar katılımcıların başarılı yaşam görevlerini ve her yaşam evresinde kişisel problemleri nasıl çözdükleriyle ilgilidir. Depresif; mutsuz; yalnız hisseden ve kimsenin onları anlamayıp umursamadığını düşünen katılımcıların çalışma sonunda; anlama becerileri gelişmiş; benlik saygıları artmış; depresyon ve umutsuzluk hisleri hafiflemiştir. Peki; bu nasıl mümkün?
Anımsama; zevk; güvenlik; sağlık ve ait olma hissi ile ilişkilidir (Cappeliez ve O’Rourke; 2006). Yaşamın gözden geçirilmesi ile insanlar mevcut çatışmaları çözüp mevcut deneyimlere anlam ve tutarlılık katabilir (Watt ve Wong; 1991). Başkalarıyla samimi anılar/hikâyeler paylaşmak daha yakın ilişkilerin kurulmasını sağlayabilir ve rahatsız edici anıların yeniden anlatılıp üzerinde çalışılması psikolojik gerginliği azaltabilir. Anımsama terapisi ile katılımcılar duygularını paylaşmak için fırsat bulur ve herkesin mutluluk; üzüntü; memnuniyet vb. ile dolu anlamlı bir hayat yaşadığını görür. Başkalarının üzücü ve kızgınlıklarla dolu hayat hikâyeleri bile her hayatın benzersiz ve ilginç olduğunu gösterir (Chiang ve ark.; 2010). Bu fark ediş; benzer problemlere sahip ama sadece kendilerinin sıkıntı yaşadıklarını varsayan pek çok kişi için iyileştirici güce sahiptir. Sonuçta yaşantının kendisi de başarıya ulaşmak kadar değerlidir (Frankl; 2011).
Ayrıca anıları anlatmaya teşvik ile bireyin deneyimi doğrulanabilir. Çeşitli araştırmalarda hafızanın yeniden yapılandırıldığına ulaşılmıştır. Kişiler anılarına ayrıntı ekleyip silebilir; tek bir bellek oluşturmak için birkaç anıyı kesip ekleyebilir; ancak olayların önemli temaları sözlü olarak hatırlanma eğilimindedir (Neisser; 1982). Bazen de insanlar başkalarının anılarını kendi orijinal anılarına benzediği için sahiplenebilir. Bu nedenle bireylerin yaşam öykülerini düzenleyebileceği en az iki seviye vardır: herhangi bir zamanda hatırladıkları olaylar ve bu anıların doğruluğu. Tabii ki anılar özneldir ve belgelendirilmeleri beklenmez. Yine de çeşitli sebeplerden dolayı baskılanan; tünel vizyonu ile belirli kısımları ısrarla hatırlanıp diğer kısımları yok sayılan; iyi ve zor yanları kabul edilmeyen anılar baskı yaratabilir. Kendini kabul; bireyin olumlu ve olumsuz yönlerinin kabul edilmesiyle gerçekleşebilir (Bluck ve Levine; 1998). Çoğu zaman kırılgan benliğimiz ve utançtan kaçınma ihtiyacımız hatalarımızı kabul etmemizi güçleştirir (Cozolino; 2004). Bu durum anılarımız yani hayat hikâyelerimiz için de geçerlidir. Hikâyelerimize şefkatle bakabildiğimizde “boş”; “hatalarla dolu”; “değersiz”; vb. değerlendirmelerden fazlasını bulabiliriz. Zamanla başarılar; mutluluklar; tatmin duygusu silinip umutsuzluk; değersizlik ve yalnızlık hisleri ağır bastığında geçmişimizin sade anıları kıymetlenecektir. Brown (2010); çocuğunu kaybetmiş; şiddet ya da travma gibi büyük kayıp yaşamış insanların hikayelerindeki en kutsal anıların sıradan şeyler olduğunu belirtir. Benzersiz; popüler; albenili değiller; sadece yaşanan ilişkinin samimiyeti ve sıcaklığı o anıları unutulmaz yapar. Geçmişteki hiçbir şey tekrar erişilemeyecek şekilde kaybedilmez; aksine her şey geri dönülemez şekilde saklanır (Frankl; 2011). Bu nedenle arşivimizdeki becerilerden yararlanma; acılar ile yüzleşme ya da sadece anıları anlatıp rahatlama bugünümüze destek olabilir.
Öte yandan bugünümüzü daha anlamlı yaşayabilmek için Yalom’un önerisine bakabiliriz. Yalom (2002); hastalarından kendilerini geleceğe yansıtmalarını ve beş yıl sonra pişmanlık duymadan geriye bakabilmek için şimdi hayatlarını nasıl yaşayabileceklerini düşünmelerini ister. Böylece mevcut alışkanlıklar; inançlar; davranışlar gözden geçirilebilir.
Kaynaklar
Bluck; S. ve Levine; L. J. (1998). Reminiscence as autobiographical memory: A catalyst for reminiscence theory development. Ageing & Society; 18(2); 185-208.
Brown; B. (2010). The gifts of imperfection: Let go of who you think you re supposed to be and embrace who you are. Hazelden Publishing.
Cappeliez; P. ve O Rourke; N. (2006). Empirical validation of a model of reminiscence and health in later life. The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences; 61(4); 237-P244.
Chiang; K. J.; Chu; H.; Chang; H. J.; Chung; M. H.; Chen; C. H.; Chiou; H. Y.; & Chou; K. R. (2010). The effects of reminiscence therapy on psychological well‐being; depression; and loneliness among the institutionalized aged. International Journal of Geriatric Psychiatry: A journal of the psychiatry of late life and allied sciences; 25(4); 380-388.
Cozolino; L. (2004). The making of a therapist. WW Norton & Company.
Frankl; V. E. (2011). Man s search for ultimate meaning. Random House.
Neisser; U. 1982. Memory: what are the important questions? In U. Neisser (ed); Memory observed: remembering in natural contexts (3–20). San Francisco; W. H. Freeman.
Watt; L. ve Wong; P. T. P. 1991. A new taxonomy of reminiscence and its therapeutic implications. Journal of Gerontological Social Work; 16; 37–57.
VandenBos; G. R. (2007). APA dictionary of psychology. American Psychological Association.
Yalom; I. (2002). The Gift of Therapy. New York: Perennial.
Resim: “People experience walking in the Chicago neighborhood that is not existing anymore in 2050” https://modernutopias.wordpress.com/2013/12/05/urban-memory-archive/ sitesinden alınmıştır.