5 Soruda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
5 SORUDA DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
Bir çocuğun hareketli olması; atlaması; zıplaması; yuvarlanması; koşması kadar doğal bir durum yoktur. Ancak karıştırılan bir şey var ki normal kabul edilen bir çocuğun hareketliliği ile hiperaktif olarak değerlendirilen bir çocuğun hareketliliği birbirinden oldukça farklıdır. Son yıllarda sıklıkla karşılaştığımız ve sıkça çalıştığımız çocukluk çağı sorunlarından biri olan dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) nu 5 soru ve 5 cevapla ele alalım.
1. DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU NEDİR?
Aşırı hareketlilik; odaklanma; dikkatini toplama sürdürme ve yönetmede zorluk; dürtülerini kontrol etme ve erteleyebilmede güçlük (impulsivite) şeklinde ortaya çıkan nörogelişimsel bir bozukluktur. Çocuklukta başlayan bu bozukluk genellikle ilerleyen yaşlarda belirtilerini kaybetmesine rağmen fark edilip önlem alınmadığı takdirde bireyin yaşam kalitesini; benlik algısını; akademik başarısını düşüren önemli bir problem haline dönüşmektedir.
2.DEHB NİN TÜRLERİ NELERDİR?
DEHB;
• Dikkat eksikliğinin baskın olduğu tip;
• Hiperaktivitenin baskın olduğu tip ;
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivitenin bir arada seyrettiği tip
olmak üzere 3 türde görülmektedir. Bundandır ki bazen aileler ve öğretmenler çocuğuma DEHB teşhisi konuldu; iyi ama benim çocuğum oturduğu yerden kalkmaz bile ya da bu öğrenciye nasıl DEHB derler o kadar dikkatli ki en ufak detayları bile fark eder; bütün çocuklar zaten hareketlidir şeklinde soru işaretleri yaşamaktadırlar. Ayrıca DEHB li bireyler gözlendiğinde her birinde bu bozukluk birbirinden farklı şekilde seyreder ve biriciktir.
3. DEHB NİN NEDENLERİ?
Oluşumunda tek bir etkene bağlı olmaksızın biyolojik ve çevresel faktörler bir arada rol oynar. Bunlar; genetik geçiş; hamilelikte sigara alkol kullanımı; prematüre doğum; düşük doğum ağırlığı; beyinde bazı yapısal farklılıklar; hazır yiyecekler; katkı maddeleri; yoğun şekerli beslenme; kurşun cıva gibi çevresel toksinler; aile tutumu; uyaran yoğunluğu gibi faktörlerdir.
4.DEHB NİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Çocukta aşağıdaki şekillerde kendini gösterebilmektedir.
• Belirli bir süre boyunca (yemekte; derslerde; konuşma sırasında) sakin durmakta büyük güçlük çeker.
• Dersteyken sık sık ayağa kalkar; ellerini veya ayaklarını sabırsızca oynatır.
• Başkalarının eşyalarını alabilir.
• Sık sık söz keser.
• Uygun olmayan anlarda konuşabilir veya başka bir çocuğa vurabilir; çünkü düşünmeden hareket eder.
• Okuldan eve döndüğünde ödevine ait detayları unutur; bu da evde tartışmaya yol açabilir.
• Genellikle sevdiği bir oyuncakla beklenenden daha uzun süre oynar.
• Ödevini yapmadığı için veya yaptığında da basit hatalarından dolayı sık sık azar işitirler.
• Sesler ve ilgisiz şeyler kolayca dikkatini dağıtır.
• Genellikle bir aktiviteyi bitirmeden diğerine atlar.
• Acıya dayanıklıdır.
• El yazısı bozuk; defteri düzensizdir.
• Akademik başarısızlık gösterir.
• Aşırı konuşkanlık ve gürültücülük yapar.
• Çabuk heyecanlanma ve duyguları kontrolde zayıflık gösterir.
5. ÇOCUĞU DEHB BELİRTİLERİ GÖSTEREN AİLELER NE YAPMALI?
Bahsedilen bütün belirtiler çocukta erken yaşta gözlenmeye başlanmasına rağmen genellikle ya fark edilmez ya da göz ardı edilir. Ancak bu problemler çocuğun yaşının büyümesiyle birlikte artmaya başlar ve aileler sıklıkla ilkokulda danışmanlık almak için uzmanlara yönlendirilirler. Unutulmaması gereken şu dur ki bu problemler ne kadar erken fark edilir ve önlem alınmaya başlanırsa çocuğun ileri yaşantıları için o kadar faydalıdır.
DEHB de Psikolojik Destek Süreci ailelerin bilmesi ve ihmal etmemesi gereken süreçlerdendir. Destek aldığınız kurumda şu basamaklar uygulanacaktır;
a) aile ve çocukla ilk görüşme
b) ayrıntılı öykü alma
c) ailenin ve çocuğun doldurduğu ölçekler
d) okul ve öğretmenden alınan bilgiler
e) çocuğun değerlendirilmesi şeklinde ilerler. Yapılan değerlendirmeler neticesinde çocuğunuzun özellikleri belirlenerek ona uygun olan kişisel çalışma planı ve psikoterapi süreci başlatılır.
Süheyla ŞAHİN
Klinik Psikolog; Psikolojik Danışman