Okul Korkusu İçin Aile ve Öğretmenlere Öneriler
Okul Korkusu (Okul Fobisi)
Okul fobisi; kuvvetli bir kaygı nedeniyle çocuğun okula gitmeyi reddetmesi ya da bu konuda isteksiz görünmesidir. Çocuklar tarafından en sık tanımlanan kaygı içerikli düşüncelere “Öğretmenin kızar ve cezalandırırsa; öğrenciler bana zarar verirse; okulda beni kaçırırlarsa; ben okuldayken anneme bir şey olursa; ailem beni okulda bırakır almazsa vb. ” örnek verebiliriz. Okul fobisi olan çocukların kaygısı yatağa gitmeden önce başlayabilmekte; ertesi gün okul saati geçinceye kadar devam edebilmektedir. Çoğunlukla kaygılı düşüncelere uyumakta güçlük; iştahsızlık; sinirlilik; ağlama davranışı ve bedensel belirtiler (karın ağrısı; bulantı; baş ağrısı; kusma gibi) eşlik eder. Aileler çoğunlukla okulun çıkış saati gelince; o gün okula gitmeyeceği kesinleşince çocukların rahatladığını ifade ederler. Hafta sonları ya da okula gitme durumu ortadan kalktığında bedensel belirtilerin ve sorunun ortadan kalkması aileler tarafından “çocuğun ruhsal sıkıntısı yok; bilerek yapıyor” şeklinde yanlış düşünceye kapılmasına sebep olabilir.
Hangi çocukların okul korkusu yaşama ihtimali yüksektir?
Çocuklarda okul korkusu ihtimalini arttıranlar;
Tek çocuk;
Zor edinilmiş çocuk (tüp bebek vb.);
Tek ya da ilk torun olmak;
Mükemmeliyetçi; kaygılı; obsesif mizaçlı çocuk;
Ailede tek erkek ya da kız çocuk olmak;
Sık ya da hayati risk içeren hastalık geçiren çocuk;
Aşırı koruyucu ailede büyümüş çocuk;
Anneden ayrılmakta güçlük yaşayan çocuk;
Anne ve babada kaygı bozukluğu olan çocuk;
Aile içi çatışmalar;
Ailede hasta birey olması sayılabilir.
Okul korkusu ne zaman başlar?
Okula başlarken; sınıf ya da okul değişikliğinde ve tatil dönüşlerinde sık görülür. Çocuğu ilgilendiren kardeş doğumu; ev ve çevre değişikliği; ailede yeni ortaya çıkan ciddi bir rahatsızlık; ailede birinin ölümü; aile içi tartışmalar; okulda akran zorbalığı; okulda küçük düşürücü-korkutucu yaşantılar okul korkusunu tetikleyebilir.
Okul korkusu nasıl tedavi edilir?
Aile ve çocuğa yapılacak bilişsel davranışçı terapi ile birlikte gerekirse kaygı giderici ilaçlar kullanılır. Çocuk psikiyatristi; aile; çocuk ve öğretmenlerin sıkı işbirliği ile çözümlenir.
Okul korkusu olan çocukların ailelerine öneriler:
o Çocuğun bedensel yakınmaları varsa doktora götürün.
o Sınıf öğretmeni ve rehberlik öğretmeni ile iletişime geçin.
o Soğukkanlı ve sakin olun. Öfkenizi kontrol etmekte zorluk yaşıyorsanız kriz anında geriye çekilin; başkasının krizi yönetmesini sağlayın.
o Okul ve öğretmeniniz ile ilgili olumsuz düşünce ve gözlemlerinizi çocuğun olduğu ortamda dile getirmemeye çalışın.
o Okul yönetimi ya da öğretmenlerle yaşanan iletişim sorununu çocuğa yansıtmayın; çocuğu bu uyuşmazlık ve tartışmalardan uzak tutmaya çalışın.
o Çocuğu anlayışla karşılayın. Sorunu ve kaynağını anlamaya çalışın.
o Çocuğun korkularını ve sizden beklentisini paylaşması için teşvik edin.
o Çocuk okula gitmek istememesinin sebebini tanımlayamıyorsa ya da konuşmak istemiyorsa zorlamayın. Çok zorladığınızda öğretmeni; arkadaşları; dersleri ya da okuldaki yaşantıları ile ilgili gerçekçi olmayan gerekçeler söylemesine sebep olabilirsiniz.
o Okul korkusunun başka çocuklarda da görülebildiğini; çözümünün olduğunu ifade edin.
o Çocukluğumuzda kendi yaşadığımız okulla ilgili kaygıları ve yaşadığınız güçlükleri; sorunla nasıl başa çıktığınızı ve olumlu anılarımızı anlatabilirsiniz.
o Çocuğun okula devam ettiğinde elde edeceği yeni arkadaş; yeni bilgiler gibi kazanımları dile getirin.
o Çocuğa sorunun çözümünde her zaman destek çıkacağınızı hissettirin.
o Çocuğa okula gitmediği için kızmayın; tehdit etmeyin; alay etmeyin; sözel ya da fiziksel şiddet uygulamayın.
o Okul korkusunun ortaya çıkmasına ya da sorunun devamına yol açan tutumlarınızı (koruyucu davranma gibi) sonlandırın.
o Korkularını azaltmada işe yarayacak; çocuğun kendisini güvende hissetmesine yarayacak; acil durumlarda ne yapması gerektiği; kimlerden yardım alabileceği vb. konularda bilgi verin.
o Okula düzenli devam etmesi konusunda ısrarlı ve kararlı olun. Tutarlı ve kararlı davranamıyorsanız; diğer aile üyelerinden destek alabilirsiniz.
o Okul korkusunun devamına sebep olacak okuldan alma; okula başlamasını erteleme ya da ara vermeye kalkmayın. “Biraz gitmesin; geçer” gibi düşünceler sorunu kötüleştirir.
o Çocuğun okul korkusunun sebebi sizden ayrılma kaygısı ile ilgili ise okul ve öğretmen değişikliğinin faydası olmayacak; aksine uyumu zorlaştıracaktır.
o Çocuğun korkuları azalıncaya kadar çocuğun güvende hissetmesini sağlayacak sınıfta eşlik edebilir; kaygısı artınca okul içerisinde sizi görebileceği bir noktada bekleyebilir; okula gidip gelmesine eşlik edebilirsiniz.
o Okulda kalma süresi aşamalı olarak arttırılabilir.
o Çocuk okulda siz olmadan kalmaya hazır değilken okula bırakıp uzaklaşmak çocuğun korkusunun artmasına sebep olur.
o Okul korkusunu yeninceye kadar izlenecek yolu çocuk psikiyatristi; çocuk ve öğretmeni ile birlikte belirleyin. Plana sadık kalın; planda değişiklik yapılacaksa çocuğa mutlaka bilgi verin.
o Çocuğu okul korkusunu yenmede kat ettiği her aşama sonrası çabası ve başarısı için takdir edin; ödüllendirin.
o Okul korkusunun nedeni aileden ayrılmakla ilgili kaygı ise; okul dışındaki ayrılışlarda da çocuğa nereye gideceğiniz ve ne kadar kalacağınız ile ilgili bilgi verin.
Okul korkusu için öğretmenlere öneriler;
o Okul rehberlik servisinden yardım alın.
o Çocuğun kaygılarını anlamaya çalışın.
o Çocuğun okul korkusunun sebebini (akran baskısı; alay; akademik ve sosyal becerilerde başarısızlık; ailenin tutumu) tespit etmeye çalışın. Çözüm konusunda çocuğa ve aileye yardımcı olun.
o Çocukla fiziksel ve duygusal teması arttırarak; okulda kendisini güvende hissetmesine yardımcı olun.
o Sınıfta korkutma; tehdit; kızma; bağırma; küçük düşürme; incitme ve kıyaslama gibi davranışlardan kaçının.
o Çocuğun korkusunu naz; yalan söyleme ve şımarıklık olarak değerlendirmeyin. Çünkü çocuk gerçekten korkmakta ve baş edememektedir.
o Çocuğu sınıf içi çalışmalara katılmaya teşvik edin; zorlamayın. Çocuğa görev verirken baş edebileceği ve keyif alabileceği etkinliklerden başlayın ve sonunda takdir ve tebrik edin.
o Çocuğun arkadaşlarıyla ortak etkinlikler yapmasını teşvik ederek; çocuğun sınıfa aidiyet hissetmesini sağlayın.
o Okul korkusu ve yapılması gerekenler konusunda rehberlik servisi ve çocuk psikiyatristi ile fikir alışverişinde bulunun.
o Rehberlik servisi ya da psikiyatristin önerdiği plana uymaya çalışın. Belli bir süre anne ya da babanın çocuğa eşlik etmesine fırsat verin.
o Çocuğu okulda tutmaya çalışın; eve göndermek sorunun kronikleşmesine sebep olabilir.
o Anne ve babalar çocuklarındaki okul korkusu nedeniyle kaygılı ve gergin olabileceğini dikkate alarak; aile ile çatışmadan kaçının. Aile ile yaşanan tartışma ve iletişim sorunlarını çocuğa yansıtmamaya çalışın.
Okul fobisi; kuvvetli bir kaygı nedeniyle çocuğun okula gitmeyi reddetmesi ya da bu konuda isteksiz görünmesidir. Çocuklar tarafından en sık tanımlanan kaygı içerikli düşüncelere “Öğretmenin kızar ve cezalandırırsa; öğrenciler bana zarar verirse; okulda beni kaçırırlarsa; ben okuldayken anneme bir şey olursa; ailem beni okulda bırakır almazsa vb. ” örnek verebiliriz. Okul fobisi olan çocukların kaygısı yatağa gitmeden önce başlayabilmekte; ertesi gün okul saati geçinceye kadar devam edebilmektedir. Çoğunlukla kaygılı düşüncelere uyumakta güçlük; iştahsızlık; sinirlilik; ağlama davranışı ve bedensel belirtiler (karın ağrısı; bulantı; baş ağrısı; kusma gibi) eşlik eder. Aileler çoğunlukla okulun çıkış saati gelince; o gün okula gitmeyeceği kesinleşince çocukların rahatladığını ifade ederler. Hafta sonları ya da okula gitme durumu ortadan kalktığında bedensel belirtilerin ve sorunun ortadan kalkması aileler tarafından “çocuğun ruhsal sıkıntısı yok; bilerek yapıyor” şeklinde yanlış düşünceye kapılmasına sebep olabilir.
Hangi çocukların okul korkusu yaşama ihtimali yüksektir?
Çocuklarda okul korkusu ihtimalini arttıranlar;
Tek çocuk;
Zor edinilmiş çocuk (tüp bebek vb.);
Tek ya da ilk torun olmak;
Mükemmeliyetçi; kaygılı; obsesif mizaçlı çocuk;
Ailede tek erkek ya da kız çocuk olmak;
Sık ya da hayati risk içeren hastalık geçiren çocuk;
Aşırı koruyucu ailede büyümüş çocuk;
Anneden ayrılmakta güçlük yaşayan çocuk;
Anne ve babada kaygı bozukluğu olan çocuk;
Aile içi çatışmalar;
Ailede hasta birey olması sayılabilir.
Okul korkusu ne zaman başlar?
Okula başlarken; sınıf ya da okul değişikliğinde ve tatil dönüşlerinde sık görülür. Çocuğu ilgilendiren kardeş doğumu; ev ve çevre değişikliği; ailede yeni ortaya çıkan ciddi bir rahatsızlık; ailede birinin ölümü; aile içi tartışmalar; okulda akran zorbalığı; okulda küçük düşürücü-korkutucu yaşantılar okul korkusunu tetikleyebilir.
Okul korkusu nasıl tedavi edilir?
Aile ve çocuğa yapılacak bilişsel davranışçı terapi ile birlikte gerekirse kaygı giderici ilaçlar kullanılır. Çocuk psikiyatristi; aile; çocuk ve öğretmenlerin sıkı işbirliği ile çözümlenir.
Okul korkusu olan çocukların ailelerine öneriler:
o Çocuğun bedensel yakınmaları varsa doktora götürün.
o Sınıf öğretmeni ve rehberlik öğretmeni ile iletişime geçin.
o Soğukkanlı ve sakin olun. Öfkenizi kontrol etmekte zorluk yaşıyorsanız kriz anında geriye çekilin; başkasının krizi yönetmesini sağlayın.
o Okul ve öğretmeniniz ile ilgili olumsuz düşünce ve gözlemlerinizi çocuğun olduğu ortamda dile getirmemeye çalışın.
o Okul yönetimi ya da öğretmenlerle yaşanan iletişim sorununu çocuğa yansıtmayın; çocuğu bu uyuşmazlık ve tartışmalardan uzak tutmaya çalışın.
o Çocuğu anlayışla karşılayın. Sorunu ve kaynağını anlamaya çalışın.
o Çocuğun korkularını ve sizden beklentisini paylaşması için teşvik edin.
o Çocuk okula gitmek istememesinin sebebini tanımlayamıyorsa ya da konuşmak istemiyorsa zorlamayın. Çok zorladığınızda öğretmeni; arkadaşları; dersleri ya da okuldaki yaşantıları ile ilgili gerçekçi olmayan gerekçeler söylemesine sebep olabilirsiniz.
o Okul korkusunun başka çocuklarda da görülebildiğini; çözümünün olduğunu ifade edin.
o Çocukluğumuzda kendi yaşadığımız okulla ilgili kaygıları ve yaşadığınız güçlükleri; sorunla nasıl başa çıktığınızı ve olumlu anılarımızı anlatabilirsiniz.
o Çocuğun okula devam ettiğinde elde edeceği yeni arkadaş; yeni bilgiler gibi kazanımları dile getirin.
o Çocuğa sorunun çözümünde her zaman destek çıkacağınızı hissettirin.
o Çocuğa okula gitmediği için kızmayın; tehdit etmeyin; alay etmeyin; sözel ya da fiziksel şiddet uygulamayın.
o Okul korkusunun ortaya çıkmasına ya da sorunun devamına yol açan tutumlarınızı (koruyucu davranma gibi) sonlandırın.
o Korkularını azaltmada işe yarayacak; çocuğun kendisini güvende hissetmesine yarayacak; acil durumlarda ne yapması gerektiği; kimlerden yardım alabileceği vb. konularda bilgi verin.
o Okula düzenli devam etmesi konusunda ısrarlı ve kararlı olun. Tutarlı ve kararlı davranamıyorsanız; diğer aile üyelerinden destek alabilirsiniz.
o Okul korkusunun devamına sebep olacak okuldan alma; okula başlamasını erteleme ya da ara vermeye kalkmayın. “Biraz gitmesin; geçer” gibi düşünceler sorunu kötüleştirir.
o Çocuğun okul korkusunun sebebi sizden ayrılma kaygısı ile ilgili ise okul ve öğretmen değişikliğinin faydası olmayacak; aksine uyumu zorlaştıracaktır.
o Çocuğun korkuları azalıncaya kadar çocuğun güvende hissetmesini sağlayacak sınıfta eşlik edebilir; kaygısı artınca okul içerisinde sizi görebileceği bir noktada bekleyebilir; okula gidip gelmesine eşlik edebilirsiniz.
o Okulda kalma süresi aşamalı olarak arttırılabilir.
o Çocuk okulda siz olmadan kalmaya hazır değilken okula bırakıp uzaklaşmak çocuğun korkusunun artmasına sebep olur.
o Okul korkusunu yeninceye kadar izlenecek yolu çocuk psikiyatristi; çocuk ve öğretmeni ile birlikte belirleyin. Plana sadık kalın; planda değişiklik yapılacaksa çocuğa mutlaka bilgi verin.
o Çocuğu okul korkusunu yenmede kat ettiği her aşama sonrası çabası ve başarısı için takdir edin; ödüllendirin.
o Okul korkusunun nedeni aileden ayrılmakla ilgili kaygı ise; okul dışındaki ayrılışlarda da çocuğa nereye gideceğiniz ve ne kadar kalacağınız ile ilgili bilgi verin.
Okul korkusu için öğretmenlere öneriler;
o Okul rehberlik servisinden yardım alın.
o Çocuğun kaygılarını anlamaya çalışın.
o Çocuğun okul korkusunun sebebini (akran baskısı; alay; akademik ve sosyal becerilerde başarısızlık; ailenin tutumu) tespit etmeye çalışın. Çözüm konusunda çocuğa ve aileye yardımcı olun.
o Çocukla fiziksel ve duygusal teması arttırarak; okulda kendisini güvende hissetmesine yardımcı olun.
o Sınıfta korkutma; tehdit; kızma; bağırma; küçük düşürme; incitme ve kıyaslama gibi davranışlardan kaçının.
o Çocuğun korkusunu naz; yalan söyleme ve şımarıklık olarak değerlendirmeyin. Çünkü çocuk gerçekten korkmakta ve baş edememektedir.
o Çocuğu sınıf içi çalışmalara katılmaya teşvik edin; zorlamayın. Çocuğa görev verirken baş edebileceği ve keyif alabileceği etkinliklerden başlayın ve sonunda takdir ve tebrik edin.
o Çocuğun arkadaşlarıyla ortak etkinlikler yapmasını teşvik ederek; çocuğun sınıfa aidiyet hissetmesini sağlayın.
o Okul korkusu ve yapılması gerekenler konusunda rehberlik servisi ve çocuk psikiyatristi ile fikir alışverişinde bulunun.
o Rehberlik servisi ya da psikiyatristin önerdiği plana uymaya çalışın. Belli bir süre anne ya da babanın çocuğa eşlik etmesine fırsat verin.
o Çocuğu okulda tutmaya çalışın; eve göndermek sorunun kronikleşmesine sebep olabilir.
o Anne ve babalar çocuklarındaki okul korkusu nedeniyle kaygılı ve gergin olabileceğini dikkate alarak; aile ile çatışmadan kaçının. Aile ile yaşanan tartışma ve iletişim sorunlarını çocuğa yansıtmamaya çalışın.