Stresle Başa Çıkma
Stres; kişinin bedensel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi; zorlanması ile ortaya çıkan ve kapasitesini zorlayan bir durumdur. Stres; kişinin verimliliğini düşürür; kararsızlığa; kişinin duygusal ilişkilerinde ve iletişiminde bozulmalara neden olur. Öfke; düşmanlık ve kızgınlığa neden olabilir. Kişi stresliyken değersizlik ve güvensizlik gibi duygular yaşayabilir. Stresin; zihinsel ve fiziksel kaynaklarımızı tüketen olumsuz bir yanı olduğu gibi potansiyelimizi kullanmamıza ve gelişmemize katkı sağlayan bir yanı da vardır. Duygu bakımından hafif bir genel uyarılmışlık düzeyinin bulunması yapılacak işe ilginin artmasına katkıda bulunabilir. Bu anlamda bir miktar stres; normal işlevlerde gereklidir. Fakat yoğun ve uzun süren stresin fizyolojik ve psikolojik açıdan olumsuz etkileri görülebilir. Uzun süren ve ciddi stres çocuklarda kişilik değişimine; intihar düşüncelerine ve kendine zarar verme davranışına neden olabilir. Bu yüzden çocukların yaşadığı stresin farkında olunmalı ve onlara stresleriyle baş etme konusunda destek sağlanmalıdır. Stresin fiziksel ve psikolojik; sosyal nedenleri vardır. Strese neden olan fiziksel nedenlere; aydınlık olmayan ortamlarda çalışmak; kalabalıklar (otobüs; metrobüs; dolmuş);aşırı sıcaklar; aşırı soğuklar; yoğun trafik; işe; okula gitmek için birden çok vasıta değiştirmek; uzun çalışma süreleri; tatil yapamama; dinlenememe; çok çalışma; hastalıklar; çevre kirliliği; yakınlarıyla; arkadaşlarıyla görüşememe; işsizlik; iflas; düşük ücretler; iş yerinde görev belirsizlikleri; borç; geçim sıkıntısı; barınma koşulları; göç gibi örnekler verilebilir. Stresin psikolojik ve sosyal nedenlerine; yalnızlık; yakınlarının desteğinin olmaması; eşler arasındaki çatışmalar; çocuklarla ilgili sorunlar; boşanma; ayrılıklar; güvenlik sorunları; işyerinde bezdirici uygulamalar; iş arkadaşlarıyla uyumsuzluk; ilişki sorunları; aşırı mükemmeliyetçilik; titizlik; alınganlık; korku; endişe; suçluluk duyguları; kıskançlık; utangaçlık; belirsizlikler; değersizlik duyguları; aşırı eleştiri gibi birçok neden örnek verilebilir. Stresle başa çıkmada etkili olmayan yöntemlere örnek olarak şunlar verilebilir: -Madde Bağımlılığı Birey stres veren durumlarla karşı karşıya kaldığında alkol ve sigara gibi kötü alışkınlıklara yönelebilir. Ancak alkol ve sigaranın verdiği zararlar stresin başlı başına verdiği zararlardan daha büyük olabilmektedir. Alkol ve sigara; uzun vadede fizyolojik ve psikolojik bağımlılığa neden olduğu için ileride bir stres kaynağına dönüşmektedir. -İçe Kapanma Bazı bireyler stresle yüzleşmekten kaçınarak geri çekilip içe kapanabilir. Stres yaratıcı durumlardan başlangıçta kaçabilir. Sorunlarını yok sayarak olayların dışına çıkabilir. Ancak sorun çözülmemiş olur. -Aşırı Yemek Yeme Başlangıçta aşırı yemek yeme; kişiyi rahatlatabilir. Ancak gittikçe alınan kilolar ve sağlığa zararlı olması nedeniyle bu yöntem de başlı başına bir stres kaynağı olabilir. -Aşırı Tepki Gösterme Küçük değişikliklerden ve ya hayal kırıklıklarından olumsuz etkilenerek yoğun bir şekilde kaygı hissetme; öfke nöbetleri; kırıcı olma gibi davranışlar oluşabilir. Ancak bu davranışlar bireyin yalnızlaşmasına neden olarak bir stres kaynağı olabilir. Bu dönemlerinde çocukların vermiş olduğu aşırı tepkilere kızmak yerine sakinleşmesini beklemek ve sonra iletişim kurmak daha doğru olacaktır. -Kontrolsüz Alışveriş Yenilik yapmak ve kendisine iyi gelmesi amacıyla yapılan alışverişler sık hale gelirse kişinin borçlanmalarına; isteklerini ve ihtiyaçlarını ertelemelerine neden olur. Bu durumun sonucunda birey daha yoğun bir stres yaşar. Stresle başa çıkmada etkili olan yöntemler ise şunlardır: -Olumlu Düşünmek Kendimize yaptığımız olumsuz düşünceler çoğaldıkça olumlu hale getirmemiz zorlaşır. Olumsuz düşüncelerimizin farkına varmak bir deyişle olumsuz düşündüğümüz sırada bu zararlı düşünceleri yakalamak stresi azaltmaya yardımcı olur ve daha sağlıklı kararlar almamıza yardımcı olur. -Kendimizi Hazırlamak Örneğin çocuklar sınava girmeden önce onu bu duruma alıştırmak stresini azaltmasında yardımcı olur. -Başka Konulara Yoğunlaşın Bizleri üzen; endişelendiren; tedirginlik yaratan; korkutan düşüncelere çok fazla odaklanmak yerine ulaşmaya çalıştığımız sonuçlar üzerine odaklanmak stresimizi azaltmaya yardımcı olacaktır. -Paylaşmak Eğer problemlerimiz insanlarla olan ilişkilerimizden kaynaklanıyorsa bu problemi diğer insanlarla konuşarak çözmek faydalı olacaktır. -Zaman Yönetimi Zaman yönetimi konusunda kararlı olan insanlar genellikle başarılı insanlardır. Kişinin zaman yönetimi konusunda programlarını hazırlarlarken programın gerçekçi; bireyin kişilik özelliklerine uygun ve kendisiyle uyumlu olmasına dikkat etmelidirler. Aynı zamanda programlarda zorunlu etkinliklerin yanında kişinin eğlenmesini ve gelişmesini sağlayan aktiviteler de (spor yapma; sinemaya gitme; konsere gitme vb.) bulunmalıdır. -Problem Çözme Teknikleri Kullanma Kişinin problemleri üzerinde çözüm seçenekleri oluşturarak bunlardan en uygun; kullanışlı ve doğru çözüm yolunu seçmesi kişiyi güçlendirecektir. -Aşırı Genellemelerden Kaçınma Kişi; tek bir olaydan hareketle bütüne yönelik olumsuz düşünceler geliştirmemelidir. Kişinin kendi kendine yaptığı olumsuz düşünceler zaman geçtikçe otomatikleşir ve olumlu düşüncelerle yer değiştirmesi zorlaşır. -Kişiler Arası İlişkileri Geliştirme Kişinin sorunları eğer diğer insanlarla olan iletişiminden kaynaklanıyorsa bu durumla karşısındaki kişi ile konuşması sorunu çözmesi için bir çözüm anahtarı olacaktır. Aynı zamanda daha suçlayıcı bir dil olan ‘’sen dili’’ yerine kendi duygularımızı belirttiğimiz ‘’ben dili’’ daha yapıcı olacaktır. -Sosyal Etkinlikleri Geliştirme Günlük hayatımızda rutin etkinliklerimiz dışında farklı bir etkinliği denemek örneğin sinemaya; tiyatroya zaman ayırmak; konsere gitmek vb. aktiviteler zihni dinlendirmeye yardımcı olabilir. Yine kitap; dergi; roman okumak kişiyi stresten uzaklaştırabilir. -Fiziksel Aktivite Doğru egzersiz bedenin genel fizyolojik koşullarını iyileştirir. Örneğin kas gücünü artırabilir; kilo vermeye ve almamaya yardımcı olabilir. Egzersiz yapmak vücudun stresle oluşan hormonlardan arınmasına yardımcı olabilir. -Dengeli Beslenme Çay; kahve; çikolata; kakao; kolalı besinler strese yol açan besinlerdir. Bu besinler; stres tepkisini başlatan kimyasal maddeler içerirler; uyanıklılık ve hareketliliği artırır. Bunlar yerine ıhlamur; adaçayı; bitki çayları; meyve tüketilebilir. Beslenme alışkanlıkları düzenlenerek bireyin sağlığı üzerindeki kontrolü ve enerji düzeyi üzerinde kontrolü arttırılabilir. -Gevşeme Egzersizleri Gevşeme egzersizleri; kaset ve CD aracılığıyla bir uzmandan öğrenilebilir. Bu egzersizde kişi sırası ile baştan başlayarak bütün kaslarını gevşetmeyi öğrenir. Örneğin gergin ortamlarda bulunmadan önce bütün kaslarını gevşetir ve bedeni üzerinde kontrolü sağlar. -Zihinde Canlandırma Kişi sevdiği bir ortamı; olmak istediği güvenli bir yeri ya da geçmişinde yaşadığı güzel bir olayı hatırlayarak strese neden olan olumsuz duygu ve düşüncelerinden uzaklaşabilir.