Tuvalet Eğitimi: Hazır Oluş İpuçları
ANNE – BABANIN ROLÜ
Bedenin bir parçası olarak çiş ve kaka çocuk için değerlidir. Bazı anne - babalar çocuğun isterse tuvalete kakasını yapabileceğinden fakat bilinmeyen bir sebepten yapamadığından emindir.
Aklına geleni denemeye ve yapmaya alışkın “İstediğim her şeyi; istediğim her an yapabilirim.’’ dönemindeki 2- 3 yaş çocuğu; vücudundaki en özel bölgeye ilişkin olarak ‘’Çişim ve kakam bana ait. Kakamı yapmaya ben karar vereceğim; fakat annemin istediği yere; istediği şekilde yapabilirim.’’ engeliyle birlikte duygusal bir çelişki yaşar.
Ebeveynin bu süreçteki rolü bazen amigo; bazen de koç rolünde kalarak çocuğun ‘’Ben hazırım!’’ diyen alarmının ne zaman çaldığının doğru tespitini yapmak; herhangi bir güç mücadelesine girmeden bu yolda ona rehberlik etmektir.
Bu sürecin; çocuğun hayatında önemli değişiklilerin olduğu dönemlere (ev değişikliği; boşanma; anaokuluna başlama; bir kardeşin aileye katılması; bir yakın kaybı; önemli bir hastalık geçirilmesi) denk gelmemesi önemlidir.
TUVALET EĞİTİMİ SADECE ÇİŞ VE KAKA İLE İLGİLİ DEĞİLDİR
Tuvalet eğitimi sadece çiş ve kaka ile ilgili değildir. Fiziksel; zihinsel; sosyal ve duygusal gelişimi içeren bütüncül bir süreç olan tuvalet eğitiminde; bazı çocuklar için duygusal hazırlık diğerlerine oranla daha fazla zaman alabilen bir süreç olabilmektedir.
Çocuk bezinden vazgeçebilecek olgunluğa henüz ulaşmadıysa ya da tuvalet eğitimi konusunda baskı altında hissederek direniyorsa; bu duygusal açıdan hazır olmadığı anlamına gelir.
Bu durumda geri çekilip; birkaç ay içinde tekrar denemek en işlevsel yoldur. Ayrıca duygusal açıdan hazır olan çocuklar; bu konuda hevesli ve klozeti kullanmaya meraklı olurlar.
Bir çocuk ile klozetini nasıl kullanacağına dair eğitime ancak bağırsak ve mesane kasları yeterince güçlendiği zaman başlamak gerekir. Bezinin 1;5 saat kuru kalması ise mesane kaslarının geliştiğini gösteren ilk işarettir.
Yürüme ve koşma deneyiminin verdiği heyecanı aşması da fiziksel hazırlığının işaretlerindendir.
Oyun oynarken kaka yapmaya başladığında oyunu bırakıyorsa; bu; bedeninde bir şeyler olduğunu bildiğini gösterir. Tuvalete gitmeye hazır olmasa bile; ne yaptığının farkında olması önemlidir.
Kakası geldiğinde bezine yapmak için odasına gidiyorsa; kaslarının kontrolü konusunda ilerleme kaydettiğini düşünebiliriz. İçeriye gitmesi gerektiğini bilmesi; zihinsel olarak da hazır olduğunun bir işaretidir. Fakat bu durum bezinden ayrılmaya hazır olduğunun bir işareti olmayabilir çünkü duygusal açıdan hazır olmayabilir.
Tüm çocukların ıslak; yapışkan ve pis bezlerinden kurtulmak istediği doğru değildir; bazıları için tuvalete çiş ve kaka yapmak korkutucu olabilir. Duygusal açıdan hazır olabilmesi için; tüm korkularının kabul edilmesi gerekir ve vücudunun ona ait oluşu anne - baba tarafından saygıyla karşılanmalıdır.
“SİFONU ÇEKMEYİN!” DİYORSA
Bazı çocuklar klozete düşmekten korkarlar; bazıları kendi üstlerine sifon çekilmesinden korkarlar; bazıları da vücutlarının bir parçasının yani kakalarının düşmesinden ve kaybolmasından hoşlanmazlar. Hatta sonraki süreçte kakanın yolculuğuna dair merakları ve endişeleri de olabilir.
Bir çocuk küçük poposu klozete doğru kayınca üstüne sifon çekilecek kaygısıyla “Sifonu çekmeyin!” diyorsa; bu durumun onun için ne kadar korkutucu olduğunu görmek; onun biricik olduğunu aklımızdan çıkarmadan; iki taraf için de uygun bir plan geliştirmek en işlevsel yoldur. Öncelikle korktuğu şeyi araştırmak faydalı olacaktır.
Oyuncaklarını ve bebeklerini bazı oyunlarda klozetine koyması konusunda onu destekleyebilirsiniz. Oyun sırasında bebeği veya oyuncağı klozete düşerse; sakince onu oradan almak; temizlemek ve oynamaya devam etmesini sağlamak; bir gün o da oyuncağı gibi klozete düşerse; üzerine sifon çekilmeyeceğini; orada bırakılmayacağını ve kurtulacağını görerek içselleştirmesini sağlayacaktır.
Zorlanıyorsa; bir süre tuvalet eğitimine ara vermek; ilerleyen bir zaman diliminde “Ben buradayım; düşmene izin vermem; güvendesin. Haydi devam edelim; aynı benim gibi klozete kakanı yapabilirsin.” türünden duygusal olarak onu rahatlatan ve güvende hissedebileceği ifadeler kullanarak; yeni denemelere teşvik etmek ise bir diğer yoldur.
ÇOCUK KLOZETİ
Klozet konusunda birincil hedef; çocuğun sadece klozetine alışmasıdır. Başlangıç olarak birlikte; sevdiği renkte; üzerinde sevdiği kahramanların bulunduğu bir çocuk klozeti alabilirsiniz.
Bazı çocuklar; ilk başta yetişkin klozetine oturmak istemeyebilir; o zaman ona uygun; seveceği bir klozet adaptörü alınabilir. Sonra kendi klozetini banyonuzun neresine koymak istediğini sorarak birlikte karar verebilirsiniz.
2 yaşından itibaren (bazı çocuklarda 2;5 – 3 yaşından itibaren) onu belirli iki zaman diliminde (kahvaltıdan sonra ve yatmadan önce olabilir) giyinik bir şekilde klozetinin üstüne oturtarak; hem duygusal olarak yol almasına hem de klozeti kullanma alışkanlığına yavaş yavaş hazırlayabilirsiniz. Böylece fiziksel olarak hazır olduğunda; duygusal açıdan da hazır olursa bu konuda daha kolay ilerleyebilecektir.
ROL MODEL OLMAK NEDEN ÖNEMLİDİR?
Çocuğun tuvalet eğitimindeki süreci sosyal olarak da deneyimlemesi gerekmektedir. Tuvalet eğitimi konusunda çocuğun rol modellerinin olması önemlidir. Anneler ve babalar da bu konuda birincil kaynaklardır.
İlk olarak tuvalete giderken onu da yanınıza alarak; bezliyken kendi klozetine oturtup sizinle sohbet etmesi konusunda teşvik edici olabilirsiniz; sifonu çekmesi için cesaretlendirebilirsiniz. Bu sırada sohbet ederek; keyifli bir zaman geçirmeniz; "Sen de bir gün ben ve baban gibi bu klozeti kullanacaksın!" türünden cesaretlendirici ifadeleri kullanmanız; çişini yapmasa bile onunla kalmanız işlevsel olacaktır.
Bunu rutine dönüştürüp; aynı şeyi tekrar tekrar deneyebilirsiniz. Ondan henüz hazır olmadığı bir şeyi istememeniz; yani bezini çıkarmasını isteyerek bir beklenti içine girmemeniz de önemlidir.
Kendi yaşındaki bir başka çocuğu izlemesi; çocuğa kendisinin de bunu yapabileceği ihtimalini düşündürür. Örneğin; "Ayşe yapabiliyorsa; ben de yapabilirim." gibi düşünebilir. Özellikle anaokuluna gidenler için sosyal hazırlık; diğer arkadaşlarıyla birlikte tuvalet aktivitelerinde yer almak istediklerinde doğal ve kendiliğinden gerçekleşmiş olur.
Saçınızı taramanızı; makyaj yapmanızı; alışveriş yapmanızı taklit ediyorsa; bu da sosyal hazırlığının önemli bir işaretidir. Çünkü bu; siz tuvaletinizi yaptığınızda onun da yapmak istemesini sağlayabilir.
SÖZEL İFADE VE FARKINDALIK
Zihniyle bedeni arasında; tuvalete gitmesi gerektiği bağlantısını kurabiliyorsa; bu zihinsel açıdan da hazır olduğu anlamına gelir. Ayrıca “çiş; kaka; kaka yapmak; çiş yapmak” gibi hem bizlerin hem de öğretmenlerinin; bakım verenlerin ve başka ebeveynlerin de anlayabileceği kelimeler kullanarak; bunları öğrenmesi konusunda desteklemek önemlidir. O halde çişini ve kakasını yaparken bunu sözlü bir şekilde ifade edebilme becerisi kazanmış olması da önemlidir.
Çişini ve kakasını yaptığının farkındaysa; "Anne kakamı yapıyorum."; "Öğretmenim çişim bacağımdan akıyor." vb. benzeri ifadelerle veya beden diliyle bezini kirlettiğini; altının değiştirilmesi gerektiğini belirtiyorsa zihinsel açıdan hazırlığının ilk aşamasına geçilmiş olacaktır.
Altını ıslattığını ya da külotuna kakasını yaptığını hissetmiyorsa henüz hazır değildir; geri çekilip birkaç ay daha bez bağlamanız ve tekrar denemeniz işlevseldir.
Eğitime hazır olduğunun en önemli belirtisi ise; "Anne çişimi yapmam lazım." türünden ifadelerle tuvalete gitme ihtiyacı duyarak dile getirmesidir. Çünkü bu noktada beyin - beden arasındaki bağlantı kurulmuştur. Ve klozete kadar giderek; çişini tuvalete yapmayı büyük olasılıkla başarabilir.
KONTROL KİMDE ?
Ebeveynler olarak şunu bilmeniz ve kabul etmeniz gerekir ki; çocuğunuzun klozeti kullanma zamanının geldiğine karar verecek olan sadece kendisidir. Çünkü vücudunun kontrolü her zaman çocuğunuzdadır.
Bedenin bir parçası olarak çiş ve kaka çocuk için değerlidir. Bazı anne - babalar çocuğun isterse tuvalete kakasını yapabileceğinden fakat bilinmeyen bir sebepten yapamadığından emindir.
Aklına geleni denemeye ve yapmaya alışkın “İstediğim her şeyi; istediğim her an yapabilirim.’’ dönemindeki 2- 3 yaş çocuğu; vücudundaki en özel bölgeye ilişkin olarak ‘’Çişim ve kakam bana ait. Kakamı yapmaya ben karar vereceğim; fakat annemin istediği yere; istediği şekilde yapabilirim.’’ engeliyle birlikte duygusal bir çelişki yaşar.
Ebeveynin bu süreçteki rolü bazen amigo; bazen de koç rolünde kalarak çocuğun ‘’Ben hazırım!’’ diyen alarmının ne zaman çaldığının doğru tespitini yapmak; herhangi bir güç mücadelesine girmeden bu yolda ona rehberlik etmektir.
Bu sürecin; çocuğun hayatında önemli değişiklilerin olduğu dönemlere (ev değişikliği; boşanma; anaokuluna başlama; bir kardeşin aileye katılması; bir yakın kaybı; önemli bir hastalık geçirilmesi) denk gelmemesi önemlidir.
TUVALET EĞİTİMİ SADECE ÇİŞ VE KAKA İLE İLGİLİ DEĞİLDİR
Tuvalet eğitimi sadece çiş ve kaka ile ilgili değildir. Fiziksel; zihinsel; sosyal ve duygusal gelişimi içeren bütüncül bir süreç olan tuvalet eğitiminde; bazı çocuklar için duygusal hazırlık diğerlerine oranla daha fazla zaman alabilen bir süreç olabilmektedir.
Çocuk bezinden vazgeçebilecek olgunluğa henüz ulaşmadıysa ya da tuvalet eğitimi konusunda baskı altında hissederek direniyorsa; bu duygusal açıdan hazır olmadığı anlamına gelir.
Bu durumda geri çekilip; birkaç ay içinde tekrar denemek en işlevsel yoldur. Ayrıca duygusal açıdan hazır olan çocuklar; bu konuda hevesli ve klozeti kullanmaya meraklı olurlar.
Bir çocuk ile klozetini nasıl kullanacağına dair eğitime ancak bağırsak ve mesane kasları yeterince güçlendiği zaman başlamak gerekir. Bezinin 1;5 saat kuru kalması ise mesane kaslarının geliştiğini gösteren ilk işarettir.
Yürüme ve koşma deneyiminin verdiği heyecanı aşması da fiziksel hazırlığının işaretlerindendir.
Oyun oynarken kaka yapmaya başladığında oyunu bırakıyorsa; bu; bedeninde bir şeyler olduğunu bildiğini gösterir. Tuvalete gitmeye hazır olmasa bile; ne yaptığının farkında olması önemlidir.
Kakası geldiğinde bezine yapmak için odasına gidiyorsa; kaslarının kontrolü konusunda ilerleme kaydettiğini düşünebiliriz. İçeriye gitmesi gerektiğini bilmesi; zihinsel olarak da hazır olduğunun bir işaretidir. Fakat bu durum bezinden ayrılmaya hazır olduğunun bir işareti olmayabilir çünkü duygusal açıdan hazır olmayabilir.
Tüm çocukların ıslak; yapışkan ve pis bezlerinden kurtulmak istediği doğru değildir; bazıları için tuvalete çiş ve kaka yapmak korkutucu olabilir. Duygusal açıdan hazır olabilmesi için; tüm korkularının kabul edilmesi gerekir ve vücudunun ona ait oluşu anne - baba tarafından saygıyla karşılanmalıdır.
“SİFONU ÇEKMEYİN!” DİYORSA
Bazı çocuklar klozete düşmekten korkarlar; bazıları kendi üstlerine sifon çekilmesinden korkarlar; bazıları da vücutlarının bir parçasının yani kakalarının düşmesinden ve kaybolmasından hoşlanmazlar. Hatta sonraki süreçte kakanın yolculuğuna dair merakları ve endişeleri de olabilir.
Bir çocuk küçük poposu klozete doğru kayınca üstüne sifon çekilecek kaygısıyla “Sifonu çekmeyin!” diyorsa; bu durumun onun için ne kadar korkutucu olduğunu görmek; onun biricik olduğunu aklımızdan çıkarmadan; iki taraf için de uygun bir plan geliştirmek en işlevsel yoldur. Öncelikle korktuğu şeyi araştırmak faydalı olacaktır.
Oyuncaklarını ve bebeklerini bazı oyunlarda klozetine koyması konusunda onu destekleyebilirsiniz. Oyun sırasında bebeği veya oyuncağı klozete düşerse; sakince onu oradan almak; temizlemek ve oynamaya devam etmesini sağlamak; bir gün o da oyuncağı gibi klozete düşerse; üzerine sifon çekilmeyeceğini; orada bırakılmayacağını ve kurtulacağını görerek içselleştirmesini sağlayacaktır.
Zorlanıyorsa; bir süre tuvalet eğitimine ara vermek; ilerleyen bir zaman diliminde “Ben buradayım; düşmene izin vermem; güvendesin. Haydi devam edelim; aynı benim gibi klozete kakanı yapabilirsin.” türünden duygusal olarak onu rahatlatan ve güvende hissedebileceği ifadeler kullanarak; yeni denemelere teşvik etmek ise bir diğer yoldur.
ÇOCUK KLOZETİ
Klozet konusunda birincil hedef; çocuğun sadece klozetine alışmasıdır. Başlangıç olarak birlikte; sevdiği renkte; üzerinde sevdiği kahramanların bulunduğu bir çocuk klozeti alabilirsiniz.
Bazı çocuklar; ilk başta yetişkin klozetine oturmak istemeyebilir; o zaman ona uygun; seveceği bir klozet adaptörü alınabilir. Sonra kendi klozetini banyonuzun neresine koymak istediğini sorarak birlikte karar verebilirsiniz.
2 yaşından itibaren (bazı çocuklarda 2;5 – 3 yaşından itibaren) onu belirli iki zaman diliminde (kahvaltıdan sonra ve yatmadan önce olabilir) giyinik bir şekilde klozetinin üstüne oturtarak; hem duygusal olarak yol almasına hem de klozeti kullanma alışkanlığına yavaş yavaş hazırlayabilirsiniz. Böylece fiziksel olarak hazır olduğunda; duygusal açıdan da hazır olursa bu konuda daha kolay ilerleyebilecektir.
ROL MODEL OLMAK NEDEN ÖNEMLİDİR?
Çocuğun tuvalet eğitimindeki süreci sosyal olarak da deneyimlemesi gerekmektedir. Tuvalet eğitimi konusunda çocuğun rol modellerinin olması önemlidir. Anneler ve babalar da bu konuda birincil kaynaklardır.
İlk olarak tuvalete giderken onu da yanınıza alarak; bezliyken kendi klozetine oturtup sizinle sohbet etmesi konusunda teşvik edici olabilirsiniz; sifonu çekmesi için cesaretlendirebilirsiniz. Bu sırada sohbet ederek; keyifli bir zaman geçirmeniz; "Sen de bir gün ben ve baban gibi bu klozeti kullanacaksın!" türünden cesaretlendirici ifadeleri kullanmanız; çişini yapmasa bile onunla kalmanız işlevsel olacaktır.
Bunu rutine dönüştürüp; aynı şeyi tekrar tekrar deneyebilirsiniz. Ondan henüz hazır olmadığı bir şeyi istememeniz; yani bezini çıkarmasını isteyerek bir beklenti içine girmemeniz de önemlidir.
Kendi yaşındaki bir başka çocuğu izlemesi; çocuğa kendisinin de bunu yapabileceği ihtimalini düşündürür. Örneğin; "Ayşe yapabiliyorsa; ben de yapabilirim." gibi düşünebilir. Özellikle anaokuluna gidenler için sosyal hazırlık; diğer arkadaşlarıyla birlikte tuvalet aktivitelerinde yer almak istediklerinde doğal ve kendiliğinden gerçekleşmiş olur.
Saçınızı taramanızı; makyaj yapmanızı; alışveriş yapmanızı taklit ediyorsa; bu da sosyal hazırlığının önemli bir işaretidir. Çünkü bu; siz tuvaletinizi yaptığınızda onun da yapmak istemesini sağlayabilir.
SÖZEL İFADE VE FARKINDALIK
Zihniyle bedeni arasında; tuvalete gitmesi gerektiği bağlantısını kurabiliyorsa; bu zihinsel açıdan da hazır olduğu anlamına gelir. Ayrıca “çiş; kaka; kaka yapmak; çiş yapmak” gibi hem bizlerin hem de öğretmenlerinin; bakım verenlerin ve başka ebeveynlerin de anlayabileceği kelimeler kullanarak; bunları öğrenmesi konusunda desteklemek önemlidir. O halde çişini ve kakasını yaparken bunu sözlü bir şekilde ifade edebilme becerisi kazanmış olması da önemlidir.
Çişini ve kakasını yaptığının farkındaysa; "Anne kakamı yapıyorum."; "Öğretmenim çişim bacağımdan akıyor." vb. benzeri ifadelerle veya beden diliyle bezini kirlettiğini; altının değiştirilmesi gerektiğini belirtiyorsa zihinsel açıdan hazırlığının ilk aşamasına geçilmiş olacaktır.
Altını ıslattığını ya da külotuna kakasını yaptığını hissetmiyorsa henüz hazır değildir; geri çekilip birkaç ay daha bez bağlamanız ve tekrar denemeniz işlevseldir.
Eğitime hazır olduğunun en önemli belirtisi ise; "Anne çişimi yapmam lazım." türünden ifadelerle tuvalete gitme ihtiyacı duyarak dile getirmesidir. Çünkü bu noktada beyin - beden arasındaki bağlantı kurulmuştur. Ve klozete kadar giderek; çişini tuvalete yapmayı büyük olasılıkla başarabilir.
KONTROL KİMDE ?
Ebeveynler olarak şunu bilmeniz ve kabul etmeniz gerekir ki; çocuğunuzun klozeti kullanma zamanının geldiğine karar verecek olan sadece kendisidir. Çünkü vücudunun kontrolü her zaman çocuğunuzdadır.