Ebeveynlere Altın İpuçları
Çocuklar; ebeveynlerini dinlemekte bazen başarısız olabilirler. Ancak onların bebekliklerinden beri başarısız olmadıkları tek konu “ebeveynlerini taklit etmek” tir. Sosyal öğrenme kuramına göre; çocuklar gözlem ve taklit yoluyla öğrenirler. Önce ebeveynlerinin ne yaptıklarını; hangi davranışları sergilediklerini; nasıl yaşadıklarını gözlemlerler. Daha sonra anne-babalarında gördükleri davranışlara dikkatlerini yoğunlaştırırlar. Model aldıkları ebeveynlerine ait davranışları hafızalarında tutarak kendilerine zihinsel şemalar oluştururlar. Nöropsikolojik süreç tamamlandığında ise davranışı uygulama aşamasında geçerler. Uyguladıkları davranışın devam edip etmemesi ise pekiştireçlere ve güdülenmeye bağlı bir durumdur.
1. Çocuklarınıza “İdeal Ayna” Olun
Sosyal öğrenme kuramının öğretilerinde de anlatıldığı gibi; ebeveynler çocuklar için birer ayna görevi görürler. Çocuklar da baktıkları aynanın yansımalarıdılarr. Çocuğunuza toplumsal ve sosyal olarak kabul gören; onaylanan davranışları öğretmek istersiniz. Ancak ona “Şöyle yapmalısın; her zaman böyle davranmalısın” dediğinizde bu onun için çok fazla anlam ifade etmez. Öğrenmenin doğasında “model alma” vardır. Bu nedenle ebeveynlerin davranışları; sözlerinden daha etkili olmaktadır. Eğer çocuğunuzun daha dışadönük olmasını istiyorsanız; önce kendiniz sosyalleşin. Arkadaş toplantıları yapın; yakınlarınızla sıcak iletişim kurun; siz sosyal bir yetişkin olun ki çocuğunuz da sizi yansıtsın. Özetle; çocuğunuzda görmek istediğiniz değişimin kendisi olun.
2. Aile İçi İlişkileriniz “Sevgi Geçişini” Sağlasın
Mutlu ailelerin diğerlerinden temel farkı birbirleriyle olumlu etkileşimi sürdürmeleridir. Oyun çocukların en sevdiği aktivitedir. Aynı zamanda ebeveyn ile arasında sevgi geçişine izin veren bir araçtır. Çocuğunuz ile ilişkisel faaliyetler yapmaya zaman ayırın. Ona kitap okumayın! Onunla birlikte kitap okuyun. Ailece yemek yiyebileceğiniz zaman dilimleri belirleyin. Sıcak iletişim ve sevgi çocuğun en temel psikolojik ihtiyacıdır. Beklemediği anlarda ona manevi ödüller verin. Seni çok özledim; seninle vakit geçirmek istiyorum gibi cümleler ile onu sizinle birlikte oyun oynamaya davet edin. Çocukların; eğlenceli geçen zamanları mutlu oldukları anlar olarak kodladıklarını unutmayın.
3. Çocuğunuzun Çabasını Takdir Edin
Ebeveyni tarafından zaman zaman övgü almak çocuğa kendisini iyi hissettirir ve öz-güvenini pekiştirir. Çocuğunuzu överken; onun meydana getirdiği ürüne değil çabasına vurgu yapmak oldukça önemli bir ayrımdır. Örneğin; çocuğunuz bir resim yaptı ve size gösteriyor. Burada “Çok güzel bir resim; hayatımda gördüğüm en güzel resim” gibi abartılı bir şekilde resmi övmektense “Bu resmi yaparken oldukça uğraştın. Gerçekten çok çabaladın. Resmin nasıl yapılacağını iyi biliyorsun” gibi çocuğun sarf ettiği eforu takdir etmek gerekir. Böylelikle çocuk hem ebeveyninin onayını ve beğenisini almış olur hem de bir şeyleri başarabileceğine dair inancı gelişir.
4. Çocuğunuzun Yapabileceğine İnanın
Çocuğunuza küçük sorumluluklar verin ve bunları başarabileceğine güvenin. Örneğin; ondan kendi odasında çekmecelerinin içini düzenlemesini isteyin. Ya da ona bir çiçek alın ve her gün o çiçeği sulamak onun sorumluluğunda olsun. Okul zamanı geldiğinde defterlerine kendisi etiket yapıştırsın. Çocuğunuzun yaşını dikkate alarak diş fırçalama; ellerini yıkama gibi öz-bakım faaliyetlerinin sorumluluğunu ona verin. Çocuğunuz için her şeyi siz yapmayın. Ebeveyn olarak onun kendi başına bir şeyleri beceremeyeceğine inanırsanız; o da kendisinin yapamayacağına ve beceriksiz olduğuna inanır. Siz çocuğunuza acıdıkça o da kendisine acımayı öğrenir. Ancak siz ona yaşına uygun sorumluluklar verirseniz ve inanırsanız; çocuğunuz da kendisine inanmayı öğrenir. Sorumluluklarını yerine getirdikçe çocuğunuz hem sağlıklı bir şekilde bağımsızlaşır hem de öz-saygısı artar.
5. Çocuğunuz için Mantıklı Sınırlar Belirleyin
Çocukların yaşamında sınırlar oldukça önemlidir. Ne çok özgür ne de çok katı bir tutum ile sınırlar belirlenmelidir. Sınırlarla çocuklar; sosyal olarak hangi davranışların onaylandığını tanırlar. Ebeveynlerin dengeli ve tutarlı bir yaklaşımla çocuklara davranışsal sonuçları olan sınırlar belirlemesi gerekir. Böylece çocuk; sınıra uyduğunda ve uymadığında sonucun ne olacağını bilir; tercihini yapar. Çocuk sınıra uymazsa ebeveyn olumsuz sonucu tutarlılıkla uygulamalıdır. Uyduğunda ise olumlu pekiştireç vererek çocuğu istendik davranışı yapmayadevam etmesi için teşvik etmelidir.
Ebeveynlik yolculuğu; yaşamınızda çıktığınız en zor yolculuklardan biri olabilir. Ancak size koşulsuz sevginin anlamını ve gücünü öğretir. Yarın çocuğunuzun mutlu anılarında var olabilmek için bu gün onun yaşamında var olun.
1. Çocuklarınıza “İdeal Ayna” Olun
Sosyal öğrenme kuramının öğretilerinde de anlatıldığı gibi; ebeveynler çocuklar için birer ayna görevi görürler. Çocuklar da baktıkları aynanın yansımalarıdılarr. Çocuğunuza toplumsal ve sosyal olarak kabul gören; onaylanan davranışları öğretmek istersiniz. Ancak ona “Şöyle yapmalısın; her zaman böyle davranmalısın” dediğinizde bu onun için çok fazla anlam ifade etmez. Öğrenmenin doğasında “model alma” vardır. Bu nedenle ebeveynlerin davranışları; sözlerinden daha etkili olmaktadır. Eğer çocuğunuzun daha dışadönük olmasını istiyorsanız; önce kendiniz sosyalleşin. Arkadaş toplantıları yapın; yakınlarınızla sıcak iletişim kurun; siz sosyal bir yetişkin olun ki çocuğunuz da sizi yansıtsın. Özetle; çocuğunuzda görmek istediğiniz değişimin kendisi olun.
2. Aile İçi İlişkileriniz “Sevgi Geçişini” Sağlasın
Mutlu ailelerin diğerlerinden temel farkı birbirleriyle olumlu etkileşimi sürdürmeleridir. Oyun çocukların en sevdiği aktivitedir. Aynı zamanda ebeveyn ile arasında sevgi geçişine izin veren bir araçtır. Çocuğunuz ile ilişkisel faaliyetler yapmaya zaman ayırın. Ona kitap okumayın! Onunla birlikte kitap okuyun. Ailece yemek yiyebileceğiniz zaman dilimleri belirleyin. Sıcak iletişim ve sevgi çocuğun en temel psikolojik ihtiyacıdır. Beklemediği anlarda ona manevi ödüller verin. Seni çok özledim; seninle vakit geçirmek istiyorum gibi cümleler ile onu sizinle birlikte oyun oynamaya davet edin. Çocukların; eğlenceli geçen zamanları mutlu oldukları anlar olarak kodladıklarını unutmayın.
3. Çocuğunuzun Çabasını Takdir Edin
Ebeveyni tarafından zaman zaman övgü almak çocuğa kendisini iyi hissettirir ve öz-güvenini pekiştirir. Çocuğunuzu överken; onun meydana getirdiği ürüne değil çabasına vurgu yapmak oldukça önemli bir ayrımdır. Örneğin; çocuğunuz bir resim yaptı ve size gösteriyor. Burada “Çok güzel bir resim; hayatımda gördüğüm en güzel resim” gibi abartılı bir şekilde resmi övmektense “Bu resmi yaparken oldukça uğraştın. Gerçekten çok çabaladın. Resmin nasıl yapılacağını iyi biliyorsun” gibi çocuğun sarf ettiği eforu takdir etmek gerekir. Böylelikle çocuk hem ebeveyninin onayını ve beğenisini almış olur hem de bir şeyleri başarabileceğine dair inancı gelişir.
4. Çocuğunuzun Yapabileceğine İnanın
Çocuğunuza küçük sorumluluklar verin ve bunları başarabileceğine güvenin. Örneğin; ondan kendi odasında çekmecelerinin içini düzenlemesini isteyin. Ya da ona bir çiçek alın ve her gün o çiçeği sulamak onun sorumluluğunda olsun. Okul zamanı geldiğinde defterlerine kendisi etiket yapıştırsın. Çocuğunuzun yaşını dikkate alarak diş fırçalama; ellerini yıkama gibi öz-bakım faaliyetlerinin sorumluluğunu ona verin. Çocuğunuz için her şeyi siz yapmayın. Ebeveyn olarak onun kendi başına bir şeyleri beceremeyeceğine inanırsanız; o da kendisinin yapamayacağına ve beceriksiz olduğuna inanır. Siz çocuğunuza acıdıkça o da kendisine acımayı öğrenir. Ancak siz ona yaşına uygun sorumluluklar verirseniz ve inanırsanız; çocuğunuz da kendisine inanmayı öğrenir. Sorumluluklarını yerine getirdikçe çocuğunuz hem sağlıklı bir şekilde bağımsızlaşır hem de öz-saygısı artar.
5. Çocuğunuz için Mantıklı Sınırlar Belirleyin
Çocukların yaşamında sınırlar oldukça önemlidir. Ne çok özgür ne de çok katı bir tutum ile sınırlar belirlenmelidir. Sınırlarla çocuklar; sosyal olarak hangi davranışların onaylandığını tanırlar. Ebeveynlerin dengeli ve tutarlı bir yaklaşımla çocuklara davranışsal sonuçları olan sınırlar belirlemesi gerekir. Böylece çocuk; sınıra uyduğunda ve uymadığında sonucun ne olacağını bilir; tercihini yapar. Çocuk sınıra uymazsa ebeveyn olumsuz sonucu tutarlılıkla uygulamalıdır. Uyduğunda ise olumlu pekiştireç vererek çocuğu istendik davranışı yapmayadevam etmesi için teşvik etmelidir.
Ebeveynlik yolculuğu; yaşamınızda çıktığınız en zor yolculuklardan biri olabilir. Ancak size koşulsuz sevginin anlamını ve gücünü öğretir. Yarın çocuğunuzun mutlu anılarında var olabilmek için bu gün onun yaşamında var olun.